Οι μισοί από τους ανθρώπους που ζουν με HIV στην Ευρώπη διαγιγνώσκονται αργά, κάτι που απειλεί την εξάλειψη του AIDS έως το 2030.
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σιωπηλή αλλά βαθιά ανησυχητική κρίση δημόσιας υγείας: την κρυφή κρίση του HIV. Παρά τις δεκαετίες προόδου στην πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία, περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους που ζουν με τον ιό στην ευρωπαϊκή ήπειρο εξακολουθούν να διαγιγνώσκονται αργά, χάνοντας το κρίσιμο παράθυρο έγκαιρης παρέμβασης που μπορεί να σώσει ζωές και να περιορίσει τη μετάδοση.
Τα τελευταία στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) και το Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη, που δόθηκαν στη δημοσιότητα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, την 1η Δεκεμβρίου, αναδεικνύουν μια ανησυχητική πραγματικότητα. Τα στοιχεία αφορούν το 2024 και δείχνουν ότι το 54% των νέων διαγνώσεων γίνονται σε προχωρημένο στάδιο, ενώ σχεδόν 106.000 περιστατικά καταγράφηκαν σε 53 χώρες της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας.
Αν και οι συνολικοί αριθμοί φαίνεται να παρουσιάζουν μικρή μείωση σε σχέση με το 2023, αυτή η υποχώρηση είναι παραπλανητική. Τα δεδομένα αποκαλύπτουν σοβαρά κενά στον έλεγχο, την έγκαιρη διάγνωση και την πρόσβαση στη θεραπεία. Η καθυστερημένη διάγνωση σημαίνει ότι χιλιάδες άνθρωποι δεν λαμβάνουν εγκαίρως αντιρετροϊκή θεραπεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξέλιξης σε AIDS, τον κίνδυνο θανάτου και τη συνεχιζόμενη μετάδοση του ιού στην κοινότητα.
Οι δύο Οργανισμοί προειδοποιούν ότι αυτή η κρίσιμη αποτυχία στις εξετάσεις, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο αριθμό αδιάγνωστων κρουσμάτων, θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τον στόχο του 2030 για την εξάλειψη του AIDS ως απειλής για τη δημόσια υγεία.
Εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προφυλακτική αγωγή κατά του HIV-Χορηγείται δύο φορές το χρόνο
Οι αριθμοί σε Ευρώπη και Ελλάδα είναι απογοητευτικοί
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΕ/ΕΟΧ), αναφέρθηκαν 24.164 διαγνώσεις HIV, που αντιπροσωπεύουν ποσοστό 5,3 ανά 100.000 άτομα. Βασικά ευρήματα από τα δεδομένα του 2024 δείχνουν ότι το 48% των διαγνώσεων HIV στην ΕΕ/ΕΟΧ είναι καθυστερημένες. Το σεξ μεταξύ ανδρών παραμένει ο πιο συνηθισμένος τρόπος μετάδοσης (48%), αλλά οι διαγνώσεις που αποδίδονται σε ετεροφυλοφιλική μετάδοση αυξάνονται, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 46% των αναφερόμενων διαγνώσεων HIV.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα στην Ελλάδα δείχνουν ότι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση παραμένουν κρίσιμες. Μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2025, στη χώρα μας έχουν καταγραφεί 21.815 περιστατικά HIV λοίμωξης, εκ των οποίων 4.795 εξελίχθηκαν σε AIDS και 3.721 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Εντός του 2025, έλαβαν αντιρετροϊκή αγωγή 11.549 άτομα με HIV λοίμωξη.
Τα νέα περιστατικά του 2025 κινούνται σε σταθερά επίπεδα: 526 διαγνώσεις, δηλαδή 5,1 ανά 100.000 πληθυσμού. Τα στοιχεία του ΕΟΔΥ δείχνουν ότι οι νέες διαγνώσεις παραμένουν σε παρόμοια επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά, ωστόσο πάνω από τους μισούς ανθρώπους που διαγνώσθηκαν το 2025 φτάνουν στο σύστημα υγείας καθυστερημένα, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχή ενημέρωση, έγκαιρο έλεγχο και απρόσκοπτη πρόσβαση στη θεραπεία. Το 52% των περιστατικών που καταγράφηκαν το πρώτο δεκάμηνο του 2025, διαγνώστηκε καθυστερημένα, με τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης να καταγράφονται στις γυναίκες, στα ετεροφυλόφιλα άτομα, στα άτομα ηλικίας 50+ ετών και στα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας.
«Στην ΕΕ/ΕΟΧ, σχεδόν οι μισές από τις διαγνώσεις γίνονται καθυστερημένα. Πρέπει επειγόντως να καινοτομήσουμε στις στρατηγικές μας για τις εξετάσεις, να υιοθετήσουμε τις εξετάσεις και τις αυτοελέγχους σε επίπεδο κοινότητας και να διασφαλίσουμε την ταχεία σύνδεση με την περίθαλψη. Μπορούμε να τερματίσουμε το AIDS μόνο εάν οι άνθρωποι γνωρίζουν την κατάστασή τους», δήλωσε η Dr. Pamela Rendi-Wagner, διευθύντρια του ECDC.
Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ, το 54% των διαγνώσεων ήταν καθυστερημένες. Αυτό το ποσοστό ήταν υψηλότερο μεταξύ των ατόμων που είχαν μολυνθεί μέσω ετεροφυλοφιλικής μετάδοσης (ειδικά ανδρών) και των ατόμων που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών. Σχεδόν μία στις τρεις διαγνώσεις HIV το 2024 αφορούσε άτομα που γεννήθηκαν εκτός της χώρας όπου διαγνώστηκαν. Στην ΕΕ/ΕΟΧ, οι μετανάστες αντιπροσώπευαν περισσότερες από τις μισές νέες διαγνώσεις, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για εξατομικευμένες, προσβάσιμες και πολιτισμικά κατάλληλες υπηρεσίες πρόληψης και ελέγχου.
Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με αδιάγνωστο HIV αυξάνεται
Ο Δρ. Hans Henri P. Kluge, Περιφερειακός Διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη, δήλωσε: «Τα δεδομένα μας σκιαγραφούν μια ανάμεικτη εικόνα. Από το 2020, τα τεστ για τον ιό HIV σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια έχουν ανακάμψει, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο όγκο αναφερόμενων τεστ και αντίστοιχη αύξηση των διαγνώσεων HIV σε 11 χώρες το 2024. Μόνο το 2024, 105.922 άτομα διαγνώστηκαν με HIV, με συνολικά 2,68 εκατομμύρια διαγνώσεις να έχουν αναφερθεί από τη δεκαετία του 1980. Ωστόσο, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με αδιάγνωστο HIV αυξάνεται, μια σιωπηλή κρίση που τροφοδοτεί τη μετάδοση. Δεν κάνουμε αρκετά για να άρουμε τα θανατηφόρα εμπόδια του στιγματισμού και των διακρίσεων που εμποδίζουν τους ανθρώπους να αναζητήσουν ένα απλό τεστ. Η έγκαιρη διάγνωση δεν είναι προνόμιο, αλλά μια πύλη για μια μακρά, υγιή ζωή και το κλειδί για την καταπολέμηση του HIV εν τη γενέσει του».
Το ECDC και ο ΠΟΥ/Ευρώπης ζητούν επείγουσες προσπάθειες με στόχο την έγκαιρη διάγνωση και την πρόσβαση σε θεραπεία. Ο στόχος του 2030 για την εξάλειψη του AIDS ως απειλής για τη δημόσια υγεία είναι εφικτός, αλλά μόνο εάν η ευρωπαϊκή περιοχή ενεργήσει τώρα για να εξαλείψει το κενό στις εξετάσεις.