Μπορούν μικρές αλλαγές στον τρόπο που μιλάμε να είναι σημάδια για τη νόσο Αλτσχάιμερ; Επιστήμονες εντοπίζουν πέντε διακριτικές ενδείξεις στην ομιλία που μπορεί να σχετίζονται με τα πρώτα στάδια της νόσου.
Το σημάδι του Αλτσχάιμερ που μπορεί να εμφανιστεί 25 χρόνια πριν από τα κλασικά συμπτώματα
Οι πρώιμες αλλαγές στη γλώσσα μπορεί να αποκαλύπτουν τα πρώτα σημάδια της νόσου Αλτσχάιμερ
Κάθε χρόνο, περίπου δέκα εκατομμύρια άνθρωποι διαγιγνώσκονται με άνοια παγκοσμίως – περισσότεροι από ποτέ. Η πιο συχνή αιτία άνοιας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ – μια προοδευτική ασθένεια που καταστρέφει σταδιακά τον εγκέφαλο και επηρεάζει τη μνήμη και τη σκέψη. Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική, καθώς δεν υπάρχει θεραπεία αλλά επιτρέπει την πρόσβαση σε κατάλληλη φροντίδα και υποστήριξη. Ένα από τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια της νόσου μπορεί να εντοπιστεί στο πώς μιλά κανείς. Τι πρέπει να προσέχουμε;
Μπορούν ορισμένα συμπτώματα να ερμηνευτούν ως προάγγελοι της νόσου Αλτσχάιμερ;
Σύμφωνα με μελέτη του 2025 με τίτλο «Facets of language performance in early-onset and late-onset Alzheimer’s disease dementia», άτομα που εμφάνισαν Αλτσχάιμερ σε νεαρή ηλικία παρουσίασαν μεγαλύτερη δυσκολία στην εύρεση και παραγωγή λέξεων σε σχέση με εκείνα που εμφάνισαν τη νόσο αργότερα. Ωστόσο, και οι δύο ομάδες είχαν παρόμοιες επιδόσεις στην ονομασία αντικειμένων.
Άλλες επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι ορισμένα πρώιμα συμπτώματα μπορεί να λειτουργούν ως προειδοποιητικά σημάδια για τη νόσο Αλτσχάιμερ, πριν εμφανιστούν οι γνωστικές διαταραχές. Δεν σημαίνουν από μόνα τους ότι κάποιος θα αναπτύξει τη νόσο, αλλά όταν συνδυάζονται με βιοδείκτες ή οικογενειακό ιστορικό, αυξάνουν την πιθανότητα για έγκαιρη ανίχνευση.
- Κατάθλιψη, άγχος, διαταραχές ύπνου και κοινωνική απόσυρση μπορεί να προηγούνται της απώλειας μνήμης.
- Οι βιοδείκτες αίματος όπως Aβ₁₋₄₂/Aβ₁₋₄₀ και p-tau217 βοηθούν στην ανίχνευση προ-κλινικών αλλαγών.
- Νέα μοντέλα μηχανικής μάθησης εντοπίζουν πιθανούς φορείς πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων.
- Οι οδηγίες για χρήση βιοδεικτών δείχνουν ότι κάποιες αλλαγές εμφανίζονται σε ασυμπτωματικά στάδια.
5 σημάδια στην ομιλία που μπορεί να δείχνουν ότι κινδυνεύετε από Αλτσχάιμερ
Ακολουθούν πέντε πρώιμα σημάδια στην ομιλία που μπορεί να είναι ενδείξεις της νόσου Αλτσχάιμερ και αξίζει να προσέξετε:
Μπορούν οι υγιεινές συνήθειες να αντιστρέψουν την πορεία της νόσου Αλτσχάιμερ;
1. Κάνετε παύσεις, διστάζετε και μιλάτε αόριστα
Ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ είναι η δυσκολία στην ανάκληση συγκεκριμένων λέξεων, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε συχνές ή παρατεταμένες παύσεις και δισταγμούς. Όταν κάποιος με Αλτσχάιμερ δυσκολεύεται να θυμηθεί μια λέξη, μπορεί να μιλά με πιο γενικές έννοιες όπως «αυτό εκεί», ή να περιγράφει και να «γυροφέρνει» τη λέξη. Για παράδειγμα, αν δεν θυμάται τη λέξη «σκύλος», μπορεί να πει: «τα έχουμε για κατοικίδια… γαβγίζουν… είχα όταν ήμουν παιδί».
2. Χρησιμοποιείτε λέξεις με λάθος νόημα
Η δυσκολία στην εύρεση της κατάλληλης λέξης μπορεί να είναι πρώιμο χαρακτηριστικό της νόσου. Άτομα με Αλτσχάιμερ μπορεί να αντικαταστήσουν μια λέξη που προσπαθούν να πουν με μια σχετική. Για παράδειγμα, αντί για «σκύλος» μπορεί να πουν «γάτα». Στα πρώιμα στάδια της νόσου, ωστόσο, αυτές οι αλλαγές είναι πιο πιθανό να σχετίζονται με πιο γενικές κατηγορίες – π.χ. να πουν «ζώο» αντί για «γάτα».
3. Συζητάτε για μια δραστηριότητα αντί να την εκτελέσετε
Ένα άτομο με Αλτσχάιμερ μπορεί να δυσκολεύεται στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων. Αντί να κάνει κάτι, μπορεί να μιλά για τα συναισθήματά του απέναντι στη δραστηριότητα, να εκφράζει αμφιβολίες ή να αναφέρεται στις ικανότητες που είχε στο παρελθόν. Μπορεί να πει «δεν ξέρω αν μπορώ να το κάνω» ή «κάποτε το έκανα καλά», αντί να περιγράψει άμεσα την ίδια τη δραστηριότητα.
4. Το λεξιλόγιό σας είναι πια περιορισμένο
Ένα πιο διακριτικό σημάδι της νόσου Αλτσχάιμερ είναι η τάση να μιλούν απλουστευμένα, με επανάληψη κοινών λέξεων. Άτομα με Αλτσχάιμερ επαναλαμβάνουν συχνά τα ίδια ρήματα, ουσιαστικά και επίθετα, αντί να χρησιμοποιούν πιο πλούσιο λεξιλόγιο. Επίσης, χρησιμοποιούν συχνά λέξεις όπως «αυτό», «και» ή «αλλά» για να ενώσουν προτάσεις.
5. Δυσκολεύεστε στο να βρείτε την κατάλληλη λέξη
Άτομα με Αλτσχάιμερ μπορεί να δυσκολεύονται να σκεφτούν λέξεις, αντικείμενα ή στοιχεία που ανήκουν σε συγκεκριμένη κατηγορία. Αυτή η δεξιότητα χρησιμοποιείται και σε γνωστικά τεστ για τη νόσο. Για παράδειγμα, μπορεί να δυσκολεύονται να ονομάσουν τρόφιμα, μέρη του σώματος ή λέξεις που ξεκινούν από το ίδιο γράμμα. Αυτό γίνεται ακόμα πιο δύσκολο όσο προχωρά η νόσος. Η ηλικία είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ – η πιθανότητα διπλασιάζεται κάθε πέντε χρόνια μετά την ηλικία των 65.
Ωστόσο, ένας στους είκοσι διαγνωσμένους με Αλτσχάιμερ είναι κάτω των 65 ετών. Αυτή η μορφή αποκαλείται πρώιμο Αλτσχάιμερ. Αν και η περιστασιακή αδυναμία εύρεσης λέξεων είναι φυσιολογική, η επίμονη και επιδεινούμενη δυσκολία στην εύρεση λέξεων, στη ροή της ομιλίας ή στη χρήση διαφορετικού λεξιλογίου μπορεί να αποτελεί πρώιμο σημάδι της νόσου Αλτσχάιμερ. Η αναγνώριση αυτών των σημείων νωρίς μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική για άτομα με αυξημένο κίνδυνο, όπως άτομα με Σύνδρομο Down.
Πηγές: The Conversation, Nature Signal Transduction and Targeted Therapy, MDPI, Nature Scientific Reports, Dement Neuropsychol, PMC