Έχετε ποτέ σκεφτεί ότι η προτίμησή σας στο χέρι που χρησιμοποιείτε πιο πολύ, μπορεί να «κρύβει» στοιχεία για τον τρόπο που αναπτύσσεται ο εγκέφαλός σας; Μια νέα επιστημονική έρευνα ρίχνει φως στη σύνδεση ανάμεσα στο χέρι που επιλέγουμε για να γράφουμε και σε νευροαναπτυξιακές διαταραχές όπως ο αυτισμός και η δυσλεξία.
Μοναχοπαίδια: Πώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος και η συμπεριφορά τους στην ενήλικη ζωή
Σύμφωνα με μια ευρείας κλίμακας μετα-ανάλυση, όσοι από εσάς δεν είστε δεξιόχειρες, δηλαδή είστε είτε αριστερόχειρες είτε χρησιμοποιείτε και τα δύο χέρια εξίσου, έχετε αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσετε διαταραχές που σχετίζονται με τη γλώσσα και την επικοινωνία. Οι διαταραχές αυτές περιλαμβάνουν, εκτός από τον αυτισμό και τη δυσλεξία, και τη σχιζοφρένεια.
Η έρευνα δείχνει πως η σύνδεση αυτή δεν είναι τυχαία. Αντιθέτως, φαίνεται πως όλα ξεκινούν πολύ νωρίς, από την εμβρυϊκή ανάπτυξη του εγκεφάλου.
«Είμαι ειδικός – Αυτά είναι τα 5 βήματα για να προστατευθείτε από το εγκεφαλικό»
Τι σχέση έχει το χέρι που γράφετε με τον εγκέφαλό σας;
Η προτίμηση στο δεξί ή το αριστερό χέρι δεν είναι απλώς μια συνήθεια. Πρόκειται για έναν από τους πρώτους δείκτες λειτουργίας του εγκεφάλου, καθώς καθορίζεται από πολύ νωρίς, ακόμη και πριν από τη γέννηση. Το ίδιο ισχύει και για τη γλωσσική ικανότητα. Και οι δύο λειτουργίες, η κίνηση και η γλώσσα, αναπτύσσονται σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, που συνήθως βρίσκονται στο αριστερό ημισφαίριο.
Αυτό σημαίνει πως αν κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου υπάρξει κάποια διαφοροποίηση ή απόκλιση σε αυτές τις περιοχές, είναι πιθανό να επηρεαστούν τόσο η προτίμηση χεριού όσο και η γλωσσική ικανότητα. Και κάπως έτσι εξηγείται η σχέση που ανακαλύφθηκε μεταξύ της αριστεροχειρίας και διαταραχών όπως ο αυτισμός και η δυσλεξία.
Τι αποκαλύπτει η μεγάλη μετα-ανάλυση για τους αριστερόχειρες
Η συγκεκριμένη μελέτη είναι μια από τις πιο εκτενείς που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα. Ερευνητές από πανεπιστήμια της Γερμανίας, της Ολλανδίας και της Ελλάδας ανέλυσαν πάνω από 400 προηγούμενες επιστημονικές εργασίες, συγκεντρώνοντας δεδομένα από περισσότερους από 200.000 ανθρώπους.
Τα ευρήματα ήταν ξεκάθαρα: Άτομα που παρουσιάζουν νευροαναπτυξιακές διαταραχές, κυρίως δυσλεξία, αυτισμό και σχιζοφρένεια, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι αριστερόχειρες ή να χρησιμοποιούν και τα δύο χέρια.
Αντίθετα, σε περιπτώσεις όπως η κατάθλιψη, που συνήθως εμφανίζεται αργότερα στη ζωή και δεν σχετίζεται άμεσα με τη γλωσσική λειτουργία, δεν διαπιστώθηκε ανάλογη σύνδεση.
Το πότε εκδηλώνονται οι διαταραχές έχει σημασία
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της μελέτης είναι ότι η συσχέτιση μεταξύ αριστεροχειρίας και διαταραχών είναι πιο έντονη όταν αυτές οι διαταραχές εκδηλώνονται νωρίς στη ζωή, κατά την παιδική ηλικία ή και νωρίτερα. Αυτό συμβαίνει γιατί τόσο η τάση να γράφουμε με συγκεκριμένο χέρι όσο και η γλωσσική ανάπτυξη καθορίζονται από κοινού στο πρώιμο στάδιο της εγκεφαλικής ανάπτυξης.
Ειδικά για τη δυσλεξία, που είναι μια μαθησιακή δυσκολία στην ανάγνωση και τη γραφή, τα ποσοστά αριστεροχειρίας είναι στατιστικά αυξημένα. Το ίδιο ισχύει και για τον αυτισμό, ο οποίος στις πιο σοβαρές περιπτώσεις συνοδεύεται από δυσκολίες στην επικοινωνία και τον λόγο.
Η σχιζοφρένεια, μια διαταραχή που μπορεί να περιλαμβάνει ακόμα και ακουστικές ψευδαισθήσεις, σχετίζεται επίσης με γλωσσικές δυσλειτουργίες, και φαίνεται να παρουσιάζει παρόμοια μοτίβα με τις παραπάνω καταστάσεις.
Νόσος Πάρκινσον: Νέα πρωτοποριακή θεραπεία με βλαστοκύτταρα
Τι δείχνουν οι αριθμοί και πώς αλλάζουν την εικόνα μας για τον εγκέφαλο
Μπορεί να αναρωτιέστε κατά πόσο είναι περισσότερο πιθανό για ένα άτομο που δεν είναι δεξιόχειρας να εμφανίσει διαταραχές όπως η δυσλεξία ή ο αυτισμός.
Η απάντηση έρχεται μέσα από τους συγκεκριμένους αριθμούς της μετα-ανάλυσης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η πιθανότητα να εμφανιστεί μη δεξιόχειρη προτίμηση σε άτομα με αυτές τις διαταραχές είναι κατά περίπου 46% υψηλότερη σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
Πιο αναλυτικά:
- Η αριστεροχειρία εμφανίζεται κατά 34% πιο συχνά σε άτομα με διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια ή η δυσλεξία.
- Η μικτή γραφή, δηλαδή η χρήση και των δύο χεριών χωρίς σαφή προτίμηση, είναι ακόμη πιο έντονα συνδεδεμένη, με 63% αυξημένη πιθανότητα.
Αυτό σημαίνει πως αν ανήκετε στην κατηγορία των αριστερόχειρων ή μικτών, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα εμφανίσετε κάποια διαταραχή, αλλά ανήκετε σε μια ομάδα με στατιστικά υψηλότερες πιθανότητες. Είναι απλώς ένας δείκτης, όχι διάγνωση.
Εγκέφαλος: Πώς θα απομακρύνουμε τις τοξίνες για να προστατευτούμε από την άνοια
Η σημασία της γλώσσας και της πρώιμης ανάπτυξης
Ένα από τα βασικά συμπεράσματα των επιστημόνων είναι ότι η σχέση μεταξύ των χεριών και των διαταραχών δεν εξαρτάται τόσο από την ίδια τη διαταραχή, αλλά από τα χαρακτηριστικά της.
Αυτό που φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι:
- Πότε εκδηλώνεται η διαταραχή (όσο νωρίτερα, τόσο ισχυρότερη η σύνδεση με την αριστεροχειρία)
- Αν επηρεάζει τη γλώσσα και την ικανότητα επικοινωνίας
Η γλώσσα και τα χέρια ελέγχονται κυρίως από το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου. Αν σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης προκύψουν μεταβολές σε αυτές τις περιοχές, τότε μπορούν να επηρεαστούν και οι δύο λειτουργίες, είτε με τη μορφή γλωσσικών διαταραχών είτε με την εμφάνιση αριστεροχειρίας.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για εσάς και την καθημερινότητα
Το πρώτο που πρέπει να θυμάστε είναι πως η αριστεροχειρία δεν είναι διαταραχή. Δεν είναι ούτε ένδειξη νοητικής δυσκολίας, ούτε σημάδι για κάτι αρνητικό. Αντιθέτως, είναι απλώς μια φυσική παραλλαγή στην προτίμηση χεριού, που αφορά περίπου το 10-12% του πληθυσμού.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα της μελέτης μάς δείχνουν πως ορισμένα χαρακτηριστικά, μπορούν να λειτουργήσουν σαν πρώιμοι “δείκτες” για τον εντοπισμό πιθανών μαθησιακών ή επικοινωνιακών δυσκολιών στα παιδιά.
Αυτό μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο για:
- Παιδιά που καθυστερούν στην ομιλία ή την ανάγνωση
- Γονείς και εκπαιδευτικούς που αναζητούν τρόπους να παρέμβουν νωρίς
- Γιατρούς και ειδικούς, που χρησιμοποιούν τέτοιες ενδείξεις για πιο στοχευμένη διάγνωση
Συνολικά, η μελέτη μάς βοηθά να δούμε ότι η επιλογή του κατάλληλου χεριού για το γράψιμο δεν είναι απλή “προτίμηση”, αλλά ένα ακόμη κομμάτι του εγκεφαλικού παζλ. Η σχέση της με τη γλώσσα, την επικοινωνία και την πρώιμη ανάπτυξη δείχνει ότι ο εγκέφαλος λειτουργεί σαν ένα ενιαίο σύστημα και μικρές διαφοροποιήσεις σε ένα σημείο του, μπορούν να επηρεάσουν και άλλα πράγματα.