Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η άνοια ξεκινά με το να ξεχνά κανείς ονόματα ή να μην αντιλαμβάνεται πού βρίσκεται — αλλά για όσους είναι κάτω των 50 ετών, τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά. Μπορεί να μοιάζουν με στρες ή εξάντληση, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να εξελίσσεται σε κάτι πολύ πιο σοβαρό. Ποια είναι τα 5 σημάδια της νευροεκφυλιστικής νόσου στους νέους σύμφωνα με ειδικό;
Τεστ 60 δευτερολέπτων: Πάρτε χαρτί και μολύβι και δείτε αν κινδυνεύετε από άνοια
Ποια είναι τα 5 σημάδια που δείχνουν ότι μπορεί να έχετε άνοια πρώιμης έναρξης
Η άνοια συνδέεται συνήθως με την απώλεια μνήμης σε ηλικιωμένους — αλλά τι γίνεται αν τα σημάδια εμφανιστούν στα 40 ή ακόμα και στα 30, και δεν έχουν καμία σχέση με το να ξεχνά κανείς ονόματα ή ημερομηνίες; Σύμφωνα με την Σκωτσέζα ειδικό Professor June Andrews, η άνοια πρώιμης έναρξης συχνά παρουσιάζεται με λεπτούς, απρόσμενους τρόπους που μπορούν να παρερμηνευθούν ως στρες, εξουθένωση ή ακόμη και αλλαγές στην προσωπικότητα.
Αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια είναι εύκολο να τα παραβλέψουμε — ιδιαίτερα όσοι είναι πολυάσχολοι εργαζόμενοι ενήλικες — αλλά η έγκαιρη αναγνώρισή τους μπορεί να κάνει τη διαφορά και να επιβραδύνει τη γνωστική έκπτωση.
Άνοια πρώιμης έναρξης: Αιτίες και λόγοι
Η άνοια πρώιμης έναρξης είναι ένας τύπος άνοιας που ξεκινά πριν την ηλικία των 65. Αν και δεν είναι πολύ συχνή, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαγιγνώσκονται σήμερα, χάρη στην καλύτερη ενημέρωση και στις ιατρικές εξετάσεις.
Σύμφωνα με την έρευνα του 2023 με τίτλο Young-onset dementia diagnosis, management and care: A narrative review, η πάθηση αυτή περιλαμβάνει διάφορους τύπους — όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, η μετωποκροταφική και η αγγειακή άνοια — καθώς και περιπτώσεις που σχετίζονται με κατανάλωση αλκοόλ, εγκεφαλικούς τραυματισμούς και λοιμώξεις.
Η μελέτη σημειώνει επίσης ότι τα άτομα με άνοια πρώιμης έναρξης συχνά αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στη διάγνωση και δυσκολίες στην πρόσβαση στην κατάλληλη υποστήριξη, τονίζοντας την ανάγκη για έγκαιρη και εξατομικευμένη φροντίδα.
Οι αιτίες της πρώιμης έναρξης της νόσου είναι συχνά ένας συνδυασμός γενετικών, ιατρικών και τρόπου ζωής παραγόντων. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα γονίδια (APP, PSEN1, PSEN2) που σχετίζονται με την κληρονομική μορφή της νόσου Αλτσχάιμερ·
- Το γονίδιο C9orf72, που συνδέεται με τη μετωποκροταφική άνοια και την ALS·
- Το μεταβολικό σύνδρομο — ένας συνδυασμός καταστάσεων όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και το υψηλό σάκχαρο αίματος — το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο κατά 24%·
- Κολπική μαρμαρυγή πριν την ηλικία των 65, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο κατά 36%·
- Κοινωνικοί παράγοντες και παράγοντες τρόπου ζωής όπως η απομόνωση, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και η κατάθλιψη·
- Τραυματισμοί στο κεφάλι και λοιμώξεις όπως ο HIV·
- Αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο λύκος και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Η κατανόηση αυτών των παραγόντων κινδύνου μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να ανιχνεύσουν τη νόσο νωρίτερα και να προσφέρουν καλύτερη φροντίδα.
Ποια είναι τα 5 σημάδια της άνοιας πριν τα 50, σύμφωνα με ειδικό
Το να δυσκολεύονται με απλή αριθμητική, να βρίζουν μπροστά στα παιδιά ή να ξεχούν πώς να χρησιμοποιήσουν εργαλεία όπως έναν εκτυπωτή μπορεί να είναι σημάδια άνοιας πρώιμης έναρξης, προειδοποιεί κορυφαία ειδικός. Μέχρι το 2025, περίπου 200.000 άτομα στην Ελλάδα ζουν με άνοια, σύμφωνα με το Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια και τη Νόσο Αλτσχάιμερ.
Άνοια: Οι περίεργες συμπεριφορές μέσα στο σπίτι που δείχνουν ότι κάποιος κινδυνεύει
«Ενώ το να ξεχνάμε θεωρείται συνήθως το πρώτο σύμπτωμα στους ηλικιωμένους, η άνοια σε νεότερα άτομα παρουσιάζεται διαφορετικά», λέει η Professor June Andrews, ειδικός στην άνοια και συγγραφέας του Dementia: The One-Stop Guide. «Τα πιο εμφανή συμπτώματα εξαρτώνται από τον τρόπο ζωής και τις ευθύνες του κάθε ατόμου».
«Θα είναι σημάδια που παρατηρείτε γιατί δεν μπορείτε να διαχειριστείτε την καθημερινότητα όπως παλιά», πρόσθεσε. Ας δούμε, λοιπόν, ποια είναι τα πέντε απρόσμενα σημάδια άνοιας πρώιμης έναρξης.
1. Δυσκολεύονται με αριθμούς
«Το να διαπιστώσετε ότι ξαφνικά έχετε πρόβλημα με τους υπολογισμούς μπορεί να είναι πρώιμο σημάδι νευροεκφύλισης», είπε η Prof Andrews. Αυτό μπορεί να μοιάζει με το να μη θυμάστε αριθμούς ή να μην μπορείτε να τους κρατήσετε στο μυαλό ενώ κάνετε νοερή αριθμητική. «Αν πρέπει να αφαιρέσετε επτά από το 100, πρέπει να κάνετε την αφαίρεση και να θυμάστε πού βρίσκεστε στη σειρά», εξήγησε.
«Εξαρτάται πολύ από το ποιος είστε και τι κάνετε στη δουλειά. Για παράδειγμα, ένας μαθηματικός με άνοια πρώιμης έναρξης μπορεί να είναι ακόμα καλύτερος στα μαθηματικά από τον γιατρό του, αλλά να έχει χάσει ένα μέρος της νοερής αριθμητικής. Ακριβώς όπως το να ξεχνάτε λέξεις, το να μη μπορείτε ξαφνικά να κάνετε βασικά μαθηματικά με το μυαλό μπορεί να είναι πρώιμο σύμπτωμα της νόσου».
2. Νιώθουν σύγχυση («brain fog»)
Είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα για γυναίκες μιας συγκεκριμένης ηλικίας. Αλλά η σύγχυση δεν είναι μόνο σύμπτωμα της εμμηνόπαυσης. Στην πραγματικότητα, μπορεί επίσης να είναι ένα πολύ κοινό σημάδι πρώιμης γνωστικής έκπτωσης. «Στους νέους ανθρώπους, το αίσθημα κόπωσης ή “θολούρας” είναι πολύ συχνό — ιδιαίτερα για γονείς μικρών παιδιών ή μετά από μια νύχτα με λίγο ύπνο», είπε η Prof Andrews.
«Έτσι, όταν άτομα σε ηλικία εργασίας διαπιστώνουν ότι δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν στο γραφείο ή έχουν δυσκολία στο να σκεφτούν καθαρά, είναι εύκολο να βρουν κάποια δικαιολογία. Το πρόβλημα είναι πως η άνοια μπορεί να προκαλεί αυτού του είδους τη συνεχή νοητική σύγχυση. Αυτό μπορεί να μοιάζει με συνεχή δυσκολία στην κατανόηση οδηγιών ή στην ολοκλήρωση εργασιών, όπως όταν είστε στερημένοι ύπνου — αλλά συνεχώς».
3. Οι εργασίες τούς παίρνουν περισσότερο χρόνο
Όλοι έχουμε αργές μέρες. Αλλά όταν διαπιστώνετε συνεχώς ότι απλές εργασίες σάς παίρνουν υπερβολικά πολύ χρόνο, μπορεί να είναι σημάδι άνοιας πρώιμης έναρξης. «Το να χρειάζεστε περισσότερο χρόνο για πράγματα που κάποτε κάνατε με ευκολία — ή να πρέπει να ψάχνετε οδηγίες για πράγματα που ήταν κάποτε αυτονόητα — είναι ανησυχητικό για άτομα κάτω των 50», εξήγησε η Prof Andrews.
«Γνωρίζω έναν άντρα του οποίου η σύζυγος άρχισε να υποψιάζεται ότι είχε εξωσυζυγική σχέση, επειδή γυρνούσε σπίτι όλο και πιο αργά από τη δουλειά. Αλλά η αλήθεια ήταν πιο λυπητερή. Η δουλειά που παλιότερα ολοκλήρωνε εύκολα και γρήγορα του έπαιρνε όλο και περισσότερο χρόνο. Έπρεπε να ελέγχει εγχειρίδια για πράγματα που παλιά έκανε χωρίς σκέψη».
4. Ξεχνούν βήματα στη ρουτίνα τους
Υπάρχουν πολλά πράγματα που κάνουμε σχεδόν αυτόματα στην καθημερινότητά μας, λέει η Professor Andrews. Αλλά για άτομα με άνοια πρώιμης έναρξης, αυτά τα βήματα μπορεί να μπλέκονται. «Όταν ετοιμάζεστε για τη δουλειά, υπάρχει μια συγκεκριμένη σειρά με την οποία κάνετε τα πράγματα, είτε αυτό είναι το να σηκωθείτε από το κρεβάτι, να ντυθείτε, να βουρτσίσετε τα δόντια σας ή να φτιάξετε πρωινό», είπε.
«Αν έχετε πρόβλημα με την επεξεργασία των δεδομένων από τον εγκέφαλο, μπορεί να αρχίσετε να παραλείπετε βήματα ή να τα κάνετε με λάθος σειρά. Γι’ αυτό μερικές φορές βλέπετε άτομα με άνοια έξω στον δρόμο με τις πιτζάμες. Δεν είναι ότι ξέχασαν, αλλά έκαναν τα πράγματα μπερδεμένα». Το πρόβλημα εμφανίζεται παρόμοια και στη δουλειά.
«Στο γραφείο, συνήθως έχετε εργασίες που πρέπει να ολοκληρωθούν σε συγκεκριμένη προθεσμία. Αλλά το να εργαστείτε εντός χρονικού πλαισίου και να ενώσετε όλα τα κομμάτια γίνεται πολύ δύσκολο αν έχετε άνοια».
5. Βρίζουν περισσότερο
Τέλος, για όσους έχουν έναν συγκεκριμένο τύπο άνοιας που επηρεάζει τον μετωπιαίο λοβό — το μέρος του εγκεφάλου που ρυθμίζει την αναστολή — ονόματι μετωποκροταφική άνοια, ένα προειδοποιητικό σημάδι της νόσου μπορεί να είναι το ότι βρίζουν περισσότερο απ’ ό,τι συνήθιζαν. «Οι περισσότεροι ξέρουν πότε μπορούν και πότε δεν μπορούν να πουν άσχημες λέξεις δυνατά», είπε η Professor Andrews.
«Αλλά άτομα με άνοια που έχει επηρεάσει τον μετωπιαίο λοβό χάνουν σταδιακά την ικανότητα να διακρίνουν τι είναι και τι δεν είναι αποδεκτό να ειπωθεί». Αυτό μπορεί να είναι το να βρίζουν μπροστά σε παιδιά ή να λένε ακατάλληλα ή αγενή πράγματα σε άλλους χωρίς να το καταλαβαίνουν. «Κάποιος μπορεί να διαπιστώσει ότι όλο και περισσότερο ξεστομίζει σχόλια που παλιότερα θα τον έφερναν σε αμηχανία».
Άνοια: Δύο αλλαγές στη διάθεση και τη συμπεριφορά μπορεί να είναι πρώιμα συμπτώματα
Κάθε άτομο με άνοια είναι διαφορετικό και παρουσιάζει διαφορετικά συμπτώματα, εξήγησε η Prof Andrews. «Το πόσο γρήγορα θα διαγνωστείτε είναι θέμα τύχης, ανάλογα με το πόσο παρατηρητικοί είναι οι γύρω σας και πόσο μακριά πηγαίνετε εσείς στην άρνηση ή την απόκρυψη του προβλήματος», πρόσθεσε.
Πηγές: Daily Mail, Eating Well, Mayo Clinic, ScienceDaily, Science Alert, MNT, PMC