«Η ψυχική υγεία είναι ένας από τους μεγαλύτερους δείκτες κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο τρόπος που φροντίζουμε τους πιο ευάλωτους καθρεφτίζει το ήθος μιας κοινωνίας», Δρ. Benedetto Saraceno, πρώην διευθυντής Ψυχικής Υγείας του ΠΟΥ.
Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: Ένας στους 4 εμφανίζει σοβαρά συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης
Η ψυχική υγεία είναι υγεία!
Κάθε χρόνο, στις 10 Οκτωβρίου, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, μια ημέρα αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση, την ενημέρωση και κυρίως την αποστιγματοποίηση των ψυχικών δυσκολιών.
Ας είμαστε ξεκάθαροι από την αρχή: δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία!
Και όμως, συχνά δίνουμε προτεραιότητα στη σωματική μας υγεία, αφήνοντας στο περιθώριο την ψυχική μας φροντίδα.
Η ψυχική υγεία ως θεμέλιο της ζωής
Η ψυχική υγεία δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ουσιαστική βάση για μια ισορροπημένη, υγιή ζωή. Το σώμα και το πνεύμα συνυπάρχουν: το χρόνιο άγχος έχει τεκμηριωθεί ως παράγοντας που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, πεπτικών διαταραχών και εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Σύμφωνα με μελέτες, η κατάθλιψη συχνά συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα — πόνους, κόπωση, διαταραχές ύπνου και αλλαγές στην όρεξη. Αντίστοιχα, οι χρόνιες σωματικές παθήσεις (π.χ. καρκίνος, αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιοι πόνοι) συχνά επιφέρουν ψυχολογική επιβάρυνση, όπως άγχος και συμπτώματα κατάθλιψης.
Στοιχεία από την Ευρώπη
- Πριν την πανδημία, περίπου 1 στους 6 Ευρωπαίους (περίπου 84 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ) αντιμετώπιζαν ψυχικές διαταραχές.
- Από το ευρωπαϊκό έργο ESEMeD (European Study of the Epidemiology of Mental Disorders), πάνω από το 14 % των ανθρώπων ανέφεραν στο παρελθόν ζωή τους μια διαταραχή διάθεσης, ~13,6 % ανέφεραν αγχώδη διαταραχή και ~5,2 % ιστορικό κατάχρησης αλκοόλ.
- Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι αγχώδεις διαταραχές επηρέασαν περίπου 25 εκατομμύρια ανθρώπους στην ΕΕ (~5,4 % του πληθυσμού), και οι καταθλιπτικές διαταραχές περισσότεροι από 21 εκατομμύρια (~4,5 %).
- Ένα μετα-αναλυτικό άρθρο για νέους στην Ευρώπη εντόπισε ότι περίπου 15,5 % των νέων υποφέρουν από κάποια ψυχική διαταραχή.
Μόνο στον Φορέα Θάλπος Ψυχική Υγεία, ο οποίος λειτουργεί 13 Μονάδες ψυχικής υγείας με Κέντρα Ημέρας και κλειστές δομές, όπου όλες οι υπηρεσίες προς τους πολίτες είναι δωρεάν, μέσα σε ένα μόλις έτος πραγματοποιήθηκαν 9.000 ατομικές συνεδρίες και 735 ομαδικές, ενώ οι ενημερώσεις και παρεμβάσεις στην κοινότητα ξεπέρασαν τις 200!
Τα νούμερα αυτά αποδεικνύουν την τεράστια ανάγκη που υπάρχει στο χώρο της ψυχικής υγείας, την ψυχολογική και συμβουλευτική υποστήριξη, την κοινωνικοπρονοιακή διασύνδεση, τις δράσεις αγωγής κοινότητας και τα προγράμματα εκπαίδευσης.
Η ψυχική υγεία είναι ζήτημα δημόσιας υγείας
Η ψυχική υγεία δεν αποτελεί ατομική υπόθεση, αλλά ζήτημα δημόσιας υγείας και κοινωνικής συνοχής. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2024), οι ψυχικές διαταραχές ευθύνονται για περίπου πάνω από το 20% του συνολικού φορτίου ασθενειών στην Ευρώπη, ενώ οι οικονομικές τους επιπτώσεις εκτιμώνται σε περισσότερα από 600 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, αν συνυπολογιστούν οι χαμένες εργάσιμες ημέρες και η μειωμένη παραγωγικότητα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Ανακοίνωση για τη Νέα Προσέγγιση στην Ψυχική Υγεία (Μάιος 2023), υπογραμμίζει ότι η ψυχική υγεία αποτελεί πλέον ευρωπαϊκή προτεραιότητα δημόσιας πολιτικής, με χρηματοδότηση άνω των 1,2 δισ. ευρώ για δράσεις πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και ενίσχυσης των υπηρεσιών.
Η δύναμη της πρόληψης
Είναι σημαντικό να υπερτονίσουμε τη σημασία της πρόληψης στην ψυχική υγεία. Έρευνες δείχνουν ότι 3/4 των ψυχικών διαταραχών αρχίζουν πριν την ηλικία των 25 ετών.
Οι προληπτικό και συστηματικοί ιατρικοί και διαγνωστικοί έλεγχοι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της φροντίδας και πρόληψης όσον αφορά στη σωματική υγεία. Αντίστοιχα είναι σημαντικό στο κομμάτι της πρόληψης της ψυχικής μας υγείας να φροντίζουμε να αφιερώνουμε χρόνο για ξεκούραση και ουσιαστικές σχέσεις.
- Να αναγνωρίζουμε και να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας.
- Να ζητάμε βοήθεια όταν τη χρειαζόμαστε χωρίς ενοχές ή φόβο.
- Να καλλιεργούμε υγιείς συνήθειες (ύπνος, διατροφή, άσκηση), που λειτουργούν υποστηρικτικά και για την ψυχική μας ευεξία.
Είναι απολύτως κατανοητό ότι η φροντίδα της ψυχικής υγείας σε πολλές περιπτώσεις αναβάλλεται καθώς συνεπάγεται ένα σημαντικό κόστος για τον καθένα, το οποίο πολλές φορές δεν μπορεί να καλυφθεί εύκολα.
Έχει μεγάλη σημασία, λοιπόν, να γνωρίζουν οι πολίτες ότι φορείς όπως το Θάλπος Ψυχική Υγεία, το οποίο υπάγεται στο Υπουργείο Υγείας, προσφέρουν τις υπηρεσίες τους απολύτως δωρεάν σε όλο το φάσμα των ψυχικών παθήσεων και απευθύνονται σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, εργαζόμενους, οικογένειες, παιδιά, εφήβους και ενήλικες.
Ο ρόλος των Φυσικοθεραπευτών στην Ψυχική Υγεία
Ένα κάλεσμα δράσης
Η ψυχική υγεία δεν είναι αδυναμία — είναι ανθρώπινη ανάγκη και πράξη αυτοσεβασμού. Σύμφωνα με τον καθηγητή Norman Sartorius, πρώην διευθυντή του τμήματος Ψυχικής Υγείας του ΠΟΥ, «η ψυχική υγεία δεν είναι απλώς η απουσία ψυχικής νόσου, αλλά η ικανότητα του ατόμου να ζει, να εργάζεται και να αγαπά».
Ας χρησιμοποιήσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας ως ευκαιρία να σπάσουμε τη σιωπή, να ενημερώσουμε, να στηρίξουμε και να απαιτήσουμε ότι κάθε άνθρωπος αξίζει φροντίδα — χωρίς διακρίσεις.