Η υψηλή χοληστερίνη δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα χρειαστείτε χάπια. Η αντιμετώπιση και το αν απαιτείται αγωγή εξαρτάται από τον συνολικό καρδιαγγειακό σας κίνδυνο – έναν συνδυασμό παραγόντων όπως η ηλικία, ο τρόπος ζωής και το οικογενειακό ιστορικό – και από το κατά πόσο το σώμα σας ανταποκρίνεται θετικά σε υγιεινές αλλαγές στη διατροφή και την άσκηση.
Χοληστερίνη: Τι να φάτε στις 11 το πρωί για να τη μειώσετε, σύμφωνα με καρδιολόγους
Πότε πρέπει να πάρει κανείς πάρετε φάρμακα για τη χοληστερίνη – Σε ποιες περιπτώσεις δεν χρειάζονται;
Αν σας έχουν διαγνώσει με υψηλή χοληστερίνη, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα ότι θα πρέπει να πάρετε στατίνες ή άλλα φάρμακα. Ο συνολικός καρδιακός σας κίνδυνος – δηλαδή η πιθανότητα να εμφανίσετε καρδιοπάθεια – εξαρτάται από παράγοντες όπως η ηλικία, το σωματικό βάρος, το αν καπνίζετε και το οικογενειακό ιστορικό σας. Μετά από αξιολόγηση του ιατρικού σας ιστορικού, των αποτελεσμάτων της κλινικής εξέτασης και των αιματολογικών σας εξετάσεων, ο γιατρός σας θα αποφασίσει αν η χοληστερίνη σας μπορεί να ρυθμιστεί μόνο με διατροφή και άσκηση ή αν απαιτούνται και φάρμακα.
Τι είναι η χοληστερίνη;
Η χοληστερίνη είναι μια λιπαρή, κηρώδης ουσία στο αίμα σας. Όταν υπάρχει σε υπερβολική ποσότητα, μπορεί να συσσωρευτεί στις αρτηρίες, φράζοντας τη ροή του αίματος και αυξάνοντας τον κίνδυνο για έμφραγμα ή εγκεφαλικό.
- LDL (λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας): η «κακή» χοληστερίνη που φράζει τις αρτηρίες.
- HDL (λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας): η «καλή» χοληστερίνη που βοηθά στην απομάκρυνση της LDL και προστατεύει την καρδιά.
- Τριγλυκερίδια: ένας άλλος τύπος λιπών στο αίμα που αποθηκεύει τις περιττές θερμίδες και, όταν βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, μπορούν να σκληρύνουν τις αρτηρίες.
Υγιή επίπεδα λιπιδίων στο αίμα:
- Ολική χοληστερίνη: κάτω από 200 mg/dL
- LDL χοληστερίνη: κάτω από 100 mg/dL (ή κάτω από 70 mg/dL αν έχετε καρδιοπάθεια, διαβήτη ή ιστορικό εμφράγματος ή εγκεφαλικού)
- HDL χοληστερίνη: πάνω από 60 mg/dL
- Τριγλυκερίδια: κάτω από 150 mg/dL
Μέθοδοι διαχείρισης των επιπέδων χοληστερίνης
Σύμφωνα με μελέτη του 2024 με τίτλο «Effectiveness of treat-to-target cholesterol-lowering interventions on cardiovascular disease and all-cause mortality risk in the community-dwelling population», τα άτομα που διατήρησαν τη χοληστερίνη τους εντός στόχου είχαν χαμηλότερο κίνδυνο καρδιοπάθειας και θανάτου για σχεδόν 30 χρόνια. Η μελέτη εντόπισε ξεκάθαρη σύνδεση ανάμεσα στον μακροπρόθεσμο έλεγχο της χοληστερίνης και στη βελτίωση της συνολικής υγείας.
Άλλες πρόσφατες επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η χοληστερίνη μπορεί να ρυθμιστεί αποτελεσματικά με στρατηγικές που συνδυάζουν αλλαγές στον τρόπο ζωής και φαρμακευτική αγωγή. Τα πιο σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα τονίζουν τη σημασία της υγιεινής, χορτοφαγικής διατροφής σε συνδυασμό με τεκμηριωμένες θεραπείες, όταν είναι απαραίτητο.
Κύρια ευρήματα:
- Οι χορτοφαγικές δίαιτες πλούσιες σε φυτικές ίνες, ξηρούς καρπούς και φυτικά στερόλια (όπως η δίαιτα Portfolio) μειώνουν σημαντικά την LDL χοληστερίνη.
- Η μείωση των κορεσμένων λιπαρών έχει μεγαλύτερη επίδραση στη χοληστερίνη απ’ ό,τι η μείωση της διαιτητικής χοληστερίνης.
- Νέα φάρμακα όπως το μπεμπεδοϊκό οξύ και συνδυαστικές θεραπείες με στατίνες προσφέρουν σημαντική βελτίωση σε όσους χρειάζονται κάτι παραπάνω από τη διατροφή.
- Οι σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες επισημαίνουν τη σημασία της μείωσης της LDL «όσο πιο νωρίς και όσο περισσότερο γίνεται» για μακροχρόνια καρδιακή προστασία.
Τύποι υψηλής χοληστερίνης
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι υψηλής χοληστερίνης, ανάλογα με την αιτία:
Οικογενής υπερχοληστεριναιμία (FH)
Εμφανίζεται όταν η υψηλή χοληστερίνη είναι κληρονομική. Πρόκειται για μια γενετική πάθηση. Μπορεί να έχετε πολύ υψηλά επίπεδα LDL χοληστερίνης, γεγονός που σας θέτει σε υψηλό κίνδυνο για καρδιοπάθεια, ακόμη και σε νεαρή ηλικία.
Μια καρδιοπροστατευτική διατροφή, η τακτική άσκηση και η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους αποτελούν μέρος ενός καλού σχεδίου για τη μείωση της υψηλής χοληστερίνης. Ωστόσο, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής συνήθως δεν αρκούν αν έχετε γενετική υψηλή χοληστερίνη. Πιθανότατα θα χρειαστείτε επίσης φαρμακευτική αγωγή ή και άλλες προσεγγίσεις.
Θεραπείες για την οικογενή υπερχοληστεριναιμία περιλαμβάνουν
- Στατίνες: Η πιο κοινή επιλογή. Αυτά τα χάπια μειώνουν την ποσότητα της χοληστερίνης που παράγει το σώμα σας και βοηθούν στην απομάκρυνσή της από το αίμα.
- Αναστολείς PCSK9 (αλιροκουμάμπη, εβολοκουμάμπη): Ενέσιμα φάρμακα που μπλοκάρουν μια πρωτεΐνη ώστε να μειώσουν την LDL στο αίμα σας.
- Ινκλισιράνη: Άλλο ένα ενέσιμο φάρμακο που μειώνει την LDL. Δρα παρεμβαίνοντας στην παραγωγή της ίδιας πρωτεΐνης που στοχεύουν και οι αναστολείς PCSK9.
- Μπεμπεδοϊκό οξύ: Ένα χάπι που δρα με παρόμοιο τρόπο με τις στατίνες και μπορεί να έχει λιγότερες παρενέργειες για ορισμένα άτομα.
- Εζετιμίμπη: Άλλο ένα χάπι για τη μείωση της χοληστερίνης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του ή σε συνδυασμό με το bempedoic acid, σε χάπι που πωλείται ως Nexlizet.
- Δεσμευτικά χολικών οξέων: Όπως η cholestyramine ή η colesevelam, που μειώνουν τη χοληστερίνη που απορροφάται από το έντερο. Κυκλοφορούν σε χάπια, σκόνες και μασώμενες μπάρες.
- LDL αφαίρεση (LDL apheresis): Μια διαδικασία παρόμοια με αιμοκάθαρση, που γίνεται κάθε λίγες εβδομάδες για την απομάκρυνση της χοληστερίνης από το αίμα. Χρησιμοποιείται συνήθως σε περιπτώσεις σοβαρής, δύσκολα αντιμετωπίσιμης χοληστερίνης, όπως στις σπάνιες μορφές που κληρονομούνται και από τους δύο γονείς.
Χοληστερίνη: Τι πρέπει να γνωρίζουν όσοι άνδρες παίρνουν στατίνες
Δευτερογενής υψηλή χοληστερίνη
Πρόκειται για υψηλή χοληστερίνη που σχετίζεται με ιατρικές παθήσεις όπως ο διαβήτης, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η χρόνια νεφρική νόσος, ο υποθυρεοειδισμός, καθώς και διατροφή υψηλή σε λιπαρά ή η έλλειψη άσκησης. Ορισμένα φάρμακα για άλλες παθήσεις, όπως τα στεροειδή, μπορούν επίσης να προκαλέσουν υψηλή χοληστερίνη.
Οι θεραπείες για αυτόν τον τύπο υψηλής χοληστερίνης μπορεί να περιλαμβάνουν
- Υιοθέτηση καρδιοπροστατευτικής διατροφής πλούσιας σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης – με χαμηλά λιπαρά, λίγη ζάχαρη και όσο το δυνατόν λιγότερα τεχνητά τρανς λιπαρά
- Τακτική άσκηση
- Διακοπή του καπνίσματος
- Απώλεια βάρους
- Λήψη φαρμάκων – ξεκινώντας με στατίνες αν οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν επαρκούν
- Χρήση άλλων φαρμάκων όπως εζετιμίμπη, αναστολείς PCSK9, νιασίνη, φιμπράτες ή συμπληρώματα ωμέγα-3 λιπαρών οξέων
Υψηλά τριγλυκερίδια
Μπορεί να έχετε υψηλά επίπεδα αυτών των λιπών στο αίμα είτε με είτε χωρίς υψηλά επίπεδα LDL χοληστερίνης. Μια ανθυγιεινή διατροφή, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η νεφρική νόσος και ο υποθυρεοειδισμός μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα τριγλυκεριδίων. Σε ορισμένα άτομα, τα υψηλά τριγλυκερίδια είναι κληρονομικά.
Η θεραπεία των υψηλών τριγλυκεριδίων μπορεί να περιλαμβάνει
- Καρδιοπροστατευτική διατροφή
- Τακτική άσκηση
- Αποφυγή αλκοόλ
- Απώλεια βάρους σε περίπτωση υπέρβαρου
- Λήψη φαρμάκων, όπως νικοτινικό οξύ, φιμπράτες ή συμπληρώματα ωμέγα-3 λιπαρών οξέων
- Χρήση στατινών αν συνυπάρχει υψηλή LDL χοληστερίνη, καρδιοπάθεια ή διαβήτης
Χαμηλή HDL χοληστερίνη
Τα επίπεδα της καλής χοληστερίνης μπορεί να μειωθούν λόγω καπνίσματος, λοίμωξης HIV, μη ελεγχόμενου διαβήτη ή ορισμένων προβλημάτων στα νεφρά. Ορισμένα φάρμακα, όπως οι βήτα-αναστολείς και τα στεροειδή, μπορεί επίσης να μειώσουν την HDL ως παρενέργεια.
Οι θεραπείες για χαμηλή HDL επικεντρώνονται σε αλλαγές του τρόπου ζωής και περιλαμβάνουν
- Καρδιοπροστατευτική διατροφή
- Τακτική άσκηση
- Αποφυγή καπνίσματος
- Περιορισμός του αλκοόλ
- Λήψη ορισμένων φαρμάκων που μειώνουν την LDL και μερικές φορές αυξάνουν την HDL, όπως οι φιμπράτες ή οι στατίνες (ροσουβαστατίνη, σιμβαστατίνη)
Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η αύξηση της HDL με φαρμακευτική αγωγή δεν μειώνει απαραίτητα τον κίνδυνο καρδιοπάθειας.
Πώς θα ξέρετε αν χρειάζεστε θεραπεία
Όλοι όσοι έχουν υψηλή χοληστερίνη θα πρέπει να ξεκινήσουν με αλλαγές στον τρόπο ζωής – όπως η διατροφή, η άσκηση, η διακοπή καπνίσματος και η απώλεια βάρους. Αν όμως ο καρδιαγγειακός σας κίνδυνος είναι υψηλός, ίσως χρειαστεί να λάβετε και φαρμακευτική αγωγή.
Ο γιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει έναν αλγόριθμο για να υπολογίσει μια βαθμολογία που δείχνει τον κίνδυνο να υποστείτε έμφραγμα τα επόμενα 10 έως 30 χρόνια.
Ο καρδιακός σας κίνδυνος υπολογίζεται με βάση τα εξής:
- Ολική, LDL και HDL χοληστερίνη
- Αρτηριακή πίεση
- Ηλικία
- Φυλή
- Φύλο
- Αν καπνίζετε ή καπνίζατε στο παρελθόν
- Διαβήτης
- Καρδιοπάθεια ή οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιοπάθειας
Μπορεί να μην χρειάζεται να αντιμετωπίσετε την υψηλή χοληστερίνη με φάρμακα όπως οι στατίνες αν είστε:
- 19 ετών ή μικρότερης ηλικίας και δεν έχετε οικογενή υπερχοληστεριναιμία (FH)
- 20-39 ετών, χωρίς οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιοπάθειας, και η LDL χοληστερίνη σας είναι κάτω από 160 mg/dL
- 40-75 ετών και ο καρδιακός σας κίνδυνος είναι χαμηλός (κάτω από 5%)
- 40-75 ετών και ο καρδιακός σας κίνδυνος είναι οριακός (5% έως λιγότερο από 7,5%)
- 40-75 ετών και ο καρδιακός σας κίνδυνος είναι ενδιάμεσος (7,5% έως λιγότερο από 20%)
- 75 ετών ή μεγαλύτερης ηλικίας
- Έγκυος
- Με προχωρημένη ηπατική νόσο
Αν η βαθμολογία του καρδιακού σας κινδύνου είναι οριακή ή ενδιάμεση:
Ο γιατρός σας μπορεί να σας μιλήσει για τα οφέλη και τους πιθανούς κινδύνους της λήψης φαρμάκων για τη μείωση της χοληστερίνης, συμπεριλαμβανομένων των παρενεργειών. Ρωτήστε τον εαυτό σας αν είστε έτοιμοι να δεσμευτείτε σε μια υγιεινή διατροφή, στην απώλεια βάρους και στην άσκηση. Αν όχι, ίσως θελήσετε να ξεκινήσετε φαρμακευτική αγωγή για την υψηλή χοληστερίνη. Αν ο καρδιακός σας κίνδυνος είναι ενδιάμεσος ή ασαφής, αλλά δεν είστε σίγουροι αν θέλετε να πάρετε φάρμακα, ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει μία από τις εξής εξετάσεις για έλεγχο καρδιοπάθειας:
Αξονική μέτρηση ασβεστίου στεφανιαίων αρτηριών
Πρόκειται για αξονική τομογραφία (CT) που ελέγχει τη συσσώρευση πλάκας με ασβέστιο στις αρτηρίες της καρδιάς. Αυτή η πλάκα μπορεί να σκληρύνει τις αρτηρίες και η καρδιά να μην παίρνει το αίμα που χρειάζεται για να λειτουργήσει σωστά.
Η εξέταση αυτή μπορεί να αξιολογήσει τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου (CAD) πριν εμφανιστούν οποιαδήποτε συμπτώματα. Μπορεί να βοηθήσει τον γιατρό σας να κρίνει αν χρειάζεστε φάρμακα για τη χοληστερίνη ή μόνο αλλαγές στον τρόπο ζωής για να προλάβετε ένα έμφραγμα.
C-αντιδρώσα πρωτεΐνη υψηλής ευαισθησίας (hsCRP)
Πρόκειται για μια αιματολογική εξέταση που μετρά την φλεγμονή. Μπορεί να προσδιορίσει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας και να βοηθήσει εσάς και τον γιατρό σας να αποφασίσετε αν πρέπει να ξεκινήσετε θεραπεία. Αν το hs-CRP σας είναι πάνω από 3,1 mg/L, τότε ο πραγματικός σας καρδιακός κίνδυνος μπορεί να είναι μεγαλύτερος απ’ ό,τι δείχνει η αριθμητική σας βαθμολογία. Αυτή η εξέταση μπορεί επίσης να προβλέψει τον κίνδυνο δεύτερου εμφράγματος, αν έχετε ήδη υποστεί ένα.
Πηγές: WebMD, PubMed, BMC Public Health, PubMed, PMC, JAMA Cardiology, AHAIASA Journals JAHA, Nature Communications