Οι πέτρες στα νεφρά είναι μια συχνή πάθηση που μπορεί να προκαλέσει ξαφνικό, έντονο πόνο όταν μπλοκάρουν την ουροποιητική οδό. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε τι είναι η νεφρολιθίαση, γιατί σχηματίζονται οι πέτρες στα νεφρά, ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου, πώς γίνεται η διάγνωση, ποιες οι επιλογές θεραπείας και τι μπορείτε να κάνετε για την πρόληψη.
Τι είναι οι πέτρες στα νεφρά; Παράγοντες κινδύνου, συμπτώματα, διάγνωση και αντιμετώπιση
Οι πέτρες στα νεφρά σχηματίζονται όταν άλατα και μέταλλα στα ούρα κολλούν μεταξύ τους καθώς τα νεφρά φιλτράρουν τα απόβλητα από το αίμα. Μπορεί να διαφέρουν σημαντικά σε μέγεθος – από έναν μικροσκοπικό κρύσταλλο ζάχαρης έως το μέγεθος μιας μπάλας του πινγκ-πονγκ – και συχνά περνούν απαρατήρητες εκτός εάν μπλοκάρουν την ουροποιητική οδό. Όταν μία πέτρα μετακινείται προς τους ουρητήρες – τους στενούς σωλήνες που μεταφέρουν τα ούρα στην ουροδόχο κύστη – μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο και άλλα συμπτώματα.
Παράγοντες κινδύνου της νεφρολιθίασης
Σύμφωνα με άρθρο του 2025 με τίτλο «Genetics of kidney stones and the role of genetic testing in prevention: a guide for urologists», έως και το 50% του κινδύνου εμφάνισης πέτρας στα νεφρά οφείλεται στη γενετική, με πάνω από 40 γονίδια και πολλές γενετικές παραλλαγές να σχετίζονται με τη νόσο. Η μελέτη σημειώνει ότι οι γενετικές εξετάσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην πρόληψη, όμως ακόμη δεν χρησιμοποιούνται ευρέως.
Άλλες πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν πολλούς παράγοντες κινδύνου για πέτρες στα νεφρά, που κυμαίνονται από τον τρόπο ζωής και τη διατροφή έως μεταβολικές και γενετικές προδιαθέσεις. Μεγάλες ανασκοπήσεις και μελέτες με μεντελιανή τυχαιοποίηση επιβεβαιώνουν τόσο κλασικούς όσο και νεότερους παράγοντες.
- Παχυσαρκία, υψηλό ΔΜΣ, περίμετρος μέσης, σωματικό λίπος, τριγλυκερίδια
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, ινσουλινοαντοχή, μεταβολικό σύνδρομο
- Χαμηλή πρόσληψη υγρών, διατροφή πλούσια σε νάτριο και φρουκτόζη
- Ανισορροπία οξαλικών και ασβεστίου στη διατροφή
- Συμπληρώματα διατροφής (βιταμίνη C, ασβέστιο), φαρμακευτική αγωγή, κατανάλωση αλκοόλ
- Οικογενειακό ιστορικό, πρώιμη εμφάνιση, επανεμφανίσεις
- Ουρική αρθρίτιδα, αγγειακή αποτιτάνωση, ευπάθεια
Συμπτώματα νεφρολιθίασης
Όταν οι πέτρες στα νεφρά μετακινούνται μέσα στην ουροποιητική οδό, μπορεί να προκαλέσουν:
- Έντονο πόνο στη μέση, την κοιλιά ή τη βουβωνική χώρα
- Συχνουρία ή επώδυνη ούρηση
- Αίμα στα ούρα
- Ναυτία και εμετό
Μικρές πέτρες μπορεί να περάσουν χωρίς να προκαλέσουν συμπτώματα.
Πώς αντιμετωπίζονται οι πέτρες στα νεφρά; Nέες, πρωτοποριακές τεχνικές
Είναι πέτρα στα νεφρά ή κάτι άλλο;
Εάν έχετε ξαφνικό, έντονο πόνο στη μέση ή την κοιλιά, είναι καλύτερο να αναζητήσετε ιατρική φροντίδα άμεσα. Ο κοιλιακός πόνος συνδέεται με πολλές άλλες καταστάσεις, όπως επείγοντα περιστατικά τύπου σκωληκοειδίτιδας ή εξωμήτριας κύησης. Η επώδυνη ούρηση είναι επίσης κοινό σύμπτωμα σε λοιμώξεις του ουροποιητικού ή σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Διάγνωση
Οι πέτρες στα νεφρά σπάνια διαγιγνώσκονται πριν προκαλέσουν πόνο. Ο πόνος είναι συχνά τόσο έντονος που οδηγεί τον ασθενή στα επείγοντα. Εκεί, μια ποικιλία εξετάσεων μπορεί να αποκαλύψει την παρουσία λίθων – όπως αξονική τομογραφία (CT), ακτινογραφίες, υπερηχογράφημα και ανάλυση ούρων. Οι αιματολογικές εξετάσεις βοηθούν στον εντοπισμό υψηλών επιπέδων μετάλλων που συμμετέχουν στο σχηματισμό των λίθων.
Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι πέτρες στα νεφρά στο σπίτι;
Εάν η πέτρα στα νεφρά φαίνεται αρκετά μικρή, ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει να πάρετε παυσίπονα και να περιμένετε να αποβληθεί φυσικά από το σώμα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πιθανόν να σας προτείνει να πίνετε αρκετό νερό και υγρά ώστε τα ούρα να παραμένουν διαυγή – περίπου 8 έως 10 ποτήρια την ημέρα.
Πόσο μικρή πρέπει να είναι η πέτρα για να περάσει μόνη της;
Όσο μικρότερη είναι μια πέτρα στα νεφρά, τόσο πιο πιθανό είναι να αποβληθεί από μόνη της. Εάν έχει μέγεθος μικρότερο από 5 mm, υπάρχει 90% πιθανότητα να περάσει χωρίς παρέμβαση. Αν η πέτρα είναι μεταξύ 5 mm και 10 mm, οι πιθανότητες είναι 50%. Αν η πέτρα είναι πολύ μεγάλη για να περάσει μόνη της, υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές επιλογές.
Θεραπεία
1. Φαρμακευτική αγωγή
Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν το σώμα να αποβάλει την πέτρα στα νεφρά. Τα φάρμακα που είναι γνωστά ως άλφα-αναστολείς χαλαρώνουν τα τοιχώματα των ουρητήρων. Αυτό διευρύνει τις οδούς ώστε να χωρέσει η πέτρα πιο εύκολα. Οι παρενέργειες είναι γενικά ήπιες και μπορεί να περιλαμβάνουν πονοκέφαλο ή ζαλάδα. Άλλα είδη φαρμάκων μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη σχηματισμού νέων λίθων.
2. Θεραπεία με κρουστικά κύματα (shock wave therapy)
Η πιο κοινή ιατρική διαδικασία για τη θεραπεία των λίθων στα νεφρά είναι γνωστή ως εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα (ESWL). Αυτή η θεραπεία χρησιμοποιεί κρουστικά κύματα υψηλής ενέργειας για να σπάσει την πέτρα στα νεφρά σε μικρά κομμάτια. Τα μικρά κομμάτια μπορούν στη συνέχεια να κινηθούν ευκολότερα μέσα από την ουροποιητική οδό. Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν αιμορραγία, μελανιές ή πόνο μετά τη διαδικασία.
3. Ουρητηροσκόπηση (ureteroscopy)
Όταν μία πέτρα έχει μετακινηθεί εκτός του νεφρού και είναι κοντά στην ουροδόχο κύστη, η πιο συχνή διαδικασία είναι η ουρητηροσκόπηση. Ένας λεπτός σωλήνας περνά μέσα από την ουροποιητική οδό έως το σημείο όπου βρίσκεται η πέτρα. Ο χειρουργός σπάει την πέτρα και αφαιρεί τα θραύσματα μέσω του σωλήνα. Δεν γίνονται τομές στο σώμα. Για πολύ μεγάλες πέτρες, μπορεί να χρειαστούν χειρουργικές επεμβάσεις.
Ανάλυση λίθου
Μόλις μια πέτρα στα νεφρά αποβληθεί ή αφαιρεθεί, ο γιατρός μπορεί να θελήσει να μάθει από τι είναι φτιαγμένη. Σχεδόν το 80% των λίθων στα νεφρά είναι βασισμένοι στο ασβέστιο. Οι υπόλοιποι αποτελούνται κυρίως από ουρικό οξύ, στρουβίτη ή κυστίνη. Μια χημική ανάλυση μπορεί να καθορίσει τον τύπο της πέτρας. Μόλις τον γνωρίζετε, μπορείτε να λάβετε μέτρα για την πρόληψη σχηματισμού νέων λίθων.
Τι μπορεί να το προκαλεί;
Οι πέτρες στα νεφρά σχηματίζονται όταν διαταράσσεται η ισορροπία νερού, αλάτων και μετάλλων στα ούρα. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να δημιουργήσουν διαφορετικούς τύπους λίθων και μπορεί να ενεργοποιούνται από ιατρικές παθήσεις, διατροφή ή τρόπο ζωής.
Παράγοντες κινδύνου που μπορείτε να ελέγξετε
Η ανεπαρκής κατανάλωση νερού είναι η κυριότερη αιτία. Μια διατροφή πλούσια σε ζωική πρωτεΐνη, νάτριο ή τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά όπως σοκολάτα και σκούρα φυλλώδη λαχανικά αυξάνει επίσης τον κίνδυνο. Άλλοι παράγοντες περιλαμβάνουν τα ζαχαρούχα ροφήματα, την αύξηση βάρους, ορισμένα φάρμακα και ιατρικές παθήσεις όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, ουρική αρθρίτιδα, λοιμώξεις ή πολυκυστική νόσος των νεφρών. Ο κίνδυνος αυξάνεται για λευκούς άνδρες στην ηλικία των 40, γυναίκες στα 50 και για άτομα με οικογενειακό ιστορικό.
Λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος: Σύγχρονες εξελίξεις στη θεραπεία και τεχνολογικές καινοτομίες
Πρόληψη
Η πρόληψη περιλαμβάνει συχνά τη μείωση της πρόσληψης αλατιού, ζωικής πρωτεΐνης και τροφίμων πλούσιων σε οξαλικά (π.χ. σοκολάτα, τσάι, φασόλια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, πορτοκάλια, τόφου, γλυκοπατάτες). Το να πίνετε άφθονο νερό ώστε τα ούρα να είναι διαυγή είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος, ενώ μπορεί να συστηθούν και ο χυμός λεμονιού ή συμπληρώματα κιτρικών.
Πηγές: WebMD, BMC Urology, PMC, ScienceDirect, LWW Urological Science, PMC, AJKD, Taylor & Francis Online, Frontiers