Το 8ο Επιστημονικό Συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα, το οποίο διεξήχθη στην Αθήνα στις 30 Σεπτεμβρίου με 1 Οκτωβρίου, είχε ως κύριο στόχο τη διαμόρφωση κοινών στρατηγικών στη δημόσια υγεία μέσω της μείωσης των δυσμενών συνεπειών του καπνίσματος.
Στο επίκεντρο του συνεδρίου βρέθηκαν οι σύγχρονες προσεγγίσεις για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, τα εναλλακτικά προϊόντα χαμηλότερου κινδύνου και η ανάγκη για πιο σαφείς και αποτελεσματικές ρυθμίσεις που βασίζονται στα επιστημονικά δεδομένα.
Το συνέδριο συγκέντρωσε ομιλητές από αρκετές ηπείρους και χώρες, όπως η Ιταλία, η Τσεχία και η Ελλάδα, γεγονός που ενίσχυσε το πολυδιάστατο χαρακτήρα των παρουσιάσεων. Ξεχώρισαν ομιλίες από κορυφαίους ειδικούς, όπως ο Pasquale Caponnetto, ο Lubos Petruzelka, ο Francesco Fedele και ο Ιγνάτιος Οικονομίδης, που εστίασαν στην ανάγκη διασυνοριακής συναίνεσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ διεθνών θεσμών και κρατών για την αποτελεσματική μείωση της βλάβης που προκαλεί το κάπνισμα.
Αναζήτηση της «ομοφωνίας» για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα
Ένα από τα κυρίαρχα ζητήματα που αναδείχθηκαν ήταν ότι το κάπνισμα παραμένει ο μεγαλύτερος παγκόσμιος παράγοντας κινδύνου για την υγεία, με χιλιάδες σοβαρά περιστατικά και θανάτους και με το αλκοόλ να ακολουθεί. Η στρατηγική της μείωσης της βλάβης, με τη χρήση εναλλακτικών προϊόντων όπως ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, καταγράφηκε ως βασικό εργαλείο, καθώς όπως τόνισαν στο συνέδριο μειώνει την έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες που προκύπτουν από την καύση.
Η νικοτίνη αναγνωρίστηκε ως εξαρτησιογόνος, αλλά όχι καρκινογόνος ουσία. Αντίθετα, η κύρια βλάβη προκύπτει από τις καρκινογόνες ουσίες που παράγονται μέσω της καύσης του τσιγάρου. Σε αυτό το πλαίσιο, διατυπώθηκε η ανάγκη να ενταχθούν οι καινοτόμες εναλλακτικές μορφές χρήσης νικοτίνης στα προγράμματα διακοπής του καπνίσματος, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση για επιδημιολογικά στοιχεία, καθώς τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα είναι ήδη επαρκή για το επόμενο βήμα.
Ιδιαίτερη μνεία έγινε στη μελέτη που παρουσιάστηκε από έναν εκ των Ιταλών επιστημόνων, βασισμένη στη μεθοδολογία Delphi. Σε αυτήν την έρευνα συμμετείχαν ειδικοί από τη δημόσια υγεία και την ακαδημαϊκή κοινότητα, με στόχο να διαμορφωθεί η συναίνεση σε καίρια ζητήματα της μείωσης της βλάβης και της ρύθμισης των εναλλακτικών προϊόντων. Από 38 συζητούμενες θέσεις, οι 24 έτυχαν αποδοχής ως συναίνεση μεταξύ των ειδικών, τονίζοντας τη σημασία της επικοινωνίας και της ενημέρωσης σχετικά με ασφαλέστερες εναλλακτικές.
Ο καθηγητής κλινικής ψυχολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κατάνια, Pasquale Caponnetto, δήλωσε ότι «η σημασία της επιστημονικής συναίνεσης προκύπτει από την ανάγκη εντοπισμού εναλλακτικών λύσεων χωρίς καύση, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και οι συσκευές θερμαινόμενου καπνού, για τη μείωση της βλάβης που σχετίζεται με το κάπνισμα».
Καρδιαγγειακοί και αναπνευστικοί κίνδυνοι – Τι λένε τα κλινικά δεδομένα
Η πρωτοβουλία της Τσεχίας ξεχώρισε με τη διατύπωση της πρώτης έκθεσης συναίνεσης ειδικών που εντάσσει τη μείωση της βλάβης ως βασικό πυλώνα πρωτογενούς πρόληψης στην αντιμετώπιση της αυξανόμενης συχνότητας των διαφόρων τύπων καρκίνου, ιδιαίτερα του καρκίνου του πνεύμονα.
Ο καθηγητής ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Καρόλου της Τσεχίας, Lubos Petruzelka, δήλωσε μέσω της παρουσίασης του ότι «Η πλήρης εξάλειψη των παραγόντων κινδύνου δεν είναι πάντα εφικτή. H μείωση της βλάβης αποτελεί τον τρόπο αντιμετώπισης των κινδύνων μέσω πρακτικών, καινοτόμων και προσβάσιμων προσεγγίσεων που βασίζονται σε επιστημονικά τεκμήρια».
Τα νεότερα κλινικά δεδομένα, που παρουσιάστηκαν ενδελεχώς από τον Jiri Votruba, καθηγητή στο τμήμα Φυματίωσης και Αναπνευστικών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου του Καρόλου της Τσεχίας, έδειξαν εκτός των άλλων ότι η επιτυχής διακοπή του καπνίσματος μετά από καρδιολογικές επεμβάσεις συσχετίζεται άμεσα με σημαντική μείωση του κινδύνου για σοβαρά καρδιαγγειακά επεισόδια (MACE). Αξιοσημείωτο ήταν ότι ασθενείς που αντικατέστησαν πλήρως το συμβατικό τσιγάρο με εναλλακτικά προϊόντα εμφάνισαν δραστικά χαμηλότερο κίνδυνο, τόσο συγκριτικά με τους καπνιστές όσο και με τους «διπλούς χρήστες».
Ο ίδιος δήλωσε ότι πλέον έχουμε στη διάθεση μας αρκετά στοιχεία και ότι υπάρχει «έλλειψη θάρρους και όχι δεδομένων» όσον αφορά τη συνεργασία των κυβερνήσεων.
Ο Ιγνάτιος Οικονομίδης, καθηγητής καρδιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, επισήμανε την ανάγκη για σωστή ενημέρωση που ενθαρρύνει τους πολίτες να προλαμβάνουν για την υγεία τους.
«Χρειάζεται να αυξήσουμε τη γνώση που δίνει στους ανθρώπους τη δύναμη να επιδιώκουν καλύτερη υγεία», ανέφερε χαρακτηριστικά ενώ τόνισε ότι συχνά παρασυρόμαστε από την πεποίθηση ότι όλα τα προϊόντα με νικοτίνη βλάπτουν στον ίδιο βαθμό την υγεία με τα τσιγάρα, κάτι που σύμφωνα με τα δεδομένα δεν ισχύει.
Πολιτική, κοινωνία και ρυθμίσεις
Ένα σημαντικό συμπέρασμα του συνεδρίου είναι ότι η γνώση αποτελεί θεμέλιο για τη λήψη αποτελεσματικών πολιτικών αποφάσεων. Η ενημέρωση των ασθενών, των επαγγελματιών υγείας και των αρμόδιων αρχών για τις εξελίξεις συνεπάγεται καλύτερες εκβάσεις υγείας και πολιτικές που ανταποκρίνονται στα πραγματικά δεδομένα, σύμφωνα με την παρουσίαση του κ. Οικονομίδη.
Οι πολιτικοί και οι ρυθμιστικές αρχές συχνά αδυνατούν να υιοθετήσουν πλήρως τις επιστημονικές συστάσεις, λόγω ιδεολογικών εμποδίων ή έλλειψης πρόσβασης στην ανάλυση των στοιχείων. Επομένως, τονίστηκε καθολικά η ανάγκη για συνεργασία και διαρκή ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Η διεθνής επαγγελματική κοινότητα προτρέπει τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν πιο ενεργό ρόλο στη μείωση της βλάβης μέσω θεσμικής υποστήριξης, εκπαίδευσης και ευρύτερου διαλόγου με επιστημονικούς φορείς. Μέτρα όπως η ρύθμιση βάσει των τελευταίων επιστημονικών στοιχείων, η συστηματική ενημέρωση του πληθυσμού και η στήριξη περισσότερων ερευνητικών πρωτοβουλιών αποτελούν καίρια βήματα για την αναστροφή της επιδημίας του καπνίσματος, που αφορά 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως.
Το συνέδριο ανέδειξε πως η συναίνεση και η ομοφωνία μεταξύ ειδικών, η καλλιέργεια επιστημονικού διαλόγου και η εστίαση στη μείωση της βλάβης μέσω καινοτόμων προϊόντων θα μπορούσαν να διαμορφώσουν τη νέα στρατηγική για τη δημόσια υγεία. Οι επιστήμονες ζητούν ενιαία αντιμετώπιση των συνεπειών του καπνίσματος, με βάση τις τρέχουσες επιστημονικές αποδείξεις και τις ανάγκες των πολιτών. Η συνεργασία διεθνών φορέων και κυβερνήσεων κρίνεται απαραίτητη για να επιτευχθεί διακοπή του καπνίσματος και μείωση της συνολικής βλάβης στον πληθυσμό.