Οι πρώτες ενδείξεις μπορεί να είναι απλές και συνηθισμένες αλλαγές στην όραση, όμως αυτές οι διακριτικές αλλαγές θα μπορούσαν να σηματοδοτούν πρώιμα συμπτώματα άνοιας. Νέα έρευνα υποδηλώνει ότι η όραση και τα μάτια μπορεί να αποκαλύψουν σημάδια άνοιας δεκαετίες πριν εμφανιστεί η απώλεια μνήμης. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι αλλαγές σε ορισμένα σημεία του ματιού, καθώς και αλλοιωμένα αιμοφόρα αγγεία στο πίσω μέρος του ματιού μπορεί να είναι πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια. Θα μπορούσε η επόμενη οφθαλμολογική σας εξέταση να προβλέψει σιωπηλά το μέλλον του εγκεφάλου σας;
Γιατί οι παντρεμένοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για άνοια; Τι δείχνει νέα μελέτη
Η όραση και τα μάτια σας μπορεί να κρύβουν ενδείξεις για άνοια χρόνια πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα
Ξεκινά με κάτι εύκολο να το παραβλέψει κανείς — θολή όραση, μερικά σημεία στο οπτικό σας πεδίο, ίσως το φως να τρεμοπαίζει που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Όμως κάτω από αυτά τα φαινομενικά συνηθισμένα συμπτώματα, οι επιστήμονες πλέον πιστεύουν ότι μπορεί να κρύβεται ένα από τα πρώτα σωματικά προειδοποιητικά σημάδια της άνοιας.
Πρωτοποριακή έρευνα από τη Νέα Ζηλανδία ρίχνει φως στο πώς οι αλλαγές στα μάτια και την όραση μπορεί να βοηθήσουν στην πρόβλεψη του ποιος κινδυνεύει να αναπτύξει άνοια χρόνια πριν ξεκινήσει η απώλεια μνήμης. Και οι πιο αποκαλυπτικές πληροφορίες προέρχονται από ένα μέρος του σώματος που εδώ και καιρό αποκαλείται «παράθυρο στον εγκέφαλο».
Μάτια: Νέα στοιχεία που συνδέουν την οπτική εξασθένιση με την άνοια
Στην ανασκόπηση του 2024 με τίτλο Beyond Vision: A View from Eye to Alzheimer’s Disease and Dementia, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα μάτια μπορεί να χρησιμεύσουν ως κρίσιμο, μη επεμβατικό «παράθυρο» στις πρώιμες νευροεκφυλιστικές αλλαγές που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ και την άνοια. Συγκεντρώνοντας εκτενή επιδημιολογικά και κλινικά δεδομένα, οι συγγραφείς παρουσιάζουν μια σταθερή συσχέτιση μεταξύ οπτικής εξασθένισης και γνωστικής έκπτωσης σε διάφορους πληθυσμούς.
Οπτικά προβλήματα όπως καταρράκτης, γλαύκωμα, ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια βρέθηκε ότι αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο άνοιας. Αξιοσημείωτο είναι ότι η οπτική εξασθένιση συχνά ανιχνεύεται χρόνια πριν από τα γνωστικά συμπτώματα, γεγονός που υποδηλώνει τη δυνατότητά της ως πρώιμου βιοδείκτη.
Η μελέτη παραθέτει πολλές αναλύσεις ομάδων και εγκάρσιες μελέτες που δείχνουν ότι τα άτομα με κακή όραση έχουν 1,5 έως 2 φορές υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Τα βασικά πρότυπα κινδύνου περιλαμβάνουν:
- Μέτρια έως σοβαρή οπτική εξασθένιση που διπλασιάζει τον κίνδυνο άνοιας μέσα στα πρώτα δύο χρόνια από την εμφάνισή της.
- Διπλή αισθητηριακή απώλεια (όραση και ακοή) που επιφέρει ακόμη υψηλότερο κίνδυνο άνοιας.
- Ο καταρράκτης αυξάνει τον κίνδυνο νόσου Αλτσχάιμερ έως και 2,4 φορές, με τη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη να συνδέεται με σημαντικά μειωμένη συχνότητα εμφάνισης άνοιας.
Οι συγγραφείς τονίζουν ότι η απώλεια όρασης μπορεί να επιταχύνει τη γνωστική έκπτωση μειώνοντας τις αισθητηριακές εισροές, αυξάνοντας την απομόνωση και υπερφορτώνοντας τις γνωστικές λειτουργίες. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι οφθαλμολογικές διαταραχές δεν είναι απλώς συνοδές παθήσεις, αλλά δυνητικά τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου, με τη φροντίδα των ματιών — ιδιαίτερα την έγκαιρη παρέμβαση και τη χειρουργική καταρράκτη — να προσφέρει μια ελπιδοφόρα στρατηγική πρόληψης της άνοιας.
Πόσα ποτήρια αλκοόλ διπλασιάζουν την πιθανότητα για άνοια
Άνοια: Πρώιμα σημάδια και συμπτώματα
Η αναγνώριση των πρώιμων σημείων άνοιας μπορεί να κάνει σημαντική διαφορά στη διάγνωση και στον πλάνο της φροντίδας. Αν και τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το άτομο και τον τύπο της άνοιας, υπάρχουν κάποια κοινά πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια που εμφανίζονται συχνά. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να ξεκινήσουν διακριτικά αλλά γίνονται πιο εμφανείς με την πάροδο του χρόνου, επηρεάζοντας την καθημερινή ζωή, τις σχέσεις και την ανεξαρτησία.
- Συχνή απώλεια μνήμης, ιδιαίτερα πρόσφατων πληροφοριών
- Δυσκολία στην ολοκλήρωση γνωστών εργασιών στο σπίτι ή στη δουλειά
- Δυσκολία εύρεσης λέξεων ή παρακολούθησης συζητήσεων
- Αποπροσανατολισμός ως προς τον χρόνο, την ημερομηνία ή τον τόπο
- Κακή κρίση ή μη χαρακτηριστική λήψη αποφάσεων
- Απόσυρση από κοινωνικές, επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες
- Αλλαγές στη διάθεση ή την προσωπικότητα, όπως αυξημένο άγχος ή καχυποψία
- Τοποθέτηση αντικειμένων σε λάθος μέρος και αδυναμία εντοπισμού τους
- Δυσκολία στον προγραμματισμό, τη συγκέντρωση ή την επίλυση προβλημάτων
- Προβλήματα με την οπτική αντίληψη, όπως εκτίμηση αποστάσεων ή αντίθεσης
Εάν υπάρχουν πολλά σημάδια, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε έναν ειδικό. Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει καλύτερες επιλογές θεραπείας και σχεδιασμό υποστήριξης.
Θολή όραση, λέπτυνση του αμφιβληστροειδούς και αλλαγές στα αγγεία των ματιών είναι τα σημάδια που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για άνοια
Θολή όραση και εμφάνιση κηλίδων μπορεί να σημαίνουν ότι διατρέχετε υψηλό κίνδυνο εμφάνισης πρώιμης άνοιας, όπως ανακάλυψαν οι ερευνητές. Ειδικοί από τη Νέα Ζηλανδία διαπίστωσαν ότι τα άτομα ήταν πολύ πιο πιθανό να διαγνωστούν με τη νόσο στα 60, 50 ή ακόμη και στα 40 τους έτη, εάν ο φωτοευαίσθητος ιστός στο πίσω μέρος του ματιού ήταν ασυνήθιστα λεπτός.
Αυτό το πρόβλημα είναι γνωστό ιατρικά ως λέπτυνση του αμφιβληστροειδούς και προκαλεί παραμορφωμένη όραση που περιλαμβάνει κηλίδες, γραμμές ή αναλαμπές φωτός, καθώς και αλλαγές στην αντίληψη των χρωμάτων. Ο κίνδυνος άνοιας ήταν επίσης αυξημένος σε άτομα με σημάδια στένωσης των αρτηριών και διαστολής των φλεβών στο μάτι, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν πόνο ή πίεση, καθώς και απώλεια όρασης στο ένα μάτι.
Οι ερευνητές, από το University of Otago, υπέθεσαν ότι και τα δύο προβλήματα υποδηλώνουν ανεπαρκή αιματική ροή τόσο στα μάτια όσο και στον εγκέφαλο, κάτι που θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάπτυξη της διαταραχής μνήμης. Πρόσθεσαν ότι αυτό θα μπορούσε επίσης να αποτελεί ένδειξη κακής κυκλοφορίας σε όλο το σώμα, το οποίο είναι επίσης γνωστός παράγοντας κινδύνου για τη νόσο, καθώς και για έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πλήρεις οφθαλμολογικές εξετάσεις θα μπορούσαν επομένως να αποτελέσουν χρήσιμη μέθοδο εντοπισμού ατόμων σε κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου, σύμφωνα με τη συγγραφέα της μελέτης και ερευνήτρια ψυχολογίας Dr Ashleigh Barrett-Young. Η πρώιμη διάγνωση θεωρείται κρίσιμη για καλύτερα αποτελέσματα, καθώς οι θεραπείες για την άνοια μπορούν να καταπολεμήσουν τα συμπτώματα και να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου.
Οι οφθαλμικές εξετάσεις στα 45 μπορεί να αποκαλύψουν κρυφό κίνδυνο πρώιμης άνοιας, δείχνει η μελέτη
Για τη μελέτη, οι ειδικοί ανέλυσαν δεδομένα από συμμετέχοντες στη Dunedin Multidisciplinary Health and Development Study, η οποία κατέγραψε 45 χρόνια δεδομένων υγείας από 900 Νεοζηλανδούς με μέσο όρο ηλικίας τα 45 έτη. Συνδύασαν φωτογραφίες και σαρώσεις των αμφιβληστροειδών των συμμετεχόντων με γνωστικά τεστ σχεδιασμένα να προβλέψουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Οι αξιολογήσεις πραγματοποιήθηκαν κατά τη γέννηση και στις ηλικίες τριών, πέντε, επτά, εννέα, έντεκα, δεκατριών, δεκαπέντε, δεκαοκτώ, είκοσι ένα, είκοσι έξι, τριάντα δύο, τριάντα οκτώ και πιο πρόσφατα στα 45 ετών.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσοι είχαν λέπτυνση του αμφιβληστροειδούς και φτωχή υγεία των αιμοφόρων αγγείων των ματιών ήταν πολύ πιο πιθανό να παρουσιάσουν σημάδια γνωστικής έκπτωσης στην ηλικία των 45 ετών — που θεωρείται συχνά πρόδρομος της άνοιας. Οι ερευνητές συμβούλεψαν ότι η απεικόνιση θα μπορούσε να αποτελέσει μια απλή και χαμηλού κόστους μέθοδο αξιολόγησης του κινδύνου άνοιας σε μεσήλικες.
Κοινά φάρμακα αυξάνουν κατά 33% τον κίνδυνο για άνοια – Τα παίρνει πολύς κόσμος
Ωστόσο, προειδοποίησαν ότι η εξέταση μπορεί να δείξει μόνο πιθανό κίνδυνο και δεν αποτελεί οριστική διάγνωση. Το μέγεθος του κροταφικού μυός σας, ο οποίος βοηθά στο άνοιγμα και το κλείσιμο της γνάθου, έχει επίσης συνδεθεί με τον κίνδυνο άνοιας. Εάν ο μυς είναι μικρότερος, μπορεί να χρησιμεύσει ως ένδειξη γενικευμένης απώλειας μυϊκής μάζας, μια κατάσταση γνωστή ως σαρκοπενία, η οποία συνδέεται συχνά με τη διάγνωση της νόσου.
Πηγές: Daily Mail, Sage Journals, ScienceDirect, Alzheimer’s Association, Nidirect