Οι πρωτότοκες μεγαλώνουν συχνά με δυσανάλογο βάρος σε ευθύνες ενηλίκων, με αποτέλεσμα να αισθάνονται διαρκώς αγχωμένες και καταβεβλημένες. Ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτή η χρόνια υπερευθύνη αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ευτυχία τους και τις παγιδεύει σε έναν κύκλο τελειομανίας και εξουθένωσης. Μάθετε πώς μπορεί να ανακτηθεί η ψυχική ισορροπία της πρωτότοκης κόρης.
Η ιαπωνική τεχνική για να διώξετε το στρες και να είστε ευτυχισμένοι
Πρωτότοκη κόρη: Γιατί αναλαμβάνει δυσανάλογες ευθύνες και παίρνει τον ρόλο του γονέα
Οι πρωτότοκες κόρες συχνά επωμίζονται μεγαλύτερο μερίδιο της οικογενειακής εργασίας. Προσπαθούν να φέρουν ισορροπία ανάμεσα στις δουλειές του σπιτιού, συναισθηματικής ωριμότητας και δυσανάλογων προσδοκιών από πολύ νωρίς. Οι θεραπευτές εντοπίζουν αυτή τη χρόνια υπερευθύνη ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ευημερία τους, επισημαίνοντας ότι όταν τα παιδιά καλούνται να αναλάβουν ρόλους που δεν τους αρμόζουν, προορίζονται να νιώσουν αποτυχημένα και να παλέψουν με εξουθένωση, τελειομανία και κρυφό στρες.
Πώς η σειρά γέννησης επηρεάζει την ψυχική υγεία και τις σχέσεις σε μια οικογένεια
Σύμφωνα με την ερευνητική εργασία του 2021 με τίτλο «Association of Birth Order With Mental Health Problems, Self-Esteem, Resilience, and Happiness Among Children: Results From A-CHILD Study», παιδιά στην Ιαπωνία ηλικίας 9–10 ετών έδειξαν ότι τα μοναχοπαίδια είχαν τις περισσότερες δυσκολίες συμπεριφοράς, τα μικρότερα παιδιά είχαν τα λιγότερα προβλήματα μαζί με την υψηλότερη κοινωνική συμπεριφορά και ανθεκτικότητα, τα μεσαία παιδιά ένιωθαν τα λιγότερο ευτυχισμένα και η αυτοεκτίμηση ήταν περίπου η ίδια για όλους.
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι η θέση στη σειρά γέννησης μπορεί επίσης να επηρεάσει την ψυχική υγεία και τις οικογενειακές σχέσεις με τους παρακάτω τρόπους:
- Οι πρωτότοκοι (και τα μοναχοπαίδια) είναι πιο πιθανό να αισθάνονται άγχος ή κατάθλιψη από νωρίς.
- Δύσκολες εμπειρίες για το πρωτότοκο παιδί—όπως στρες στο σπίτι—μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα ψυχικών δυσκολιών για όλους κατά περίπου 70%.
- Οι μεγάλοι αδελφοί και αδελφές συχνά βοηθούν στην προστασία των μικρότερων δείχνοντάς τους πώς να αντιμετωπίζουν καταστάσεις, κάτι που μπορεί να σημαίνει λιγότερες ανησυχίες για τα μικρότερα παιδιά.
- Ανισότητα στη μεταχείριση από τους γονείς—δίνοντας περισσότερη προσοχή, έπαινο ή κανόνες σε ένα παιδί σε σχέση με ένα άλλο—μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερους καβγάδες και μεγαλύτερες διαφορές στο πώς αισθάνεται και συμπεριφέρεται κάθε παιδί.
- Οι πρωτότοκες κόρες συχνά αναλαμβάνουν έναν ρόλο βοηθού που χτίζει υπευθυνότητα αλλά μπορεί επίσης να αυξήσει την πίεση και την τελειομανία.
Με λίγα λόγια, η δίκαιη μεταχείριση κάθε παιδιού, η ενθάρρυνση των μεγαλύτερων να υποστηρίζουν τα μικρότερα (χωρίς να εξουθενώνονται) και η προσοχή στο στρες κάθε παιδιού μπορούν να βοηθήσουν στο να διατηρηθεί η υγεία και η ευτυχία όλων.
Γιατί οι πρωτότοκες κόρες κουβαλούν τόσο μεγάλο ψυχικό φορτίο
Είστε υπερβολικά υπεύθυνη και επικριτική με κάθε σας λάθος; Νομίζετε ότι θα δείτε τη φωτογραφία σας δίπλα από τον ορισμό της τελειομανίας; Τότε μάλλον είστε πρωτότοκη κόρη. Παρόλο που κι άλλα αδέλφια μπορεί να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, συνδέονται περισσότερο με το «σύνδρομο της πρωτότοκης». Μελέτη έδειξε μάλιστα ότι τα πρωτότοκα κορίτσια ωριμάζουν πιο γρήγορα λόγω του προγεννητικού στρες που βίωσαν οι μητέρες τους.
Οι θεραπευτές λένε πως αυτή η υπερ-υπευθυνότητα εμποδίζει την ευτυχία σας. Όπως εξηγεί η Natalie Moore, θεραπεύτρια γάμου και οικογένειας στην Καλιφόρνια, οι πρωτότοκες κόρες «αισθάνονται υπερβολικά υπεύθυνες για την οικογένειά τους», καθώς αναλαμβάνουν τη φροντίδα των αδελφών, των γονιών και το αόρατο «ψυχικό φορτίο» από εργασίες όπως η αγορά δώρων και ευχές για επετείους.
«Και μετά αυτό γενικεύεται και σε άλλες σχέσεις, με την ίδια να αισθάνεται υπεύθυνη στην οικογένειά της, στο σπίτι της, ακόμη και στη δουλειά», προσθέτει η Moore σύμφωνα με το HuffPost. «Πρέπει πάντα να είναι αυτή που φροντίζει να γίνονται όλα και ότι όλοι κάνουν τη δουλειά τους στην ώρα τους». Δεν είναι λοιπόν περίεργο που της είναι δύσκολο να χαλαρώσει και να διασκεδάσει.
Η πρωτότοκη κόρη παίρνει τον ρόλο του γονέα
Η Αμερικανή θεραπεύτρια Danica Harris, με εξειδίκευση στο τραύμα, εξηγεί ότι πολλές πρωτότοκες κόρες καταλήγουν να «κουβαλούν μέρος του γονεϊκού βάρους», έναν ρόλο που κάποιες φορές αποδίδεται ρητά αλλά τις περισσότερες είναι μια άρρητη οικογενειακή προσδοκία. Σε πολυμελείς οικογένειες, «είναι σχεδόν βέβαιο ότι η μεγαλύτερη κόρη θα μπει σε αυτόν τον ρόλο», σχηματίζοντας μια συμμαχία με τη μητέρα όπου «αυτές οι δύο διοικούν το σπίτι, αυτές οι δύο διοικούν την οικογένεια».
Ποιος είναι ο κανόνας του 37% που βοηθά να πάρουμε σωστές αποφάσεις
Η ψυχική καταπίεση και η τελειομανία της πρωτότοκης κόρης
Η Danica Harris παρατηρεί ότι «το μεγαλύτερο κορίτσι σχεδόν πάντα ακούει: “Εσύ είσαι αυτή για την οποία δεν ανησυχώ ποτέ”», κάτι που δημιουργεί τον άρρητο κανόνα «δεν μου επιτρέπεται να προκαλώ ανησυχία στους γονείς μου». Αυτή η προσδοκία τροφοδοτεί «μια τεράστια αίσθηση τελειομανίας», καθώς η πρωτότοκη κόρη βρίσκεται «παγιδευμένη σε αυτόν τον άκαμπτο ρόλο όπου πρέπει να είναι τέλεια και υπάρχει έντονη αυτοκριτική αν κάνει κάτι λάθος». Από τη στιγμή που βιώσει την ενηλικίωση και έχει παίξει τον ρόλο του κηδεμόνα πρόωρα, έπειτα αντιμετωπίζει «πολύ υψηλές προσδοκίες» από όλους γύρω της.
Οι κοινωνικές προσδοκίες προσθέτουν ακόμη μεγαλύτερο βάρος στις πρωτότοκες κόρες. Όπως επισημαίνει η Natalie Moore, «συνήθως περιμένουμε από τα κορίτσια και τις γυναίκες να είναι πιο συναισθηματικά ευαίσθητες και να αναλαμβάνουν περισσότερο τον ρόλο του φροντιστή», οπότε οι πρωτότοκες κόρες λαμβάνουν διπλή ευθύνη– δεν πρέπει μόνο να είναι ώριμες επειδή είναι οι μεγαλύτερες, αλλά αντιμετωπίζουν και αυτές τις απαιτήσεις που υπάρχουν από το γυναικείο φύλο.
Πώς η υπερευθύνη κλέβει τη χαρά
Οι πρωτότοκες κόρες αντιμετωπίζουν ένα άδικο βάρος που τους στερεί την ευτυχία. Όπως εξηγεί η Harris, «Όταν βάζουμε ευθύνες ενηλίκων στα παιδιά, θα νιώσουν ότι αποτυγχάνουν επειδή κυριολεκτικά δεν είναι εξοπλισμένα να τις αναλάβουν» και «αν νιώσουμε ότι αποτυγχάνουμε ως παιδιά, θα συνεχίσουμε να προσπαθούμε όλο και περισσότερο».
Η Moore υπενθυμίζει «Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι αυτοί οι οικογενειακοί ρόλοι και οι προσδοκίες διαμορφώθηκαν σε πολύ νεαρή ηλικία, οπότε συχνά δεν τους συνειδητοποιούμε» και προσθέτει «είναι κάτι που οι πρωτότοκες κόρες κάνουν χωρίς να το σκέφτονται». Ακόμα και εκτός οικογένειας, συχνά γίνονται αρχηγοί που φροντίζουν τους πάντες — «αλλά κανείς δεν είναι εκεί για εκείνες», λέει η Harris.
«Όταν κάποιος αναλαμβάνει περισσότερες ευθύνες από όσες του αναλογούν ή μπορεί να διαχειριστεί, είναι πιο πιθανό να νιώσει καταβεβλημένος», γιατί «μπορεί να καεί. Μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης», προειδοποιεί η Moore.
Επίγνωση και όρια
Η επίγνωση είναι το πρώτο βήμα για να ξεπεράσει κανείς αυτά τα ζητήματα. Όπως λέει η Moore, «Το πρώτο βήμα για κάθε αλλαγή συμπεριφοράς είναι η επίγνωση — να κατανοήσεις τον ρόλο, να σκεφτείς από πού προήλθε, να παρατηρήσεις τι σου αρέσει και τι όχι σε αυτόν τον ρόλο». Μπορεί να ανακαλύψετε ότι κάποια στοιχεία του ρόλου της πρωτότοκης θυγατέρας σας εξαντλούν — όπως η υπερευθύνη, η εξουθένωση — ενώ άλλα σας φέρνουν ψυχική ικανοποίηση, όπως το να δίνετε συμβουλές ή να οργανώνετε οικογενειακές εκδηλώσεις.
«Ένα μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας είναι να θέσετε όρια και να ξαναγράψετε τον ρόλο σας ώστε να ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τις παρούσες αξίες σας και αυτά που θέλετε πλέον για τον εαυτό σας», εξηγεί η Moore.
Θεραπεύστε το εσωτερικό παιδί σας με αυτοσυμπόνια
Το να «δουλεύετε» με το εσωτερικό παιδί σας και να του δείχνετε αυτοσυμπόνια είναι άκρως σημαντικά. Όπως προτείνει η Harris, «να είστε περίεργες για κάτι από την παιδική σας ηλικία που σας έλειψε επειδή ήσασταν υπερβολικά απασχολημένες με το να λειτουργείτε πέρα του φυσιολογικού», και στη συνέχεια να προσφέρετε στον εαυτό σας αυτή την εμπειρία—όπως να επισκεφθείτε τελικά την πισίνα που κάποτε χάσατε για να κάνετε babysitting.
«Το μικρό παιδί που ήσασταν τότε έπρεπε να είναι πιο σκληρό απ’ όσο έπρεπε ποτέ. Οπότε τώρα θέλουμε να το παρηγορήσουμε, για να μπορέσετε να μαλακώσετε στο παρόν». Η εξάσκηση της ευγένειας προς τον εαυτό σας μπορεί να σημαίνει να γράψετε ημερολόγιο, να αποφορτιστείτε από μια ευθύνη για να ξεκουραστείτε ή να συγχωρήσετε τον εαυτό σας για λάθη.
Τι ώρα πρέπει να ξυπνάτε το πρωί για να νιώθετε πιο ευτυχισμένοι, σύμφωνα με επιστήμονες
Η Harris επίσης συνιστά να έχετε τουλάχιστον ένα άτομο εκτός οικογένειας στο οποίο μπορείτε να στηριχτείτε όταν περνάτε μια δύσκολη μέρα. «Πιστεύω πραγματικά ότι όταν μπορούμε να είμαστε πιο ευγενικές με τον εαυτό μας, όλα στη ζωή μας αλλάζουν», λέει—γιατί η καλοσύνη προς τον εαυτό σας κάνει την κάθε μέρα λιγότερο εξαντλητική και πιο διαχειρίσιμη.
Πηγές: HuffPost, Frontiers, ScienceDirect, Medical Xpress, News Medical, EBSCO