Κοινός ιός που προκαλεί τον επιχείλιο έρπητα μπορεί να σχετίζεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Οι ερευνητές εξετάζουν πώς ο ιός του έρπητα τύπου 1 (HSV-1) αλληλεπιδρά με τα γονίδια και το ανοσοποιητικό σύστημα με αποτέλεσμα να επηρεάσει και την υγεία του εγκεφάλου. Αυτή η σύνδεση μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους για την πρόληψη και τη θεραπεία της άνοιας.
Αλτσχάιμερ: Σημαντική ανακάλυψη από ερευνητές του MIT και του Harvard – Ελπίδες για ριζική θεραπεία
Ποια η σύνδεση μεταξύ ανάμεσα στον ιό του έρπητα και την άνοια;
Πριν από τρεις δεκαετίες, πρωτοποριακή μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The Lancet προκάλεσε συνεχιζόμενη συζήτηση για μια πιθανή σύνδεση μεταξύ του κοινού ιού του επιχείλιου έρπητα—του ιού έρπητα τύπου 1 (HSV-1)—και της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι ερευνητές βρήκαν τον αδρανή HSV-1 στους εγκεφάλους ορισμένων ηλικιωμένων και παρατήρησαν ότι όσοι έφεραν τόσο τον ιό όσο και το γονίδιο ApoE-e4 είχαν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης Αλτσχάιμερ.
Από τότε, περαιτέρω μελέτες συνεχίζουν να εξερευνούν αυτή τη σύνδεση, με τους ειδικούς να σχολιάζουν τι μπορεί να σημαίνουν αυτά τα ευρήματα για την κατανόηση του κινδύνου και της πρόληψης της άνοιας.
Ποιες οι θεωρίες που ερμηνεύουν την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια πολύπλοκη πάθηση και οι επιστήμονες έχουν διαφορετικές απόψεις για το πώς ξεκινά και το πώς εξελίσσεται. Κάποιοι πιστεύουν ότι αρχίζει όταν βλαβερές πρωτεΐνες, όπως τα αμυλοειδή, συσσωρεύονται στον εγκέφαλο προκαλώντας βλάβες που οδηγούν σε απώλεια μνήμης.
Άλλοι θεωρούν ότι τα προβλήματα με μια άλλη πρωτεΐνη, την ταυ, είναι η κύρια αιτία. Υπάρχουν επίσης απόψεις που δίνουν έμφαση στη φλεγμονή, το στρες στα εγκεφαλικά κύτταρα, τα γονίδια, τον τρόπο ζωής και τη γήρανση. Νέες μέθοδοι και μελέτες εξετάζουν διάφορα σημάδια στον εγκέφαλο χωρίς να υποθέτουν ότι κάτι συμβαίνει απαραίτητα πριν από κάτι άλλο.
| Υποθέσεις | Προτάσεις |
|---|---|
| Πλάκες αμυλοειδούς | Η συσσώρευση αμυλοειδούς προκαλεί δευτερογενή παθολογία ταυ και νευροεκφύλιση |
| Πρωτεΐνη ταυ | Οι ανωμαλίες της πρωτεΐνης ταυ είναι η κύρια αιτία νευρωνικής βλάβης και γνωστικής έκπτωσης |
| Νευροφλεγμονή και οξειδωτικό στρες | Η χρόνια φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες είναι τα βασικά στοιχεία στην ανάπτυξη της νόσου |
| Πολυπαραγοντική ή περιβαλλοντική | Τα γονίδια, το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής αλληλεπιδρούν για να προκαλέσουν το Αλτσχάιμερ |
| Εξελικτική | Η νόσος είναι παρενέργεια της γήρανσης ή εξελικτικών συμβιβασμών |
| Ανάστροφη ανάπτυξη | Η εξέλιξη της νόσου ακολουθεί την αντίστροφη σειρά της γνωστικής ανάπτυξης της παιδικής ηλικίας |
| Ανεξάρτητοι βιοδείκτες (A/T/N) | Δεν υπάρχει καθορισμένη σειρά παθολογίας – αμυλοειδές, ταυ και νευροεκφύλιση μπορεί να εμφανιστούν με οποιαδήποτε σειρά |
| Ζωικά μοντέλα | Τα ζωικά μοντέλα μπορεί να μην αναπαριστούν πιστά τους μηχανισμούς της νόσου στον άνθρωπο |
Τι είναι ο κοινός ερπητοιός HSV-1;
«Ο HSV-1 είναι ένας κοινός ιός στον οποίο εκτίθεται σχεδόν όλος ο κόσμος από νωρίς στη ζωή», λέει ο Αμερικανός David Hunter, M.D., επίκουρος καθηγητής και νευρολόγος στο UTHealth Houston, σύμφωνα με το Prevention. «Είναι γνωστός κυρίως για την πρόκληση του επιχείλιου έρπητα και σχετίζεται στενά με την ανεμοβλογιά και τη μονοπυρήνωση».
Άνοια: Το πρώτο ύπουλο σημάδι που εμφανίζεται 20 χρόνια πριν εκδηλωθεί
Αυτοί οι ιοί έχουν κοινό ότι είναι νευροτροπικοί, δηλαδή παραμένουν στο νευρικό σύστημα πολύ μετά την αρχική λοίμωξη, εξηγεί η Αμερικανή Linda Yancey, M.D., ειδικός λοιμώξεων στο Memorial Hermann Health System, και μπορούν να ενεργοποιηθούν ξανά από στρες ή μειωμένη ανοσία. Για παράδειγμα, η ανεμοβλογιά μπορεί να εμφανιστεί αργότερα ως έρπης ζωστήρας, προσθέτει ο Dr. Hunter.
Η ικανότητα του ιού να διεισδύει στα νεύρα πιστεύεται ότι του επιτρέπει να περάσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, μια μεμβράνη που προστατεύει τον εγκέφαλο από μολύνσεις μέσω του αίματος. Χάρη σε αυτή την είσοδο, ο Dr. Hunter λέει ότι ο HSV-1 είναι η πιο κοινή αιτία ιογενούς εγκεφαλίτιδας στις ΗΠΑ.
«Δεν υπάρχει εμβόλιο για τον HSV και σχεδόν όλοι θα τον αποκτήσουν μέχρι την ενηλικίωση», προσθέτει ο Dr. Hunter. Οι επιχείλιοι έρπητες είναι μια ήπια μορφή του και τα συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιιικά φάρμακα.
Πώς συνδέεται ο HSV-1 με τη νόσο Αλτσχάιμερ
Ο αδρανής HSV-1 μπορεί να ενεργοποιηθεί από ασθένεια και να φτάσει στον εγκέφαλο, εξηγεί ο Αμερικανός Mark Santos, Ph.D., επίκουρος καθηγητής μικροβιολογίας και ανοσολογίας στο Touro University Nevada. Αυτό μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στον εγκέφαλο με την πάροδο του χρόνου, γνωστή ως εγκεφαλίτιδα από έρπητα, και σε άτομα με γενετικούς παράγοντες κινδύνου, όπως το γονίδιο ApoE-4, να συμβάλει στην ανάπτυξη του Αλτσχάιμερ, προσθέτει.
«Δεν γνωρίζουμε πλήρως γιατί το ApoE-4 είναι παράγοντας κινδύνου για το Αλτσχάιμερ», λέει ο Dr. Hunter. «Η σύνδεση με τον HSV μπορεί να είναι ότι το ApoE-4 επηρεάζει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και διευκολύνει την είσοδο του HSV». Η φλεγμονή που προκαλεί αυτή η είσοδος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ. «Είναι πλέον καθολικά αποδεκτό ότι η φλεγμονή στον εγκέφαλο είναι βασικό βήμα στην ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ», τονίζει ο Dr. Hunter.
Τι επισημαίνουν οι ειδικοί
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, γιατροί και ερευνητές έχουν μάθει πολλά περισσότερα για τη νόσο Αλτσχάιμερ και τη σχέση της με τη ιογενή φλεγμονή. Για παράδειγμα, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι ο εμβολιασμός για οποιαδήποτε ασθένεια (όπως COVID-19 ή γρίπη) μειώνει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ, λέει ο Dr. Hunter. «Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η μείωση της φλεγμονής στον εγκέφαλο βοηθά στην πρόληψη της νόσου», προσθέτει.
Ο Santos συμφωνεί. «Από το 1996, πρόσθετες μελέτες έχουν βρει DNA του HSV-1 στους εγκεφάλους ατόμων με Αλτσχάιμερ. Εργαστηριακές μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι η μόλυνση από HSV-1 μπορεί να προκαλέσει τη συσσώρευση αμυλοειδούς-βήτα και ταυ — πρωτεΐνες που σχετίζονται έντονα με την παθολογία της νόσου Αλτσχάιμερ», εξηγεί.
Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες επιφυλάξεις. Ο κίνδυνος αφορά κυρίως όσους μολύνθηκαν από HSV-1 νωρίς στη ζωή, δίνοντας χρόνο για σταδιακή φλεγμονή. Ο κίνδυνος μπορεί να είναι μικρότερος στους ενήλικες, λέει ο Santos. «Παρόλα αυτά, αν κάποιος έχει άλλους παράγοντες κινδύνου (όπως εξασθενημένο ανοσοποιητικό ή APOE-e4), η λοίμωξη HSV-1 στην ενήλικη ζωή μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες», προσθέτει.
Οι νευροτροπικοί ιοί είναι εξαιρετικά συχνοί, επαναλαμβάνει η Dr. Yancey. «Αυτό καθιστά δύσκολο να διαχωριστεί αν προκαλούν νευρολογικά προβλήματα ή απλώς είναι κοινώς παρόντες στον γενικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων με νευρολογικά προβλήματα», προσθέτει. Με άλλα λόγια, το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν HSV-1 δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα αναπτύξουν Αλτσχάιμερ.
«Οι περισσότερες περιπτώσεις επιχείλιου έρπητα δεν αποτελούν λόγο ανησυχίας», προσθέτει ο Santos. «Είναι συχνές και συνήθως ελέγχονται καλά από το ανοσοποιητικό σύστημα. Αλλά για όσους έχουν συχνές εξάρσεις, εξασθενημένη ανοσία ή APOE-e4, ίσως αξίζει να το συζητήσουν με γιατρό. Η ανησυχία δεν είναι ένας μεμονωμένος επιχείλιος έρπης, αλλά η μακροχρόνια ιογενής δραστηριότητα στον εγκέφαλο».
Απαιτούνται περισσότερες έρευνες, συμπεριλαμβανομένων μακροχρόνιων μελετών, για να γίνουν ασφαλείς συσχετισμοί, καταλήγουν ο Santos και η Dr. Yancey. «Τα τρέχοντα δεδομένα βασίζονται σε επιδημιολογικές μελέτες. Δεν υπάρχει τρόπος να προβλεφθεί σε ατομικό επίπεδο αν αυτό έχει ουσιαστική επίδραση», λέει η Dr. Yancey.
Οι μελλοντικές έρευνες θα βοηθήσουν τους ειδικούς να κατανοήσουν πώς η αντιιική θεραπεία επηρεάζει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ, καθώς και να βρουν καλύτερους τρόπους να ανιχνεύουν πότε ο HSV-1 είναι ενεργός στον εγκέφαλο. «Η ελπίδα είναι ότι η κατανόηση του πώς οι λοιμώξεις συμβάλλουν στο Αλτσχάιμερ θα ανοίξει νέους δρόμους για την πρόληψη ή ακόμα και τη θεραπεία του — ειδικά πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα», λέει ο Santos.
Άνοια: Ιστορική έγκριση στις ΗΠΑ για το πρώτο τεστ αίματος που ανιχνεύει τη νόσο Αλτσχάιμερ
Ο τρόπος ζωής μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας
Ο εμβολιασμός, η άσκηση, η πνευματική δραστηριότητα και η διατροφή φιλική στην καρδιά είναι γνωστοί τρόποι μείωσης του κινδύνου άνοιας, λένε οι ειδικοί. Η αποφυγή του καπνίσματος ή οποιασδήποτε χρήσης νικοτίνης μπορεί επίσης να μειώσει «δραστικά» τον κίνδυνο, λέει η Dr. Yancey. Όλες αυτές οι συνήθειες συνεργάζονται για να στηρίξουν τόσο την υγεία του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού.