Η τακτική άσκηση δεν ενισχύει μόνο το σώμα — ολοένα και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι μπορεί επίσης να προστατεύσει τον εγκέφαλο καθώς μεγαλώνουμε. Σημαντική νέα μελέτη δείχνει ότι η σωματική δραστηριότητα σε μια συγκεκριμένη ηλικία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας έως και κατά 45%, ακόμη και για όσους έχουν γενετική προδιάθεση.
Τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων: Διατροφή, ορμονική ισορροπία και ασφαλής προπόνηση για τις γυναίκες
Πώς μπορεί η άσκηση να προστατεύσει τον εγκέφαλο – Σε ποια ηλικία είναι πιο έντονα τα οφέλη;
Για χρόνια, οι επιστήμονες γνώριζαν ότι η σωματική δραστηριότητα ενισχύει τη νοητική οξύτητα, επειδή αυξάνει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, ενισχύει τη νευροπλαστικότητα και μειώνει τη χρόνια φλεγμονή — διαδικασίες που θεωρούνται προστατευτικές ενάντια στη γνωστική έκπτωση και την άνοια. Όμως, παρέμεναν ερωτήματα: Η άσκηση μειώνει τον κίνδυνο άνοιας σε οποιαδήποτε ηλικία ή μόνο όταν είμαστε νέοι; Και τι συμβαίνει σε άτομα με όσους έχουν γενετικό κίνδυνο — μπορεί η άσκηση να βοηθήσει και εκείνους;
Νέα έρευνα από τις Ηνωμένες Πολιτείες προσφέρει μερικές από τις πιο ξεκάθαρες απαντήσεις έως τώρα και επιβεβαιώνει αυτό που πολλοί γιατροί ήδη λένε στους ασθενείς τους: η άσκηση μπορεί να βοηθήσει. Ακόμη καλύτερα, η μελέτη αναδεικνύει τη δυνητικά προστατευτική επίδραση της άσκησης ακόμα και για άτομα με γενετική προδιάθεση για τη νόσο.
Πώς μπορεί η άσκηση να ενισχύσει την υγεία του εγκεφάλου
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η τακτική άσκηση υποστηρίζει την υγεία του εγκεφάλου, βελτιώνοντας τη σκέψη, ενισχύοντας τη διάθεση και ενδυναμώνοντας τη μακροχρόνια γνωστική υγεία. Σύμφωνα με μελέτη του 2025 με τίτλο «Neuroprotective mechanisms of exercise and the importance of fitness for healthy brain ageing», οι συγγραφείς διαπίστωσαν ότι τα άτομα με υψηλότερη καρδιοαναπνευστική ικανότητα (CRF) αποκομίζουν σημαντικά οφέλη για την υγεία του εγκεφάλου από την άσκηση αντοχής, όπως καλύτερη αιμάτωση, χαμηλότερη φλεγμονή και αυξημένη ευελιξία του εγκεφάλου. Η μελέτη εξηγεί επίσης ότι αυτά τα οφέλη της φυσικής κατάστασης βοηθούν στην προστασία του εγκεφάλου με την πάροδο των ετών και υποστηρίζουν τη μακροπρόθεσμη γνωστική λειτουργία.
Άλλες μελέτες της τελευταίας τριετίας επισημαίνουν ότι τόσο μια μεμονωμένη προπόνηση όσο και η μακροχρόνια φυσική δραστηριότητα μπορούν να βοηθήσουν τον εγκέφαλο να παραμένει πιο οξύς, συγκεντρωμένος και προστατευμένος από τη φθορά.
- Η άσκηση βελτιώνει συνολικά τη λειτουργία του εγκεφάλου και υποστηρίζει τη φυσιολογική γήρανση
- Ενισχύει τη διαύγεια, την προσοχή και τα αντανακλαστικά — ακόμα και μετά από μία μόνο προπόνηση
- Η τακτική δραστηριότητα ενισχύει τη μνήμη και τις γνωστικές δεξιότητες
- Τα προγράμματα άσκησης μπορούν να επιβραδύνουν τη γνωστική έκπτωση σε ηλικιωμένους
- Τα παιδιά και οι έφηβοι ωφελούνται επίσης, με καλύτερη συγκέντρωση και εργαζόμενη μνήμη
Περπάτημα: Τα 30 λεπτά που γυμνάζουν όλο το σώμα σαν να πήγαμε γυμναστήριο
Τι έδειξε η νέα μελέτη;
Η έρευνα βασίστηκε σε δεδομένα από 4.290 άτομα της ομάδας Offspring της μελέτης Framingham Heart Study. Η αρχική μελέτη ξεκίνησε το 1948 με πάνω από 5.000 ενήλικες από το Framingham της Μασαχουσέτης. Το 1971, στην έρευνα εντάχθηκαν πάνω από 5.000 ενήλικα παιδιά τους και οι σύντροφοί τους ως δεύτερη γενιά, με τακτικές ιατρικές εξετάσεις κάθε 4–8 χρόνια.
Στη νέα ανάλυση, οι συμμετέχοντες ανέφεραν τη σωματική τους δραστηριότητα — από καθημερινές κινήσεις όπως ανέβασμα σκαλιών έως έντονη άσκηση. Τα πρώτα δεδομένα καταγράφηκαν το 1971 και συνεχίστηκαν για δεκαετίες. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν βάσει ηλικίας ως εξής:
- νεαροί ενήλικες (26–44 ετών): τέλη δεκαετίας του 1970
- μέση ηλικία (45–64 ετών): τέλη δεκαετίας 1980–1990
- τρίτη ηλικία (65+ ετών): τέλη δεκαετίας 1990–αρχές δεκαετίας 2000
Οι ερευνητές κατέγραψαν ποιοι εμφάνισαν άνοια σε κάθε ηλικιακή ομάδα, πότε διαγνώστηκαν και πώς αυτό συσχετιζόταν με χαμηλή, μέτρια ή υψηλή σωματική δραστηριότητα. Εξετάστηκε επίσης αν υπήρχε το γενετικό ρίσκο Αλτσχάιμερ (APOE ε4 αλληλόμορφο). Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, το 13,2% (567 άτομα) από τους 4.290 συμμετέχοντες εμφάνισαν άνοια, κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτό το ποσοστό είναι υψηλό συγκριτικά με άλλες μακροχρόνιες μελέτες και με τα δεδομένα της Αυστραλίας, όπου ένα στα 12 άτομα (8,3%) άνω των 65 έχουν άνοια.
Το μοτίβο της δραστηριότητας ήταν ξεκάθαρο: τα άτομα με τη μεγαλύτερη σωματική δραστηριότητα στη μέση και τρίτη ηλικία είχαν 41–45% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν άνοια σε σχέση με όσους είχαν τη χαμηλότερη δραστηριότητα — ακόμη και μετά την προσαρμογή για ηλικία, μόρφωση, υπέρταση, διαβήτη και άλλους παράγοντες κινδύνου. Ωστόσο, η αυξημένη δραστηριότητα στη νεαρή ενήλικη ζωή δεν φάνηκε να μειώνει τον κίνδυνο άνοιας.
Ένα βασικό πλεονέκτημα αυτής της μελέτης ήταν η εξέταση του αλληλόμορφου APOE ε4. Τα αποτελέσματα δείχνουν:
- στη μέση ηλικία, η υψηλότερη δραστηριότητα μείωσε τον κίνδυνο μόνο σε άτομα χωρίς γενετικό ρίσκο
- στην τρίτη ηλικία, η αυξημένη δραστηριότητα μείωσε τον κίνδυνο τόσο σε φορείς όσο και σε μη φορείς του γονιδίου
Αυτό δείχνει ότι ακόμη και για άτομα με γενετική προδιάθεση για άνοια, η άσκηση σε μεγαλύτερη ηλικία μπορεί να προσφέρει ουσιαστική προστασία.
Πόσο σημαντικά είναι τα ευρήματα;
Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν αυτό που ήδη γνωρίζουν οι επιστήμονες: η άσκηση υποστηρίζει την υγεία του εγκεφάλου. Αυτό που κάνει αυτή τη μελέτη να ξεχωρίζει είναι το μεγάλο δείγμα, η παρακολούθηση δεκαετιών και τα γενετικά δεδομένα που συγκρίνονται σε διαφορετικές φάσεις της ζωής. Η ιδέα ότι η άσκηση στη μέση ηλικία βοηθά διαφορετικά ανάλογα με τα γονίδια — ενώ η άσκηση στην τρίτη ηλικία ωφελεί σχεδόν όλους — μπορεί να επηρεάσει τις μελλοντικές δημόσιες οδηγίες υγείας.
Οι περισσότερες πληροφορίες για τη δραστηριότητα βασίστηκαν σε αυτοαναφορές, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε σφάλματα μνήμης. Η μελέτη επίσης δεν καθορίζει ποιοι τύποι άσκησης είναι πιο αποτελεσματικοί. Οι περιπτώσεις άνοιας στη νεότερη ηλικιακή ομάδα ήταν ελάχιστες, περιορίζοντας τα συμπεράσματα για τη νεαρή ενήλικη ζωή. Επιπλέον, το δείγμα ήταν κυρίως ευρωπαϊκής καταγωγής από μία πόλη, γεγονός που περιορίζει την ευρύτερη εφαρμογή των ευρημάτων. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς παγκοσμίως υπάρχουν ανισότητες στον κίνδυνο και στη διάγνωση της άνοιας — και σε πολλές εθνοτικά διαφορετικές ομάδες, η άνοια εξακολουθεί να θεωρείται «φυσιολογικό» μέρος της γήρανσης.
4 ασκήσεις που ανακτούν τη μυϊκή μάζα μετά τα 40 – Καλύτερες και από βάρη
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για εμάς
Το μήνυμα είναι απλό: κινηθείτε περισσότερο, σε όποια ηλικία κι αν είστε. Μέχρι στιγμής, τα οφέλη υπερτερούν ξεκάθαρα των κινδύνων.
Πηγές: The Conversation, The Lancet, Nature Communications Psychology, ScienceDirect, PubMed, Frontiers