Η νεφρολιθίαση, ή κοινώς πέτρες στα νεφρά, είναι μικρά συσσωματώματα αλάτων και άλλων στοιχείων που μπορεί να σχηματιστούν στα ούρα και μερικές φορές προκαλούν ξαφνικό, έντονο πόνο καθώς κινούνται μέσα στο ουροποιητικό σύστημα. Ποιοι οι βασικοί κίνδυνοι, ποια τα συμπτώματα και ποιες οι διαθέσιμες θεραπείες; Τι μπορείτε να κάνετε για να τις προλάβετε.
Πέτρες στα νεφρά: Παράγοντες κινδύνου, συμπτώματα, διάγνωση και θεραπεία
Οι πέτρες στα νεφρά σχηματίζονται όταν άλατα και άλλα στοιχεία στα ούρα συσσωρεύονται καθώς τα νεφρά φιλτράρουν τα απόβλητα, δημιουργώντας μικρούς κρυστάλλους που μπορεί να μεγαλώσουν έως και το μέγεθος μιας μπάλας του πινγκ πονγκ — αν και οι περισσότερες παραμένουν απαρατήρητες εκτός εάν φράξουν το ουροποιητικό σύστημα. Όταν μια πέτρα αποκολληθεί και κινηθεί προς τον ουρητήρα, μπορεί να προκαλέσει ξαφνικό, έντονο πόνο στη μέση ή την κοιλιά — ένα σύμπτωμα που πρέπει να οδηγήσει σε άμεση ιατρική φροντίδα, καθώς παρόμοιος πόνος μπορεί επίσης να είναι ένδειξη άλλων επειγουσών παθήσεων όπως σκωληκοειδίτιδα, έκτοπη κύηση, ουρολοιμώξεις ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Παράγοντες κινδύνου νεφρολιθίασης
Σύμφωνα με εργασία του 2025 με τίτλο «Identifying Kidney Stone Risk Factors Through Patient Experiences With a Large Language Model», οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για να μελετήσουν χιλιάδες πραγματικά σχόλια ασθενών και εντόπισαν συχνούς κινδύνους όπως η υπερβολική κατανάλωση πρωτεΐνης ή ασβεστίου, η ανεπαρκής πρόσληψη νερού, το οικογενειακό ιστορικό και ορισμένες συνήθειες τρόπου ζωής.
Παρατήρησαν επίσης πιθανούς πρόσθετους κινδύνους που αναφέρθηκαν από ασθενείς, όπως η υπερβολική λήψη βιταμίνης C ή συμπληρωμάτων ασβεστίου, η συχνή χρήση καθαρτικών και παθήσεις όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός.
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι πέτρες στα νεφρά συνδέονται στενά με καθημερινούς παράγοντες τρόπου ζωής, τον μεταβολισμό και ακόμη και τη γενετική. Η έρευνα υπογραμμίζει ότι ζητήματα όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης, διατροφή πλούσια σε αλάτι ή φρουκτόζη, η αφυδάτωση και η ανώμαλη χημεία των ούρων αυξάνουν τον κίνδυνο, ενώ ορισμένα διατροφικά πρότυπα όπως η δίαιτα DASH μπορεί να προσφέρουν προστασία. Η γενετική παίζει επίσης ρόλο σε επαναλαμβανόμενα ή ασυνήθιστα περιστατικά, καθιστώντας την κατάλληλη αξιολόγηση σημαντική.
Συμπτώματα νεφρολιθίασης
Όταν οι πέτρες στα νεφρά κινούνται μέσα στο ουροποιητικό σύστημα, μπορεί να προκαλέσουν:
- Έντονο πόνο στη μέση, την κοιλιά ή τη βουβωνική χώρα
- Συχνουρία ή επώδυνη ούρηση
- Αίμα στα ούρα
- Ναυτία και έμετο
Οι μικρές πέτρες μπορεί να αποβληθούν χωρίς να προκαλέσουν συμπτώματα.
Λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος: Σύγχρονες εξελίξεις στη θεραπεία και τεχνολογικές καινοτομίες
Πέτρες στα νεφρά: Διάγνωση
Οι πέτρες στα νεφρά διαγιγνώσκονται σπάνια πριν αρχίσουν να προκαλούν πόνο. Ο πόνος είναι συχνά τόσο έντονος που οδηγεί τους ασθενείς στα επείγοντα, όπου μπορούν να διενεργηθούν διάφορες εξετάσεις για τον εντοπισμό των λίθων. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν αξονική τομογραφία, ακτινογραφίες, υπερηχογράφημα και ανάλυση ούρων. Οι εξετάσεις αίματος μπορούν να ελέγξουν για αυξημένα επίπεδα αλάτων και άλλων στοιχείων που σχετίζονται με τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά.
Πότε μπορούν να αποβληθούν οι πέτρες φυσικά
Εάν μια πέτρα στα νεφρά είναι αρκετά μικρή, ο γιατρός μπορεί να προτείνει αντιμετώπιση στο σπίτι με παυσίπονα και αυξημένη κατανάλωση υγρών — συνήθως οκτώ έως δέκα ποτήρια νερό την ημέρα ώστε τα ούρα να παραμένουν διαυγή — μέχρι να αποβληθεί η πέτρα φυσικά. Οι πέτρες κάτω των 5 χιλιοστών έχουν περίπου 90% πιθανότητα να αποβληθούν μόνες τους, ενώ αυτές μεταξύ 5 και 10 χιλιοστών αποβάλλονται μόνο σε περίπου 50% των περιπτώσεων. Όταν μια πέτρα είναι πολύ μεγάλη για να αποβληθεί, ο γιατρός θα σας ενημερώσει για τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές.
Διαθέσιμες θεραπείες για τη νεφρολιθίαση
1. Φαρμακευτική αγωγή
Υπάρχουν συνταγογραφούμενα φάρμακα που βοηθούν το σώμα να αποβάλει τις πέτρες στα νεφρά. Τα φάρμακα που είναι γνωστά ως άλφα αποκλειστές χαλαρώνουν τα τοιχώματα του ουρητήρα. Έτσι διευρύνονται τις διόδους ώστε να περάσει η πέτρα πιο εύκολα. Οι παρενέργειες είναι γενικά ήπιες και μπορεί να περιλαμβάνουν πονοκέφαλο ή ζάλη. Άλλοι τύποι φαρμάκων μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη σχηματισμού νέων λίθων.
2. Θεραπεία με κρουστικά κύματα
Η πιο συχνή ιατρική διαδικασία για τη θεραπεία των λίθων στα νεφρά είναι η εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα (ESWL). Αυτή η θεραπεία χρησιμοποιεί κύματα υψηλής ενέργειας για να σπάσει την πέτρα σε μικρά κομμάτια. Τα μικρά κομμάτια μπορούν στη συνέχεια να αποβληθούν πιο εύκολα μέσω του ουροποιητικού. Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν αιμορραγία, εκκρίσεις ή πόνο μετά τη διαδικασία.
3. Ουρητηροσκόπηση
Όταν μια πέτρα έχει βγει από το νεφρό και βρίσκεται κοντά στην ουροδόχο κύστη, η πιο συχνή επέμβαση είναι η ουρητηροσκόπηση. Ένας λεπτός σωλήνας περνάει μέσω του ουροποιητικού μέχρι το σημείο της πέτρας. Ο χειρουργός σπάει την πέτρα και απομακρύνει τα θραύσματα μέσω του σωλήνα. Δεν γίνονται τομές στο σώμα. Για πολύ μεγάλες πέτρες, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση.
Ανάλυση των λίθων στα νεφρά
Αφού μια πέτρα αποβληθεί ή αφαιρεθεί, ο γιατρός σας μπορεί να θελήσει να μάθει από τι αποτελείται. Σχεδόν το 80% των λίθων στα νεφρά περιέχουν ασβέστιο. Οι υπόλοιπες αποτελούνται κυρίως από ουρικό οξύ, στρουβίτη ή κυστίνη. Μια χημική ανάλυση μπορεί να δείξει τι τύπο πέτρας έχετε. Μόλις το μάθετε, μπορείτε να λάβετε μέτρα για να αποτρέψετε τον σχηματισμό νέων λίθων στο μέλλον.
Τι μπορεί να τις προκαλεί;
Οι πέτρες στα νεφρά μπορεί να σχηματιστούν όταν αλλάζει η φυσιολογική ισορροπία του νερού, των αλάτων και των άλλων στοιχείων που υπάρχουν στα ούρα. Διαφορετικοί τύποι αλλαγών οδηγούν σε διαφορετικά είδη λίθων στα νεφρά. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν τέτοιες αλλαγές στα ούρα — από χρόνιες ιατρικές παθήσεις έως το τι τρώτε και πίνετε.
Πρόληψη μελλοντικών λίθων στα νεφρά
Εάν είχατε πέτρα με ασβέστιο, ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει να μειώσετε την κατανάλωση αλατιού, το οποίο οδηγεί το σώμα να αποβάλει περισσότερο ασβέστιο στα ούρα, καθώς και την κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης. Μπορεί επίσης να σας συμβουλεύσει να αποφεύγετε τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά, όπως η σοκολάτα, ο στιγμιαίος καφές, το τσάι, τα φασόλια, τα μούρα, τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα πορτοκάλια, το τόφου και οι γλυκοπατάτες.
Ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψετε νέες πέτρες στα νεφρά είναι να πίνετε αρκετό νερό ώστε τα ούρα να παραμένουν διαυγή. Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να σας προτείνει θεραπεία με κιτρικό άλας, είτε σε μορφή χυμού λεμονιού είτε σε μορφή συμπληρωμάτων διατροφής.
Πέτρες στα νεφρά: Συμπτώματα, αιτίες, πρόληψη και θεραπείες για τη νεφρολιθίαση
Τι ισχύει για το ασβέστιο
Αν και οι περισσότερες πέτρες στα νεφρά περιέχουν ασβέστιο, μπορεί να μην χρειάζεται να αποφεύγετε τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ασβέστιο. Στην πραγματικότητα, η κατανάλωση μέτριων ποσοτήτων γαλακτοκομικών προϊόντων και άλλων τροφών με ασβέστιο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο σχηματισμού νέων λίθων. Αυτό δεν ισχύει για τα συμπληρώματα ασβεστίου, τα οποία έχουν συσχετιστεί με πέτρες στα νεφρά σε ορισμένα άτομα. Συμβουλευτείτε τον γιατρό ή τον διαιτολόγο σας για το τι ρόλο πρέπει να παίζει το ασβέστιο στη διατροφή σας.
Πηγές: WebMD, PMC, Journal of Neonatal Surgery, AJKD, Frontiers, MDPI, JMIR Publications