Ανησυχείτε για τα μικροπλαστικά στο πόσιμο νερό; Οι επιστήμονες μόλις ανακάλυψαν έναν εξαιρετικά απλό τρόπο για να τα μειώσετε δραστικά – και το καλύτερο είναι ότι μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και στο σπίτι.
SOS από τους επιστήμονες: Η κατανάλωση νανοπλαστικών συνδέεται με αλλαγές στον μεταβολισμό
Μικροπλαστικά: Πώς να τα αφαιρέσετε από το νερό, σύμφωνα με ειδικούς
Τα μικροπλαστικά αποτελούν αναδυόμενη απειλή για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Συγκεκριμένα, τα μικροπλαστικά – ορισμένα μικρότερα από 5 mm – εντοπίζονται ευρέως σε θάλασσες, απομακρυσμένα νησιά και πολικές ζώνες. Παρά τον εκτενή εντοπισμό τους στο περιβάλλον και την ανάπτυξη μεθόδων παρακολούθησης, υπάρχει ελλιπής κατανόηση των επιπτώσεων στον άνθρωπο.
Τα μικροπλαστικά εισέρχονται στον οργανισμό μέσω πολλαπλών οδών (τροφικές, αναπνευστικές και δερματικές), ενώ οι πιθανές τοξικές επιδράσεις τους, όπως φλεγμονή, κυτταρική βλάβη ή γενετική αλλοίωση, εξαρτώνται από χαρακτηριστικά όπως μέγεθος, σχήμα και συγκέντρωση. Επιπλέον, τονίζεται η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο, ώστε να αποσαφηνιστούν οι μηχανισμοί και οι πιθανές παθολογίες που προκαλούνται από την επαγγελματική ή καθημερινή έκθεση στα μικροπλαστικά.
Μέχρι πριν από περίπου δέκα χρόνια, η ιδέα ότι μικροσκοπικά θραύσματα μικροπλαστικών κρύβονται σε κάθε ποτήρι νερού βρύσης που γεμίζουμε στο σπίτι μας ακουγόταν περισσότερο σαν μια ανατροπή σε δυστοπικό μυθιστόρημα παρά σαν πραγματική ανησυχία.
Ωστόσο, τεστ σε ολόκληρο τον κόσμο αναφέρουν δεκάδες έως και χιλιάδες από αυτά τα σωματίδια, γνωστά ως νανο- και μικροπλαστικά, να επιπλέουν αόρατα σε κάθε δοχείο που γεμίζουμε.
Η επίδρασή τους στο ανθρώπινο σώμα παραμένει υπό εντατική έρευνα.
Οι χημικοί Zhanjun Li και Eddy Zeng, σε συνεργασία με συναδέλφους τους στο Guangzhou της Κίνας, διαπίστωσαν ότι ο συνδυασμός θερμότητας με μέταλλα που ήδη υπάρχουν στο «σκληρό» νερό αφαιρεί έως και το 90% των μικροπλαστικών πριν καν το νερό φτάσει στο σημείο βρασμού.
Φαίνεται πως το βράσιμο του νερού της βρύσης, το ίδιο βήμα που κάνουν οι οικογένειες για να φτιάξουν καφέ ή να αναμείξουν βρεφικό γάλα, μπορεί να απομακρύνει ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των αόρατων εισβολέων.
Η ανακάλυψη προέκυψε από μια μελέτη που ξεκίνησε με στόχο να διαπιστωθεί εάν καθημερινές συνήθειες μπορούν να μειώσουν ένα πρόβλημα που μέχρι σήμερα θεωρούνταν πολύ μεγάλο για να το αντιμετωπίσει το άτομο.
Μπορούμε να βάζουμε πλαστικά δοχεία στον φούρνο μικροκυμάτων; Τι προειδοποιούν οι επιστήμονες
Μικροπλαστικά και βραστό νερό
Όταν το νερό που είναι πλούσιο σε ασβέστιο θερμαίνεται πάνω από τους 100°C, τα μέταλλα αρχίζουν να κρυσταλλώνονται σε νιφάδες ανθρακικού ασβεστίου. Η διαδικασία παράγει το ίδιο κιμωλώδες υπόλειμμα που καλύπτει τους πολύ χρησιμοποιημένους βραστήρες.
Στο πείραμα, αυτές οι νεοσχηματισμένες νιφάδες κινούνταν μέσα στο νερό και προσκολλούνταν στα μικροπλαστικά, περιτυλίγοντας κάθε σωματίδιο μέχρι που βυθιζόταν και ενσωματωνόταν στην αυξανόμενη κρούστα στον πυθμένα του δοχείου.
Δοκιμές σε τρεις συνηθισμένες ρητίνες, πολυστυρένιο, πολυαιθυλένιο και πολυπροπυλένιο, έδειξαν ότι τουλάχιστον τα τέσσερα πέμπτα των σωματιδίων αυτών παγιδεύονταν μετά από πέντε λεπτά βρασμού και λίγη ώρα ψύξης.
Το ποσοστό αυτό έφτασε σχεδόν το 90% όταν το νερό περιείχε περίπου 300 χιλιοστόγραμμα ανθρακικού ασβεστίου ανά λίτρο, επίπεδο που είναι τυπικό για περιοχές με σκληρό νερό.
Γιατί έχουν σημασία τα μέταλλα
Η χημεία του νερού διαφέρει δραστικά. Στο «μαλακό» νερό, όπου το διαλυμένο ασβέστιο πέφτει κάτω από περίπου 60 χιλιοστόγραμμα ανά λίτρο, η ομάδα του Guangzhou κατέγραψε ακόμη και τότε μείωση των μικροπλαστικών κατά 25%. Αυτό είναι βοηθητικό, αλλά αφήνει το μεγαλύτερο μέρος των σωματιδίων να επιπλέει.
Αντίθετα, το «σκληρό» νερό προσφέρει περισσότερα δομικά στοιχεία για το σχηματισμό του λεγόμενου «κατακάθιου». Όσο υψηλότερη η περιεκτικότητα σε μέταλλα, τόσο περισσότερες επιφάνειες δημιουργούνται για να προσκολληθούν τα μικροπλαστικά, οπότε το ποσοστό αφαίρεσης αυξάνεται γρήγορα.
Καθώς οι νιφάδες μεγαλώνουν γρήγορα, μπορούν να ξεπλυθούν ή να απομακρυνθούν με βούρτσισμα από τα σκεύη, παίρνοντας μαζί τους και τα μικροπλαστικά.
Όσα σωματίδια παραμένουν αιωρούμενα μπορούν να φιλτραριστούν με ένα χάρτινο φίλτρο καφέ, ένα αντικείμενο που βρίσκεται ήδη δίπλα σε πολλούς νεροχύτες κουζίνας.
Η μέθοδος κοστίζει ελάχιστα, δεν απαιτεί ηλεκτρικό ρεύμα πέρα από την εστία και είναι κατάλληλη για νοικοκυριά που δεν διαθέτουν χώρο ή χρήματα για προηγμένα συστήματα φιλτραρίσματος.
Έρευνα-σοκ: Το νερό από πλαστικά μπουκάλια μπορεί να προκαλέσει υπέρταση και καρδιακά προβλήματα
Αποδείξεις έξω από το εργαστήριο
Η ιδέα ότι η καθημερινή θερμότητα μπορεί να περιορίσει τα αόρατα πλαστικά συνάδει με πρόσφατες επιτόπιες μελέτες.
Το 2025, επιστήμονες που πήραν δείγματα εμφιαλωμένου και νερού βρύσης σε όλη την Ευρώπη μέτρησαν από 19 έως 1.154 σωματίδια ανά λίτρο, με τους υψηλότερους αριθμούς μικροπλαστικών να εντοπίζονται σε δημοτικές παροχές που αντλούνται από πλούσια σε ορυκτά υπόγεια ύδατα.
Στοχεύοντας τα ίδια μέταλλα, το τέχνασμα του βρασμού προσφέρει μια προσωρινή λύση όσο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συζητούν αυστηρότερα πρότυπα ποιότητας νερού.
Οργανισμοί υγείας όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρουν ότι τα υπάρχοντα δεδομένα είναι ακόμη πολύ περιορισμένα για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα μεταξύ κατανάλωσης μικροπλαστικών και ασθένειας, αλλά ενθαρρύνουν τη μείωση της έκθεσης όπου αυτό είναι εφικτό.
Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (U.S. Geological Survey), στο στρατηγικό της σχέδιο για την περιβαλλοντική υγεία, υιοθετεί την ίδια στάση και ζητά απλές παρεμβάσεις που μπορούν να υιοθετηθούν άμεσα από τους πολίτες.
Μικροπλαστικά: Που βρίσκονται στην κουζίνα μας – Πώς θα προστατευθούμε
Συμβουλές για την κουζίνα
Αν ο βραστήρας σας ήδη γεμίζει με άλατα μεταξύ των καθαρισμών, πιθανόν να επωφελείστε περισσότερο. Φέρτε το νερό σε έντονο βρασμό για πέντε λεπτά· αφήστε το να σταθεί μέχρι να καταλαγιάσει ο ατμός και μετά ρίξτε το αργά, αφήνοντας πίσω την λευκή κρούστα.
Καθαρίζετε περιοδικά τον βραστήρα για να ξεπλένετε τα παγιδευμένα μικροπλαστικά στον νεροχύτη, οι δημοτικές μονάδες επεξεργασίας λυμάτων είναι καλύτερα εξοπλισμένες για να παγιδεύουν μεγαλύτερα, συνδεδεμένα σωματίδια απ’ ό,τι τα ελεύθερα νανοσωματίδια.
Η ερευνητική ομάδα προειδοποιεί ότι τα πρόσθετα μετάλλων θα πρέπει να παραμένουν εντός του δευτερεύοντος ορίου της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA), δηλαδή 120 χιλιοστόγραμμα ανά λίτρο για το ασβέστιο, ώστε να μην επηρεάζεται η γεύση.
Βρασμός νερού έναντι μικροπλαστικών
Ο βρασμός δεν αποτελεί πανάκεια. Μηχανικοί πειραματίζονται με φίλτρα φυτικής προέλευσης που παγιδεύουν πλαστικά θραύσματα στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, ενώ χημικοί εξετάζουν ένζυμα που διασπούν τα μπουκάλια σε ακίνδυνα μόρια.
Ωστόσο, η μελέτη από το Guangzhou δείχνει πώς μια παλαιά πρακτική μπορεί να καταπολεμήσει έναν σύγχρονο ρύπο χωρίς εξειδικευμένο εξοπλισμό.
Καρδιακή ανεπάρκεια: Γιατί κινδυνεύουν όσοι παραγγέλνουν συχνά από delivery – Έρευνα σοκ
Ο συνδυασμός θερμότητας στην κουζίνα και ενός φθηνού χάρτινου φίλτρου μειώνει σημαντικά τις μεγαλύτερες δόσεις μικροπλαστικών που καταλήγουν στο ποτήρι μας, ακόμα και καθώς η επιστήμη αναζητά πιο μόνιμες λύσεις.
Πηγές: YMJ, Environmental Science and Technology Letters, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, U.S. Geological Survey