Η τελειομανία υπόσχεται επιτυχία, αλλά συχνά φέρνει στρες. Πολλοί φιλόδοξοι άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι οι ίδιες συνήθειες που τους κάνουν να φαίνονται ικανοί στη δουλειά τους, εμποδίζουν αθόρυβα τις προοπτικές τους, τη δημιουργικότητά τους και τις επιτυχίες στην προσωπική ζωή τους. Ποιοι είναι οι 8 λόγοι που αποτυγχάνουν οι τελειομανείς και τι μπορούν να κάνουν για να αντιμετωπίσουν τις συμπεριφορές που τους «κρατούν πίσω».
Η τελειομανία μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ – Τι να κάνετε για να σταματήσετε να αποτυγχάνετε
Πολλοί άνθρωποι με υψηλές προσδοκίες ζουν με τη συνεχή πίεση να τα κάνουν όλα «σωστά», κι όμως εξακολουθούν να νιώθουν πως μένουν πίσω. Οι ημέρες τους περιλαμβάνουν τακτοποιημένα πλάνα, χρωματιστά προγράμματα και ένα σφίξιμο στο στήθος που δεν χαλαρώνει ποτέ.
«Οι τελειομανείς δεν αποτυγχάνουν επειδή είναι τεμπέληδες ή ανίκανοι. Αποτυγχάνουν επειδή οι ίδιες στρατηγικές που τους κάνουν αξιόπιστους στη δουλειά, σαμποτάρουν σιωπηρά την εξέλιξή τους στη ζωή», εξηγεί ο Αμερικανός ψυχολόγος Lachlan Brown σε ανάρτησή του στο The Expert Editor.
Τι ωθεί τους ανθρώπους να γίνουν τελειομανείς;
Σύμφωνα με εργασία του 2022 με τίτλο «A Review on Perfectionism», η τελειομανία είναι ο καθορισμός πολύ υψηλών standards και την αυστηρή αυτοκριτική. Η μελέτη δείχνει ότι μπορεί να είναι χρήσιμη για την επιτυχία και την ικανοποίηση, αλλά και επιζήμια, προκαλώντας στρες, άγχος και κατάθλιψη.
Άλλες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η τελειομανία αναπτύσσεται από ένα μείγμα προσωπικότητας, οικογενειακού, πολιτισμικού και γνωστικού υπόβαθρου. Οι άνθρωποι συχνά γίνονται τελειομανείς επειδή θέλουν να ανταποκριθούν σε πολύ υψηλά πρότυπα, να αποφύγουν τα λάθη και να μην κριθούν. Αυτή η ώθηση μπορεί μερικές φορές να ενισχύσει την απόδοση, αλλά συχνά οδηγεί σε στρες και αυστηρή αυτοκριτική.
Κύριοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι γίνονται τελειομανείς:
- Χαρακτηριστικά προσωπικότητας: υψηλή ευσυνειδησία, νευρωτισμός, αυστηρή στοχοθεσία
- Γονεϊκά πρότυπα: κριτικοί ή υπερβολικά απαιτητικοί γονείς ενισχύουν τη μη προσαρμοστική τελειομανία
- Πολιτισμικές/ακαδημαϊκές πιέσεις: ανταγωνιστικά περιβάλλοντα και υψηλές προσδοκίες αυξάνουν την τελειομανία
- Κοινωνική σύγκριση και αξιολόγηση: ο φόβος της κρίσης ή απογοήτευσης των άλλων τροφοδοτεί την κοινωνικά επιβεβλημένη τελειομανία
- Γνωστικά μοτίβα: υπερανάλυση λαθών και αίσθηση «κενού» μεταξύ πραγματικού και ιδανικού εαυτού
8 λόγοι που οι τελειομανείς αποτυγχάνουν
1. Μπερδεύουν τα υψηλά standards με την ασφάλεια
Για τους τελειομανείς, η άψογη δουλειά δεν είναι απλώς προτίμηση – είναι μια μορφή ασφάλειας. Το νευρικό σύστημα μαθαίνει: «Αν είναι τέλειο, δεν μπορεί να συμβεί κάτι κακό». Αυτό δημιουργεί ένα «κλουβί» – οδηγώντας σε καθυστερήσεις, υπερβολικό «ρετουσάρισμα» και χαμένες ευκαιρίες.
Τι βοηθά: Διαχωρίστε τα πρότυπα – δηλαδή, την ποιότητα του τελικού αποτελέσματος– από την ασφάλεια –δηλαδή, τον τρόπο που φέρεστε στον εαυτό σας κατά τη διάρκεια της εργασίας–. Κρατήστε τον πήχη για το αποτέλεσμα, αλλά επιτρέψτε τις ατέλειες στα πρώτα στάδια του project. Κάντε πρόχειρα drafts και μη τελειοποιημένες δοκιμές. Η ασφάλεια προκύπτει όταν ξεκινάτε με ατέλειες, όχι όταν περιμένετε την τελειότητα.
8 τύποι ανθρώπων που κάνουν τη ζωή μας πιο δύσκολη και μας εξαντλούν συναισθηματικά
2. Στοχεύουν στον έλεγχο και όχι στην πρόοδο
Οι τελειομανείς επικεντρώνονται υπερβολικά στα ελεγχόμενα στοιχεία – μορφοποίηση, προετοιμασία, έρευνα – επειδή ο έλεγχος είναι καθησυχαστικός. Ωστόσο, τα πραγματικά αποτελέσματα, όπως η δημοσίευση, η παρουσίαση και οι προτάσεις. απαιτούν αλληλεπίδραση, άρα και μια πιο απρόβλεπτη πραγματικότητα.
Τι βοηθά: Δημιουργήστε έναν ρυθμό προόδου που να σας αναγκάζει σε επαφή με τον πραγματικό κόσμο, όπως εβδομαδιαίες «εργασίες που μπορείτε να παραδόσετε και μπορεί να κριθούν». Καταγράψτε τις συζητήσεις, τις δοκιμές και τα πρωτότυπα – όχι μόνο την προετοιμασία. Η πρόοδος γίνεται πιο ασφαλής από την παράλυση, γιατί παρέχει χρήσιμη ανατροφοδότηση.
3. Μετρούν το πόσο αξίζουν εκ του αποτελέσματος
Πρώιμες εμπειρίες συχνά συνδέουν την ικανότητα με την αρέσκεια, δηλαδή το «να είμαι καλός» με το «να είμαι αγαπητός» με αποτέλεσμα να βασίζονται οι τελειομανείς στην εξωτερική επιβεβαίωση για να εκτιμήσουν οι ίδιοι τις ικανότητές τους. Η απόρριψη τότε διαλύει την αυτοπεποίθηση και τα έργα χτίζονται για να αποφύγουν την κριτική, όχι για να προσφέρουν αξία.
Τι βοηθά: Χρησιμοποιήστε δύο πίνακες αξιολόγησης – εξωτερικό (αποτέλεσμα) και εσωτερικό (ενέργειες που συμβαδίζουν με τις αξίες σας).
Αξίες είναι: να λέτε την αλήθεια με καλοσύνη, να αντιμετωπίζετε τον φόβο με περιέργεια, να προτάσσετε τη χρησιμότητα έναντι της εικόνας.
Η καταγραφή και των δύο διατηρεί την ταυτότητα άθικτη, ακόμα και όταν τα εξωτερικά αποτελέσματα αποτυγχάνουν. Με τον καιρό, η τιμή στις εσωτερικές αξίες ενισχύει και τα εξωτερικά αποτελέσματα.
4. Προσπαθούν να σκεφτούν και υπεραναλύουν
Όταν εμφανίζεται δυσφορία, οι τελειομανείς υπεραναλύουν γιατί προσπαθούν να υπερκεράσουν τη βιολογία με τη σκέψη. Όμως η τα σωματικά συμπτώματα υπερτερούν: σφιγμένο στήθος, σφιγμένο σαγόνι, ρηχή αναπνοή. Ο υπερβολικός προγραμματισμός συχνά κρύβει αποφυγή συναισθημάτων.
Τι βοηθά: Νιώστε πρώτα, σκεφτείτε μετά. Περάστε δύο λεπτά ονομάζοντας τις αισθήσεις, αναπνέοντας αργά και χαλαρώνοντας την ένταση. Τα συναισθήματα λειτουργούν ως «προμηνύματα» για να βάλετε όρια ή για να αναγνωρίσετε κάτι που έχετε ανάγκη.
5. Επιλέγουν στόχους που «ταιριάζουν» με την τελειομανία και αποφεύγουν τους ουσιαστικούς
Οι τελειομανείς συχνά επιλέγουν στόχους που μπορούν να ελέγξουν – σειρές επιτυχιών, βαθμολογίες, τακτοποιημένες λίστες – ενώ αποφεύγουν βαθύτερους στόχους που περιλαμβάνουν ρίσκο, ανθρώπους και αβεβαιότητα. Ως αποτέλεσμα, διαπρέπουν σε ασφαλείς εργασίες αλλά παραμελούν ό,τι έχει πραγματική σημασία.
Τι βοηθά: Επιλέξτε στόχους που προκαλούν ελαφριά δυσφορία και συνδέστε τους με τη μάθηση, όχι με άψογα αποτελέσματα. Αντικαταστήστε τις αλυσίδες επιτυχιών με παραδοτέα (π.χ. τρία δημοσιευμένα άρθρα αυτόν τον μήνα) και ανασκοπήστε την πρόοδό σας τακτικά για να αντλήσετε διδάγματα.
6. Κρύβονται πίσω από τον σχεδιασμό για να αποφύγουν την έκθεση
Ο προγραμματισμός μπορεί να μεταμφιέσει την αποφυγή – ειδικά όταν πολλαπλασιάζονται οι υποχρεώσεις και οι εργασίες και πλησιάζει την προθεσμία. Επιπλέον επίπεδα προετοιμασίας καθυστερούν την έκθεση στην κριτική και εμποδίζουν την ανάληψη δράσης.
Τι βοηθά: Σχεδιάστε δημόσια και ορίστε χρονικά όρια, όπως το να βάλετε μια υπενθύμιση που να λέει «στείλε το προσχέδιο μέχρι τις 4 μ.μ.». Φτιάξτε πρώτα μια γρήγορη εναλλακτική – μόλις υπάρξει κάτι, μπορεί να βελτιωθεί. Μέχρι τότε, η τελειομανία μπλοκάρει τη δημιουργία, όχι μόνο τη δημιουργικότητα.
7. Πολεμούν με τον εαυτό τους (και χάνουν)
Οι τελειομανείς βασίζονται συχνά σε αυστηρή αυτοκριτική, καθώς πιστεύουν ότι η επίκριση θα τροφοδοτήσει την αριστεία. Στην πράξη όμως γεννά εξουθένωση, αποφυγή ή αυτοσαμποτάζ.
Τι βοηθά: Βάλτε τέλος στον πόλεμο με τον εαυτό σας και αποδεχθείτε τον. Αναγνωρίστε τους περιορισμού σας ενώ παραμένετε πρόθυμοι να βελτιωθείτε. Η αυθεντικότητα νικά την τελειότητα γιατί η ενέργεια που καταναλώνεται στον εσωτερικό πόλεμο απελευθερώνεται στην πραγματική δουλειά, σε υγιείς σχέσεις και στην προσωπική εξέλιξη.
8. Θεωρούν ότι οι εξαιρέσεις είναι ο κανόνας
Ένα λάθος, μια απόρριψη ή μια αμήχανη στιγμή συχνά ερμηνεύεται ως απόδειξη ανικανότητας. Αυτή η καταστροφική γενίκευση απαιτεί αψεγάδιαστη επιτυχία και τροφοδοτεί χρόνια επιφύλαξη.
8 συνήθειες που σταματάνε αμέσως οι έξυπνοι άνθρωποι γιατί μειώνουν την ευφυΐα τους
Τι βοηθά: Καταγράψτε μικρές καθημερινές νίκες σε ένα «θετικό ημερολόγιο» και γράψτε εβδομαδιαίες αναστοχαστικές σημειώσεις για να αντικρούσετε την αρνητικότητα με πραγματικά δεδομένα. Μετατοπίστε την εστίαση γύρω από το «εγώ» στα στοιχεία που ενισχύουν την ανθεκτικότητα και μπορούν να σας ωθήσουν στην πρόοδο.
Πηγές: Expert Editor, Taylor & Francis Online, EWA Publishing, PMC, PMC, ScienceDirect, ResearchGate