Ο σίδηρος είναι βασικό ιχνοστοιχείο που συμμετέχει στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης, της πρωτεΐνης που μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες σε όλα τα κύτταρα. Συμμετέχει επίσης στη δημιουργία της μυοσφαιρίνης στους μυς και σε ενζυμικές αντιδράσεις που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας, τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη σύνθεση ορμονών.
Άνοια: Το νέο τεστ που μπορεί να προβλέψει αν κάποιος θα αναπτύξει τη νόσο
Ο ρόλος του σιδήρου στον οργανισμό
Παρότι απαραίτητος, ο ελεύθερος σίδηρος είναι τοξικός, επειδή μπορεί να προκαλέσει την παραγωγή ελεύθερων ριζών που καταστρέφουν τα κύτταρα. Για αυτό, ο οργανισμός τον αποθηκεύει συνδεδεμένο με ειδικές πρωτεΐνες.
Πηγές σιδήρου στη διατροφή
Ο σίδηρος προσλαμβάνεται κυρίως από τη διατροφή σε δύο μορφές:
- Αιματικός σίδηρος, που βρίσκεται στο κόκκινο κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια. Απορροφάται πιο εύκολα από τον οργανισμό.
- Μη αιματικός σίδηρος, που υπάρχει σε φυτικές τροφές όπως τα όσπρια, το σπανάκι και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Η απορρόφησή του αυξάνεται με τη βιταμίνη C και μειώνεται από ουσίες όπως το τσάι, ο καφές και το ασβέστιο.
Γιατί αυξάνεται ο σίδηρος στο αίμα
Η αυξημένη συγκέντρωση σιδήρου στο αίμα είναι μια σχετικά σπάνια κατάσταση που συχνά ανακαλύπτεται τυχαία, σε προληπτικές εξετάσεις, αφού συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Παρότι ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη ζωή, η υπερβολική του συσσώρευση μπορεί να γίνει επικίνδυνη για ζωτικά όργανα, όπως το ήπαρ, η καρδιά και το πάγκρεας.
Η αύξηση του σιδήρου του αίματος μπορεί να προκληθεί από:
1. Αυξημένη πρόσληψη σιδήρου
Η συχνότερη αιτία είναι η υπερβολική λήψη συμπληρωμάτων χωρίς ιατρική παρακολούθηση. Επίσης, άτομα που λαμβάνουν πολλαπλές μεταγγίσεις αίματος (όπως ασθενείς με μεσογειακή αναιμία) μπορεί να εμφανίσουν αιμοσιδήρωση, δηλαδή συσσώρευση σιδήρου στους ιστούς.
2. Διαταραχές του μεταβολισμού του σιδήρου
Η πιο γνωστή είναι η κληρονομική αιμοχρωμάτωση, μια γενετική νόσος που προκαλείται από μετάλλαξη στο γονίδιο HFE. Ο οργανισμός απορροφά υπερβολικό σίδηρο, ο οποίος αποθηκεύεται στο ήπαρ, την καρδιά και το πάγκρεας. Αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιοπάθεια και σεξουαλική δυσλειτουργία.
3. Απελευθέρωση σιδήρου από κατεστραμμένους ιστούς
Σε ορισμένες παθήσεις και καταστάσεις όπως αλκοολική ηπατίτιδα ή αιμολυτικές αναιμίες, λήψη ορισμένων φαρμάκων ή τοξικών ουσιών, ο σίδηρος αυξάνεται στο αίμα επειδή απελευθερώνεται από τα κατεστραμμένα κύτταρα.
To κοινό σύμπτωμα στην εγκυμοσύνη που μπορεί να συνδέεται με προβλήματα στην καρδιά του παιδιού
Συμπτώματα και επιπτώσεις
Ο αυξημένος σίδηρος αίματος συχνά δεν προκαλεί εμφανή συμπτώματα. Με την πάροδο του χρόνου, εάν υπάρξει υπερβολική εναπόθεση σιδήρου σε ιστούς, εμφανίζονται βλάβες σε όργανα:
- Ήπαρ: κίρρωση, καρκίνος ήπατος
- Καρδιά: αρρυθμίες, καρδιακή ανεπάρκεια
- Πάγκρεας: διαβήτης
- Αρθρώσεις: πόνους, φλεγμονές
- Ορμονικοί αδένες: μείωση τεστοστερόνης, κόπωση, απώλεια λίμπιντο, ανδρική ανικανότητα, αμηνόρροια
Άλλες εκδηλώσεις μπορεί να είναι ναυτία, δυσκοιλιότητα, κοιλιακό άλγος και σε βαριές περιπτώσεις, σπασμοί ή κώμα λόγω τοξικότητας.
Η σημασία της φερριτίνης
Η φερριτίνη είναι πρωτεΐνη που αποθηκεύει τον σίδηρο στα κύτταρα. Η μέτρησή της στο αίμα δείχνει το μέγεθος των αποθηκών σιδήρου του οργανισμού.
Ωστόσο, επειδή η φερριτίνη αυξάνεται και σε περιπτώσεις φλεγμονής ή λοίμωξης, η τιμή της δεν δείχνει πάντα πραγματική υπερφόρτωση.
Για σωστή διάγνωση χρειάζονται συνδυασμένες εξετάσεις: σίδηρος ορού, φερριτίνη, τρανσφερρίνη και ποσοστό κορεσμού της.
Διάγνωση διερεύνηση θεραπεία
Όταν ανευρεθεί αυξημένος σίδηρος, ο γιατρός πρέπει να εξετάσει:
- το ιστορικό λήψης συμπληρωμάτων ή μεταγγίσεων,
- τυχόν συμπτώματα ηπατικής ή καρδιακής δυσλειτουργίας,
- πιθανό οικογενειακό ιστορικό αιμοχρωμάτωσης,
- και τα αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων.
Η σωστή παθολογική εξέταση έχει κομβική σημασία στη σωστή διαφορική διάγνωση και θεραπεία της αύξησης του σιδήρου. Κατά την ιατρική μελέτη του ασθενούς πρέπει εκτός από την αιτία της αύξησης να διερευνηθεί εάν υπάρχει δυσλειτουργία ζωτικού οργάνου λόγω συσσώρευσης. Η έγκαιρη διάγνωση της υπερφόρτωσης σιδήρου και η σωστή αντιμετώπιση προλαμβάνουν σοβαρές επιπλοκές.
5 φυτικά τρόφιμα που έχουν περισσότερο σίδηρο από μια μπριζόλα
Πρόληψη και συμβουλές υγείας
- Μην λαμβάνετε σίδηρο χωρίς ιατρική σύσταση.
- Κάνετε τακτικούς αιματολογικούς ελέγχους, ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αιμοχρωμάτωσης.
- Διατηρήστε ισορροπημένη διατροφή, χωρίς καταχρήσεις, ακολουθώντας το πρότυπο της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής.