Το βότανο της μεσαιωνικής Σουηδίας είναι ένα φυσικό συστατικό που εκτιμάται για τις καταπραϋντικές του ιδιότητες και τη μακρά ιστορία χρήσης του για χαλάρωση και καλύτερο ύπνο. Ποιο είναι, ποια τα οφέλη του και ποιοι οι πιθανοί κίνδυνοι;
Ποιο είναι το βότανο της μεσαιωνικής Σουηδίας και ποια τα οφέλη του για την υγεία
Το βότανο της μεσαιωνικής Σουηδίας κατάγεται από την Ευρώπη και την Ασία και πλέον συναντάται ευρέως παγκοσμίως. Παραδοσιακά χρησιμοποιείται ως βοτανοθεραπεία για την αϋπνία, το στρες και τους πονοκεφάλους τάσης, ενώ έχει τραβήξει την προσοχή για τις καταπραϋντικές της ιδιότητες – κυρίως αυτές που αποδίδονται στη ρίζα του.
Η ρίζα περιέχει δραστικές ενώσεις που θεωρείται ότι υποστηρίζουν τη χαλάρωση και βελτιώνουν την ποιότητα του ύπνου και διατίθεται ευρέως ως συμπλήρωμα σε διάφορες μορφές όπως κάψουλες, τσάγια και βάμματα. Μεταξύ των διαφορετικών μερών του φυτού, μόνο ορισμένα τμήματά του έχουν μελετηθεί κλινικά και αναγνωρίζονται από ειδικούς και υγειονομικές αρχές για τις πιθανές επιδράσεις της στον ύπνο και το άγχος.
Τι είναι καλύτερο; Η ρίζα ή τα φύλλα;
Η ρίζα βαλεριάνας είναι το μόνο μέρος του φυτού με κλινικά αποδεδειγμένα αποτελέσματα στον ύπνο και το άγχος, κάτι που υποστηρίζεται από πολλές τυχαιοποιημένες δοκιμές, μετα-αναλύσεις και αναγνώριση από Ευρωπαϊκές αρχές. Μελέτες δείχνουν ότι παρασκευάσματα που βασίζονται στη ρίζα μπορούν να βελτιώσουν σε μέτριο βαθμό την ποιότητα του ύπνου και να μειώσουν το άγχος, ιδιαίτερα με τακτική χρήση για 2–4 εβδομάδες, ενώ είναι καλά ανεκτά.
Αντιθέτως, δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες ή δοκιμές σε ανθρώπους που να υποστηρίζουν τη χρήση των φύλλων βαλεριάνας, και αυτά δεν αναγνωρίζονται από ρυθμιστικές αρχές για φαρμακευτική χρήση. Επομένως, το τσάι ρίζας βαλεριάνας είναι η μόνη επιλογή με επιστημονική τεκμηρίωση, ενώ το τσάι από φύλλα βαλεριάνας δεν έχει καμία επιστημονική υποστήριξη.
Οφέλη για την υγεία
1. Βελτιώνει τον ύπνο
Μία από τις πιο γνωστές χρήσεις της ρίζας βαλεριάνας είναι η βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα συμπληρώματα βαλεριάνας μπορεί να βοηθήσουν άτομα με διαταραχές ύπνου όπως η αϋπνία. Αυτή η πάθηση δυσκολεύει την έλευση ή διατήρηση του ύπνου ή την καλή ποιότητα του ύπνου.
Ανασκόπηση 60 μελετών διαπίστωσε ότι η βαλεριάνα μπορεί να μειώσει τις νυχτερινές αφυπνίσεις, να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου και να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποκοιμηθούν πιο γρήγορα. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι θεραπείες που περιέχουν μόνο 450–1.410 χιλιοστόγραμμα ολόκληρης ρίζας και ριζώματος βαλεριάνας ημερησίως για τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες ήταν αποτελεσματικές. Το ρίζωμα είναι το υπόγειο στέλεχος του φυτού.
Η λήψη μιας και μόνο δόσης βαλεριάνας μπορεί να μην αντιμετωπίσει προβλήματα ύπνου. Η χρήση προϊόντων που περιέχουν εκχύλισμα βαλεριάνας αντί για ολόκληρη ρίζα και ρίζωμα επίσης μπορεί να μην είναι αποτελεσματική.
2. Ανακουφίζει από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης
Η εμμηνόπαυση είναι το χρονικό σημείο κατά το οποίο έχει σταματήσει η έμμηνος ρύση για 12 μήνες. Μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως εξάψεις, προβλήματα ύπνου, άγχος και κατάθλιψη. Αρκετές μικρές μελέτες έχουν δείξει ότι η λήψη συμπληρώματος βαλεριάνας μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα των εξάψεων, να βελτιώσει τις διαταραχές ύπνου και να μειώσει τα συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης. Απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες για να διαπιστωθεί η επίδραση της ρίζας βαλεριάνας στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.
3. Ανακουφίζει από πονοκεφάλους τάσης
Οι πονοκέφαλοι τάσης είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος πονοκεφάλου. Μπορούν να εμφανιστούν όταν οι μύες του κεφαλιού και του αυχένα συσπώνται ως αντίδραση στο στρες ή σε τραυματισμούς. Η βαλεριάνα έχει αναλγητικές ιδιότητες και ιδιότητες αντι-στρες, επομένως το βότανο μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία των πονοκεφάλων τάσης.
Μελέτη εξέτασε άτομα με πονοκεφάλους τάσης που έλαβαν 530 χιλιοστόγραμμα εκχυλίσματος ρίζας βαλεριάνας ημερησίως για έναν μήνα. Παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις στη σοβαρότητα των πονοκεφάλων σε σύγκριση με την ομάδα που έλαβε εικονικό φάρμακο.
4. Αντιμετωπίζει άγχος, κατάθλιψη και στρες
Ορισμένοι παίρνουν συμπληρώματα ρίζας βαλεριάνας για να μειώσουν το στρες και το άγχος. Μελέτη διαπίστωσε ότι 300 χιλιοστόγραμμα εκχυλίσματος ρίζας βαλεριάνας ημερησίως για τέσσερις εβδομάδες μείωσαν σημαντικά τη δραστηριότητα του εγκεφάλου που σχετίζεται με το άγχος σε άτομα με ψυχολογικό στρες.
Η ρίζα βαλεριάνας φαίνεται να έχει αγχολυτικές και αντι-στρες ιδιότητες. Δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία ώστε να συστηθεί για τη θεραπεία διαταραχών άγχους. Μικρή μελέτη με 39 άτομα έδειξε ότι η ρίζα βαλεριάνας μπορεί επίσης να βελτιώσει τα συμπτώματα κατάθλιψης. Όσοι υποβάλλονταν σε αιμοκάθαρση και έλαβαν καθημερινά συμπλήρωμα ρίζας βαλεριάνας για έναν μήνα εμφάνισαν λιγότερα συμπτώματα σε σχέση με άλλους.
5. Πιθανώς καταπραΰνει τους πόνους περιόδου
Η ρίζα βαλεριάνας μπορεί να καταπραΰνει τον πόνο πριν ή κατά τη διάρκεια της περιόδου. Μπορεί να καταστείλει τους μυϊκούς σπασμούς και να ανακουφίσει από τον πόνο.
Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS) είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων όπως κόπωση και πόνος που εμφανίζονται μία έως δύο εβδομάδες πριν την περίοδο. Σε μελέτη, 100 φοιτήτριες με PMS χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Η ομάδα θεραπείας έλαβε δύο κάψουλες που περιείχαν ρίζα βαλεριάνας καθημερινά τις τελευταίες επτά ημέρες του κύκλου τους για τρεις μήνες. Η άλλη ομάδα έλαβε εικονικό φάρμακο.
Η ομάδα θεραπείας ανέφερε λιγότερο σοβαρά σωματικά συμπτώματα του PMS, όπως μυϊκό πόνο και ευαισθησία στο στήθος. Αυτά τα ευρήματα είναι ενθαρρυντικά, αλλά απαιτείται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθούν.
Πώς να τη χρησιμοποιήσετε
Η ρίζα βαλεριάνας διατίθεται σε κάψουλες, δισκία, βάμματα (υγρά εκχυλίσματα) και τσάι. Μπορείτε να τη παίρνετε μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλα βότανα όπως το χαμομήλι και η πασιφλόρα σε συμπληρώματα ύπνου και τσάγια για χαλάρωση.
Το πότε να πάρετε ρίζα βαλεριάνας εξαρτάται από τους στόχους σας. Μπορείτε να την παίρνετε ως μία δόση πριν τον ύπνο για να ξεκουραστείτε και να κοιμηθείτε πιο ποιοτικά. Ορισμένοι παίρνουν πολλές φορές μέσα στην ημέρα για την ανακούφιση από το στρες και το άγχος. Συνιστάται γενικά να λαμβάνεται με τα γεύματα εάν τη χρησιμοποιείτε μέσα στην ημέρα.
Ποτέ μην ξεκινάτε ένα νέο συμπλήρωμα διατροφής, χωρίς να συμβουλευθείτε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας. Μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες παρενέργειες ή να αλληλεπιδράσει με τα φάρμακα που παίρνετε.
Δοσολογία
Εάν παίρνετε ρίζα βαλεριάνας για διαταραχές ύπνου, η δοσολογία κυμαίνεται από 300–600 χιλιοστόγραμμα πριν τον ύπνο. Μπορείτε επίσης να τη διαιρέσετε σε δόσεις μέσα στην ημέρα.
Μελέτη διαπίστωσε ότι δοσολογία μεταξύ 450–1.410 χιλιοστογράμμων ημερησίως για τέσσερις έως οκτώ εβδομάδες μπορεί να προάγει την ποιότητα του ύπνου.
Τα περισσότερα συμπληρώματα που πωλούνται διαδικτυακά περιέχουν 500 χιλιοστόγραμμα ρίζας βαλεριάνας. Ορισμένα περιέχουν πολύ υψηλότερες δόσεις. Συμβουλευτείτε έναν ειδικό εάν δεν είστε σίγουροι για τη δοσολογία.
Είναι ασφαλής;
Η ρίζα βαλεριάνας είναι σχετικά ασφαλής σε βραχυπρόθεσμη χρήση. Δεν είναι σαφές εάν είναι ασφαλής σε μακροχρόνια χρήση. Επίσης, δεν είναι γνωστό εάν είναι επιβλαβής για εγκύους ή θηλάζουσες.
Η ρίζα βαλεριάνας έχει συσχετιστεί με σπάνιες περιπτώσεις ηπατικής βλάβης. Να σημειωθεί ότι η βλάβη στο ήπαρ εμφανίστηκε μόνο όταν το συμπλήρωμα λήφθηκε μαζί με άλλα βότανα, όπως το skullcap και το black cohosh.
Πιθανές αλληλεπιδράσεις με φάρμακα
Η ρίζα βαλεριάνας έχει κατασταλτικές ιδιότητες. Μην την παίρνετε μαζί με αλκοόλ λόγω της υπνωτικής της δράσης.
Είναι επίσης σημαντικό να μην τη συνδυάζετε με φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του άγχους, της επιληψίας, της αϋπνίας και των επιληπτικών κρίσεων, όπως:
- Αντισπασμωδικά: Φάρμακα με δραστικές ουσίες τη φαινυτοΐνη και το βαλπροϊκό οξύ.
- Βαρβιτουρικά: Κατασταλτικά που χρησιμοποιούνται για άγχος και σπασμούς – π.χ. φαινοβαρβιτάλη, προποφόλη.
- Βενζοδιαζεπίνες: Κατασταλτικά που προκαλούν καταστολή και χρησιμοποιούνται για άγχος και κρίσεις – π.χ. λοραζεπάμη, αλπραζολάμη, διαζεπάμη.
- Φάρμακα για τον ύπνο: Όπως ζολπιδέμη και εζοπικλόνη.
Είναι καλύτερο να συμβουλευτείτε έναν ειδικό πριν πάρετε οποιοδήποτε φυτικό συμπλήρωμα, συμπεριλαμβανομένης της ρίζας βαλεριάνας. Ελέγξτε για ενδεχόμενους κινδύνους σε συνδυασμούς με άλλα συμπληρώματα, όπως η μελατονίνη, το βαλσαμόχορτο και το kava, τα οποία έχουν παρόμοιες κατασταλτικές ιδιότητες και μπορεί να ενισχύσουν ή να μεταβάλουν την επίδραση της βαλεριάνας.
Μπορεί να πάρετε υπερβολικά υψηλή δόση;
Η ρίζα βαλεριάνας είναι σχετικά ασφαλής, αλλά είναι δυνατόν να πάρετε υπερβολική δόση. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι πιο συχνές όταν λαμβάνεται σε υψηλές δόσεις. Η ρίζα βαλεριάνας είναι πιθανότερο να προκαλέσει υπνηλία, κάτι που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά σας να οδηγήσετε ή να εργαστείτε.
Έχουν καταγραφεί τουλάχιστον δύο περιπτώσεις όπου άτομα που κατανάλωσαν μεγάλες δόσεις φυτικού σκευάσματος με ρίζα βαλεριάνας παρουσίασαν επιληπτικές κρίσεις λόγω εξαιρετικά χαμηλών επιπέδων νατρίου. Δεν είναι σαφές αν η βαλεριάνα έπαιξε ρόλο.
Πάντα να ακολουθείτε τις οδηγίες δοσολογίας στις ετικέτες των συμπληρωμάτων. Δεν υπάρχουν επίσημες οδηγίες για ανώτατο όριο δοσολογίας. Ορισμένοι ειδικοί προτείνουν να αποφεύγονται δόσεις άνω των 1.060 χιλιοστογράμμων ημερησίως.
Το βότανο των δράκων που βελτιώνει τον ύπνο, ανακουφίζει από τον πόνο και είναι αντιβακτηριακό
Παρενέργειες
Λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες έχουν αναφερθεί με τη χρήση ρίζας βαλεριάνας. Όσες έχουν καταγραφεί είναι γενικά ήπιες.
Οι πιο συχνές παρενέργειες περιλαμβάνουν:
- Διάρροια
- Ζάλη
- Υπνηλία
- Πονοκέφαλος
- Φαγούρα στο δέρμα
Πηγές: Health, PMC, EMA, ScienceDirect, Sleep Foundation