Η ευφυΐα συχνά αψηφά τις προσδοκίες, εκδηλώνεται με απρόσμενες και ανορθόδοξες συνήθειες. Υπάρχουν 8 ιδιαίτερες –ή ακόμα και εκκεντρικές– συμπεριφορές που έχουν οι υπερβολικά έξυπνοι. Ποιες είναι και γιατί τις έχουν;
Τα 3 χρώματα που χρησιμοποιούν οι ευφυείς, σύμφωνα με την ψυχολογία
Ποιες είναι οι 8 ασυνήθιστες συμπεριφορές που δείχνουν ότι κάποιος είναι πανέξυπνος
Μερικά από τα πιο έξυπνα άτομα συχνά αψηφούν τις συμβατικές προσδοκίες γύρω από την ευφυΐα. Είναι λανθασμένη αντίληψη ότι η ευφυΐα εκδηλώνεται πάντα με άψογα ακαδημαϊκά αποτελέσματα ή ταχύτατους υπολογισμούς. Στην πραγματικότητα, μπορεί να εμφανίζεται με ανορθόδοξο, εκκεντρικό ή ακόμη και κοινωνικά ασυνήθιστο τρόπο.
Πολλές συμπεριφορές που παρερμηνεύονται ως παράξενες είναι στην πραγματικότητα ενδείξεις βαθιάς γνωστικής δύναμης, καθώς αντανακλούν έναν δομημένο εγκέφαλο, ο οποίος συνοδεύεται από πολύπλοκη και ανεξάρτητη σκέψη. Αυτό το άρθρο εξερευνά οκτώ τέτοια χαρακτηριστικά που αποκαλύπτουν τις κρυφές πτυχές της ευφυΐας.
Εκκεντρικότητα και εμμονή: Ποια η σχέση τους με την ευφυΐα;
Σύμφωνα με μελέτη του 2009 με τίτλο «Clever sillies: why high IQ people tend to be deficient in common sense», τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης συχνά βασίζονται σε αφηρημένη, αναλυτική σκέψη ακόμη και σε καθημερινές κοινωνικές καταστάσεις – γεγονός που τους οδηγεί να παρακάμπτουν τη διαισθητική, εξελικτική «κοινή λογική» και κάποιες φορές να συμπεριφέρονται με τρόπους που φαίνονται ανόητοι ή δυσλειτουργικοί.
Υποστηρίζει επίσης ότι αυτή η τάση συνδέεται με χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως η υψηλή ανοιχτότητα και η αναζήτηση καινοτομίας, που απομακρύνουν περαιτέρω τα άτομα με υψηλό IQ από ενστικτώδεις κοινωνικές κρίσεις.
Άλλες πρόσφατες έρευνες προσφέρουν μια πιο σύνθετη εικόνα: τα άτομα με ευφυΐα συχνά παρουσιάζουν περισσότερη εκκεντρικότητα και βαθιά συγκέντρωση, αλλά όχι απαραίτητα περισσότερες εμμονές συγκριτικά με εκείνα με μέσο ή χαμηλό IQ. Μπορεί φυσικά να κατευθύνονται προς ανορθόδοξες συνήθειες και έντονα, παθιασμένα ενδιαφέροντα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι πιο επιρρεπείς σε ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή παθολογική εμμονή.
- Εκκεντρικότητα και χαρισματικότητα: Μελέτες συνδέουν δημιουργικά άτομα με υψηλό IQ με ασυνήθιστα ενδιαφέροντα ή συμπεριφορές – εκκεντρικά με βάση τα κοινωνικά πρότυπα – που αντανακλούν μοναδική νευρωνική δομή.
- Υγιής τελειομανία: Τα χαρισματικά μυαλά συχνά δείχνουν έντονη προσοχή στη λεπτομέρεια και τελειομανία στα ενδιαφέροντά τους, κινητοποιούμενα από περιέργεια και όχι από δυσλειτουργία.
- Κλινική εμμονή (ΙΔΨΔ): Μετα-αναλύσεις δείχνουν ότι άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν μέσο ή κάτω του μέσου IQ και πιο αργή ταχύτητα επεξεργασίας, αντί για ανώτερη ευφυΐα.
- Υπερευαισθησίες: Άτομα με υψηλό IQ αναφέρουν περισσότερες τάσεις διάθεσης, άγχους και εμμονής, υποστηρίζοντας τη θεωρία του «υπερ-εγκεφάλου/υπερ-σώματος» – ωστόσο αυτά αντανακλούν ευαισθησία, όχι κλινική παθολογία.
Ποιες είναι οι 8 συμπεριφορές των υπερβολικά έξυπνων;
1. Μιλούν στον εαυτό τους (ειδικά φωναχτά)
Το να λέει κανείς δυνατά τη λίστα υποχρεώσεων, σαν να παρουσιάζει εκπομπή DIY, μπορεί να φαίνεται ασυνήθιστο αλλά ενισχύει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Μελέτη του 2012 που δημοσιεύθηκε στο Quarterly Journal of Experimental Psychology έδειξε ότι με το να λέμε αυτά που σκεφτόμαστε βελτιώνουμε τη συγκέντρωση και την αναγνώριση αντικειμένων. Οι συμμετέχοντες που επαναλάμβαναν το όνομα του αντικειμένου που έψαχναν, το έβρισκαν πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ακρίβεια από εκείνους που παρέμεναν σιωπηλοί.
Οι 7 συμπεριφορές που δείχνουν ότι είστε πιο ευφυείς από το 95% των ανθρώπων
Αυτό συμβαίνει επειδή η φωναχτή εκφορά σκέψεων ενεργοποιεί επιπλέον αισθητηριακά κανάλια. Το να ακούμε τον εαυτό μας να σκέφτεται ενισχύει τη μνήμη και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ιστορικά πρόσωπα όπως ο Einstein και πολλοί κορυφαίοι επαγγελματίες χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνική για καταιγισμό ιδεών, εντοπισμό λαθών ή προετοιμασία παρουσιάσεων. Όσοι μουρμουρίζουν σε διαδρόμους σούπερ μάρκετ ή δίνουν στον εαυτό τους λόγους ενθάρρυνσης πριν από συναντήσεις, επιδεικνύουν προηγμένες εκτελεστικές λειτουργίες.
2. Ονειροπολούν συχνά
Κατά τη διάρκεια συζητήσεων, είναι σύνηθες το μυαλό να ταξιδεύει σε άσχετες σκέψεις – όπως π.χ. η επανεξέταση ενός επιχειρηματικού πλάνου ή η ανάκληση ενός τυχαίου ονείρου. Αν και μπορεί να προκαλεί αμηχανία, έρευνα του Πανεπιστημίου British Columbia δείχνει ότι οι συχνοί ονειροπόλοι έχουν υψηλότερες επιδόσεις σε μετρήσεις ευφυΐας, όπως η ενεργή μνήμη και η δημιουργική επίλυση προβλημάτων.
Η ονειροπόληση ενεργοποιεί το «δίκτυο προεπιλεγμένης κατάστασης» του εγκεφάλου, ένα σύστημα που σχετίζεται με την εσωτερική σκέψη, τη φαντασία και τον αυτοστοχασμό. Αυτό το νοητικό ταξίδι δεν πρέπει να συγχέεται με την απροσεξία – στην πραγματικότητα, αντανακλά υποσυνείδητη επεξεργασία που ενισχύει την επίλυση προβλημάτων ακόμη και χωρίς συνειδητή συγκέντρωση.
Έτσι, το να χάσει κανείς τη σκέψη του σε ένα email ή να χαζεύει έξω από το παράθυρο ενώ οι υπόλοιποι μιλούν για δουλειά, ίσως να σημαίνει ότι στο υπόβαθρο πραγματοποιείται μια βαθιά γνωστική εργασία.
3. Μένουν ξύπνιοι μέχρι αργά χωρίς λόγο
Είναι 1:47 π.μ. Η οθόνη είναι κλειστή, δεν υπάρχουν βίντεο ούτε άσκοπη περιήγηση στο διαδίκτυο – απλώς εγρήγορση. Το μυαλό πάλλεται από μια μισοσχηματισμένη ιδέα που ξαφνικά μοιάζει επαναστατική. Αυτό το σενάριο αποτελεί τον μυστικό χώρο δημιουργικότητας – χαριτολογώντας ας το πούμε «νυχτοπούλι».
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Personality and Individual Differences βρήκε σύνδεση μεταξύ υψηλού IQ και καθυστερημένου ύπνου. Άτομα με προχωρημένες δεξιότητες συλλογισμού και λεκτική ευφυΐα προτιμούν τις νυχτερινές ώρες, κάτι που ίσως αντανακλά εξελικτική ανεξαρτησία από τα πρότυπα πρόωρου ύπνου των προγόνων.
Οι ώρες αυτές προσφέρουν ησυχία και απουσία περισπασμών – ιδανικές συνθήκες για δημιουργικότητα. Πολλοί ευφυείς άνθρωποι βιώνουν τα σημαντικότερες εκρήξεις έμπνευσης εκείνη την ώρα, καθώς ο υπόλοιπος κόσμος κοιμάται. Το να μένει κάποιος ξύπνιος μέχρι αργά μπορεί να θεωρηθεί ως συμμετοχή σε ένα νοητικό υπόγειο κλαμπ όπου ανορθόδοξες ιδέες βρίσκουν χώρο να λάμψουν.
4. Αμφιβάλλουν διαρκώς για την ευφυΐα τους
Υπάρχει ένα παράδοξο: όσο υψηλότερη είναι η ευφυΐα, τόσο περισσότερο αμφισβητεί κανείς τις ικανότητές του. Αυτό σχετίζεται με το γνωστικό σφάλμα Dunning-Kruger, που προσδιόρισαν πρώτοι οι Αμερικανοί ψυχολόγοι David Dunning και Justin Kruger. Δείχνει ότι τα άτομα με χαμηλότερη ικανότητα υπερεκτιμούν τις δεξιότητές τους, ενώ εκείνα με υψηλότερη ικανότητα συχνά τις υποτιμούν.
Οι ευφυείς άνθρωποι έχουν βαθύτερη επίγνωση του πόσα δεν γνωρίζουν. Αυτή η αυτογνωσία μπορεί να παρερμηνευθεί ως έλλειψη αυτοπεποίθησης – ειδικά σε κοινωνίες που προωθούν τη σιγουριά που νιώθουν με εξωστρέφεια. Όμως αυτή η ταπεινότητα δημιουργεί χώρο για εξέλιξη και πολυπλοκότητα.
Τα αισθήματα «συνδρόμου του απατεώνα» σε περιβάλλοντα όπου το άτομο αντικειμενικά ανήκει, δεν πηγάζουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση αλλά από ακριβή εκτίμηση του εκκρεμούς όγκου γνώσης. Παραδόξως, αυτή η ρεαλιστική αυτοαξιολόγηση αποτελεί ένδειξη σοφίας.
5. Βρίζουν υπερβολικά συχνά
Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα που βρίζουν με ευχέρεια συχνά έχουν υψηλότερες επιδόσεις σε τεστ λεκτικής ευφυΐας. Μελέτη του 2015 που δημοσιεύθηκε στο Language Sciences έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που μπορούσαν να αναφέρουν περισσότερες βρισιές κατά παραγγελία, παρουσίαζαν και μεγαλύτερο γενικό λεξιλόγιο και λεκτική ευφράδεια. Αυτό δείχνει ότι η βωμολοχία δεν υποκαθιστά τη γλωσσική ευφυΐα – τη συμπληρώνει.
Ο λόγος βρίσκεται στη σύνδεση ανάμεσα στη βωμολοχία και την έκφραση συναισθημάτων, το σωστό συγχρονισμό και τη γλωσσική λεπτότητα. Η αποτελεσματική χρήση των βρισιών απαιτεί γλωσσικό έλεγχο και επίγνωση για το πότε και πώς να χρησιμοποιηθεί η γλώσσα με αντίκτυπο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η υπερβολική χρήση βωμολοχιών είναι κατάλληλη σε όλα τα περιβάλλοντα, όπως για παράδειγμα σε συνεντεύξεις εργασίας. Ωστόσο, μια περιστασιακή, καλά χρονισμένη βρισιά κατά τη διάρκεια μιας ανεπίσημης συζήτησης ή αφήγησης μπορεί να δείχνει υψηλό επίπεδο γλωσσικής δεξιότητας.
Αυτά τα ευρήματα ευθυγραμμίζονται με ευρύτερη έρευνα που δείχνει θετικούς συσχετισμούς μεταξύ της ικανότητας χρήσης βρισιών, της λεκτικής ευφράδειας, του λεξιλογίου και ορισμένων χαρακτηριστικών προσωπικότητας, υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα της γλωσσικής χρήσης πέρα από τις συμβατικές νόρμες.
6. Είναι αισθητηριακά ευαίσθητοι (ήχοι, φως, υφές)
Αν οι πολυσύχναστοι χώροι προκαλούν δυσφορία, οι θόρυβοι αποσπούν την προσοχή ή οι ετικέτες ρούχων προκαλούν εκνευρισμό, αυτό μπορεί να μην είναι ένδειξη ευθραυστότητας αλλά αυξημένης αισθητηριακής ευαισθησίας. Η αισθητηριακή ευαισθησία έχει συσχετιστεί με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, συναισθηματικό βάθος και ευφυΐα.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Personality and Individual Differences διαπίστωσε ότι πολλά άτομα με υψηλή ευφυΐα παρουσιάζουν χαρακτηριστικά αυξημένης αισθητηριακής επεξεργασίας. Οι εγκέφαλοί τους επεξεργάζονται περισσότερα δεδομένα από το περιβάλλον, συχνά σε μεγαλύτερο βάθος. Το πλεονέκτημα αυτής της ευαισθησίας είναι η αυξημένη παρατηρητικότητα – το μειονέκτημα είναι η πιθανή υπερφόρτωση.
Αυτό εξηγεί γιατί μερικά πολύ ευφυή άτομα προτιμούν ήσυχα πρωινά, μινιμαλιστικά περιβάλλοντα ή ακουστικά ακύρωσης θορύβου για να διατηρήσουν τη συγκέντρωσή τους. Αυτή η ευαισθησία δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως αδυναμία αλλά ως ένα εξαιρετικά ρυθμισμένο αισθητηριακό «ραντάρ» για το περιβάλλον.
7. Έχουν κακά γράμματα ή χαοτικό γραφείο
Υπάρχει λόγος που δημιουργικά μυαλά – από τον Steve Jobs έως την Agatha Christie – δεν ήταν γνωστά για τα καθαρά τους γραφεία. Η Αμερικανή ψυχολόγος Kathleen Vohs διεξήγαγε μελέτη στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, δείχνοντας ότι οι συμμετέχοντες που εργάζονταν σε ακατάστατα δωμάτια παρήγαγαν πιο καινοτόμες και ανορθόδοξες ιδέες σε σύγκριση με εκείνους που βρίσκονταν σε τακτοποιημένους χώρους.
Η θεωρία υποστηρίζει ότι η αταξία εμπνέει μη παραδοσιακή σκέψη. Ένα ακατάστατο γραφείο δεν είναι σημάδι ηθικής αποτυχίας αλλά δείκτης ενός μυαλού που οργανώνει προτεραιότητες βάσει αφηρημένων συσχετισμών αντί για φυσική τάξη. Η κακή καλλιγραφεία συχνά οφείλεται στο ότι ο εγκέφαλος κινείται πιο γρήγορα από ό,τι το χέρι. Συνεπώς, οι σημειώσεις που μοιάζουν με εξωγήινη γλώσσα ή οι χώροι εργασίας με «οργανωμένο χάος» είναι κοινά σε ιδιαίτερα δημιουργικά άτομα και δείχνουν ένα μυαλό σε λειτουργία.
8. Βαριούνται τις τυπικές συζητήσεις
Τα πολύ ευφυή άτομα συχνά προτιμούν συζητήσεις για βαθιά θέματα όπως ο θάνατος, τα όνειρα ή η θεωρία του χωροχρόνου, αντί για τυπικά θέματα όπως οι καθημερινές μετακινήσεις. Τείνουν να αναζητούν ουσιαστικές, περίπλοκες ή νέες συζητήσεις και δεν ικανοποιούνται εύκολα με τις κοινωνικές συμβάσεις, δείχνοντας μεγαλύτερο ενδιαφέρον για κάτι αυθεντικό.
Ο Ουγγρο-αμερικανός ψυχολόγος Mihaly Csikszentmihalyi, γνωστός για το έργο του γύρω από την «κατάσταση ροής», διαπίστωσε ότι τα ευφυή άτομα συχνά αναζητούν «αυτοτελείς» εμπειρίες – δραστηριότητες που είναι εγγενώς ανταποδοτικές. Η τυπική συζήτηση σπάνια πληροί αυτό το κριτήριο.
Ο Νο1 κανόνας για να γίνετε πιο έξυπνοι, σύμφωνα με τη νευροεπιστήμη
Αυτή η προτίμηση δεν υποδηλώνει αγένεια ή κοινωνική αδεξιότητα αλλά αντανακλά την ενεργοποίηση της περιέργειας. Η αίσθηση κόπωσης από επιφανειακές συζητήσεις ή η ενασχόληση μόνο όταν οι συζητήσεις γίνονται ουσιαστικές δεν είναι σημάδι ψυχρότητας αλλά ένδειξη εγκεφάλου προσανατολισμένου στο «βάθος».
Πηγές: VegOut, ScienceDirect, PubMed, Sage