Ασθένειες που κάποτε θεωρούνταν ανίκητες βρίσκουν τώρα έναν νέο ισχυρό σύμμαχο. Τα βλαστοκύτταρα, τα θεμέλια της ζωής, αναδεικνύονται σε πρωτοποριακό εργαλείο για την επιδιόρθωση του σώματος. Από χρόνιες παθήσεις μέχρι νευρολογικές διαταραχές, οι δυνατότητές τους φέρνουν ελπίδα εκεί που υπήρχε μόνο αδιέξοδο. Πρόσφατες έρευνες και κλινικές δοκιμές αποκαλύπτουν βήματα που θα μπορούσαν να αλλάξουν την ιατρική. Εξερευνήστε τις τρέχουσες χρήσεις και τις επαναστατικές ανακαλύψεις που φέρνουν επανάσταση στην αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών, όπως τη νόσο του Πάρκινσον.
Πάρκινσον: Γιατί αναμένεται 112% αύξηση στις διαγνώσεις – Ποια είναι τα συμπτώματα
Νέα θεραπεία με έγχυση βλαστοκυττάρων στον εγκέφαλο δίνει ελπίδες στους ασθενείς με νόσο Πάρκινσον
Οι θεραπείες με βλαστοκύτταρα αποτελούν ένα ταχέως εξελισσόμενο πεδίο της ιατρικής, προσφέροντας ήδη καθιερωμένες λύσεις και ελπιδοφόρες προοπτικές για την αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών. Από αιματολογικές διαταραχές μέχρι παθήσεις του νευρικού συστήματος, οι δυνατότητες φαίνονται τεράστιες. Εξερευνούμε πώς αυτά τα «θαυματουργά» κύτταρα χρησιμοποιούνται σήμερα και ποια νέα βήματα γίνονται στην έρευνα, φέρνοντας ελπίδα ειδικά για καταστάσεις που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ανίατες.
Θεραπείες με βλαστοκύτταρα
Οι θεραπείες με βλαστοκύτταρα έχουν προχωρήσει σημαντικά, προσφέροντας τόσο καθιερωμένες θεραπείες όσο και ελπιδοφόρες πειραματικές εφαρμογές σε διάφορους ιατρικούς τομείς. Ακολουθεί μια επισκόπηση των τρεχουσών χρήσεων τους:
Καθιερωμένες θεραπείες με βλαστοκύτταρα
- Μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων (ΜΑΒ): Η πιο ευρέως υιοθετημένη θεραπεία με βλαστοκύτταρα περιλαμβάνει τη μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων για τη θεραπεία αιματολογικών καρκίνων όπως η λευχαιμία, το λέμφωμα, και το πολλαπλό μυέλωμα, καθώς και ορισμένων ανοσολογικών διαταραχών.
- Μοσχεύματα δέρματος και κερατοειδούς: Βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται σε μοσχεύματα δέρματος για σοβαρά εγκαύματα και σε μοσχεύματα κερατοειδούς για την αποκατάσταση της όρασης που χάθηκε λόγω οφθαλμικών εγκαυμάτων ή λοιμώξεων.
Πειραματικές και αναδυόμενες εφαρμογές
- Νευρολογικές διαταραχές: Έρευνες διερευνούν θεραπείες με βλαστοκύτταρα για καταστάσεις όπως η νόσος Πάρκινσον, η νόσος Αλτσχάιμερ, και η πολλαπλή σκλήρυνση, με στόχο την αντικατάσταση κατεστραμμένων νευρώνων και τη ρύθμιση των ανοσολογικών αποκρίσεων.
- Παθήσεις ήπατος: Θεραπείες βασισμένες σε βλαστοκύτταρα διερευνώνται για παθήσεις του ήπατος, δείχνοντας δυναμικότητα στη βελτίωση της ηπατικής λειτουργίας σε περιπτώσεις οξείας επί χρόνιας ηπατικής ανεπάρκειας.
- Καρδιαγγειακές παθήσεις: Κλινικές δοκιμές αξιολογούν τη χρήση βλαστοκυττάρων για την επιδιόρθωση καρδιακού ιστού μετά από έμφραγμα και για τη θεραπεία συγγενών καρδιοπαθειών σε βρέφη.
- Διαβήτης: Καταβάλλονται προσπάθειες για την ανάπτυξη θεραπειών με βλαστοκύτταρα που μπορούν να αναγεννήσουν τα β-κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, προσφέροντας ελπίδα για τη θεραπεία του διαβήτη.
- Ορθοπεδικές εφαρμογές: Μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα (MSCs) μελετώνται για τη δυναμικότητά τους στην επιδιόρθωση οστών και χόνδρου, αντιμετωπίζοντας καταστάσεις όπως η οστεοαρθρίτιδα και οι μυοσκελετικές κακώσεις.
- Αντιγηραντικές θεραπείες: Ορισμένες κλινικές προσφέρουν θεραπείες με βλαστοκύτταρα ισχυριζόμενες ότι αναζωογονούν τους ιστούς και καταπολεμούν τη γήρανση, αν και αυτές οι θεραπείες είναι συχνά ανεξέλεγκτες και στερούνται ισχυρών κλινικών στοιχείων.
Η νόσος Πάρκινσον σε άνοδο στην Ελλάδα – Νέα θεραπεία με βλαστοκύτταρα δίνει ελπίδες
Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα, περίπου 22.800 Έλληνες ζούσαν με τη νόσο Πάρκινσον το 2016—μια αύξηση 13,2% από το 1990 λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της βελτιωμένης διάγνωσης. Το 2020, η νόσος προκάλεσε 2.646 θανάτους, αντιπροσωπεύοντας το 2,62% όλων των θανάτων.
Ερευνητές στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center (MSK) ανακοίνωσαν πρόοδο σε αυτό το μέτωπο — ανέπτυξαν νέα θεραπεία που χρησιμοποιεί βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία προχωρημένου Πάρκινσον. Στην δοκιμή φάσης 1, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δωρηθέντα βλαστοκύτταρα (που ελήφθησαν από έμβρυα πρώιμου σταδίου) για να δημιουργήσουν νευρικά κύτταρα (νευρώνες) και τα μεταμόσχευσαν στους εγκεφάλους 12 ασθενών με Πάρκινσον, σύμφωνα με δελτίο τύπου από το MSK.
Μόλις τα κύτταρα εγχυθούν, παράγουν ντοπαμίνη, μια ορμόνη στον εγκέφαλο που βοηθά στην κίνηση και τον συντονισμό. Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Πάρκινσον είναι τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης, τα οποία προκαλούν τα τυπικά συμπτώματα τρόμου, δυσκαμψίας, προβλημάτων ισορροπίας και δυσκολίας στο περπάτημα. Μετά από 18 μήνες, τα εγχυθέντα κύτταρα είχαν «εγκατασταθεί στον εγκέφαλο χωρίς σοβαρές παρενέργειες», ανέφεραν οι ερευνητές, σύμφωνα με το Fox News.
Πάρκινσον: Νέα ανακάλυψη ανοίγει τον δρόμο για φάρμακα που σταματούν την εξέλιξη της νόσου
Πρωτοποριακή δοκιμή με βλαστοκύτταρα για την αντιμετώπιση του Πάρκινσον
Βασιζόμενοι στην MDS-UPDRS — μια κλίμακα αξιολόγησης συμπτωμάτων που αναπτύχθηκε από την International Parkinson and Movement Disorder Society — οι συμμετέχοντες παρουσίασαν «αξιοσημείωτες βελτιώσεις», ειδικά η ομάδα που έλαβε υψηλότερη δόση. Οι ασθενείς στην ομάδα υψηλής δόσης ανέφεραν 2,7 ώρες επιπλέον «χρόνου λειτουργίας» (“on time”) κάθε μέρα.
«Οι νευρολόγοι λένε ότι τα πράγματα συνήθως επιδεινώνονται λίγο κάθε χρόνο με αυτή τη νόσο, που σημαίνει ότι η βαθμολογία ανεβαίνει κατά μερικούς πόντους», δήλωσε στο δελτίο τύπου ο Ελβετός συν-συγγραφέας της μελέτης Lorenz Studer, MD, διευθυντής του Κέντρου Βιολογίας Βλαστοκυττάρων του MSK. «Στη μελέτη μας, η βαθμολογία δεν επιδεινώθηκε, αλλά και μειώθηκε κατά περισσότερους από 20 πόντους στην ομάδα υψηλής δόσης».
Κατά μέσο όρο, οι ασθενείς στην ομάδα υψηλής δόσης ανέφεραν 2,7 ώρες επιπλέον «χρόνου λειτουργίας» — υποδεικνύοντας περιόδους φυσιολογικής λειτουργίας με ελάχιστα συμπτώματα — «ένα αποτέλεσμα που θα μπορούσε να είναι αρκετά σημαντικό για την καθημερινή τους ζωή», σημείωσε ο Studer. Δεδομένης της επιτυχίας της δοκιμής φάσης 1, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε στους ερευνητές να προχωρήσουν απευθείας σε μια κλινική δοκιμή φάσης 3 σε μια πολύ μεγαλύτερη ομάδα ασθενών — περίπου 100 άτομα — η οποία θα λάβει χώρα στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Nature.
«Η μελέτη έδειξε ότι η ανάπτυξη συγκεκριμένων νευρικών κυττάρων από ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα στο εργαστήριο, και στη συνέχεια η έγχυσή τους στον εγκέφαλο ατόμων με νόσο Πάρκινσον, είναι ασφαλής και φέρει σημαντική υπόσχεση ως πιθανή μελλοντική θεραπεία», δήλωσε η Αμερικανή νευροχειρουργός και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Viviane Tabar, MD, πρόεδρος του Τμήματος Νευροχειρουργικής στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη. «Τα ευρήματα ήταν ανταποδοτικά, καθώς αυτή η εργασία είναι αποτέλεσμα περισσότερων από δώδεκα ετών προετοιμασίας».
Σημαντικό βήμα μπροστά η ανακάλυψη
Η Αμερικανή Δρ. Mary Ann Picone, ιατρική διευθύντρια του Κέντρου Σκλήρυνσης κατά Πλάκας στο Holy Name Medical Center στο Teaneck του New Jersey, δήλωσε ότι τα κύτταρα για τη θεραπεία της νόσου Πάρκινσον θα μπορούσαν να προσφέρουν δυνατότητα επιβράδυνσης της αναπηρίας, αλλά και διακοπής της εξέλιξης και επίτευξης βελτίωσης της κινητικής λειτουργίας.
«Αν και υπάρχει κίνδυνος που συνεπάγεται η ανοσοκαταστολή που είναι απαραίτητη πριν από την εμφύτευση βλαστοκυττάρων και την ίδια τη διαδικασία, θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός στην αντικατάσταση των ντοπαμινεργικών νευρώνων που χάνονται στη νόσο», δήλωσε η Picone, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη, σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Η λεβοντόπα, επί του παρόντος η θεραπεία πρώτης γραμμής για το Πάρκινσον, έχει περιορισμούς καθώς οι ασθενείς χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με την Picone — «και η ρύθμιση των περιόδων “εκτός” (“off time”) και “εντός” (“on time”) είτε δυσκαμψίας είτε δυσκινησίας (ανεξέλεγκτων μυϊκών κινήσεων) γίνεται πιο δύσκολη». Η Δρ. Ann Murray, διευθύντρια κινητικών διαταραχών στο WVU Rockefeller Neuroscience Institute στη Δυτική Βιρτζίνια, αναφέρθηκε στη μελέτη ως «απίστευτα συναρπαστική» για τους ασθενείς με Πάρκινσον.
«Αν και ο στόχος αυτού του συγκεκριμένου ερευνητικού έργου ήταν η διασφάλιση της ασφάλειας, η επίτευξη αυτής της σημαντικής κλινικής βελτίωσης στην UPDRS είναι απολύτως πρωτοποριακή», δήλωσε η Murray. Δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Αυτό είναι απλώς το πρώτο βήμα για την έγκριση αυτού του τύπου θεραπείας για ασθενείς που πάσχουν από νόσο Πάρκινσον, αλλά αυτό είναι ένα εκπληκτικό πρώτο βήμα για τα πιθανά οφέλη της θεραπείας εγκεφάλου με βλαστοκύτταρα».
Πιθανοί περιορισμοί της μελέτης
Υπήρχαν ορισμένοι περιορισμοί που σχετίζονται με τη μελέτη, σημείωσε η Tabar. «Πρόκειται για μια μικρή μελέτη σχεδιασμένη να δείξει ασφάλεια — είναι κρίσιμο να διεξαχθεί μια μεγαλύτερη, καλά ελεγχόμενη μελέτη για να αποδειχθεί ότι η θεραπεία πράγματι λειτουργεί, αλλιώς αναφέρεται ως μελέτη φάσης 3 “αποτελεσματικότητας”», είπε.
Πάρκινσον: Πόσοι ασθενείς υπάρχουν στην Ελλάδα – Η σιωπηλή νόσος που απειλεί το μέλλον
«Αυτό είναι ένα εκπληκτικό πρώτο βήμα για τα πιθανά οφέλη της θεραπείας εγκεφάλου με βλαστοκύτταρα. Αυτά τα πρώιμα ευρήματα, ωστόσο, είναι “ενδεικτικά” μιας ισχυρής υπόσχεσης για θεραπεία. Νομίζω ότι μπορούμε επιτέλους να πούμε ότι τα βλαστοκύτταρα, όταν προέρχονται και διαφοροποιούνται σωστά, φέρουν μεγάλη υπόσχεση για την επιδιόρθωση του εγκεφάλου στο Πάρκινσον και ενδεχομένως και σε άλλες ιατρικές καταστάσεις κάποια μέρα», δήλωσε η Tabar.
Πηγές: Fox News, Nature, HSO, Frontiers, The University of Edinburgh, BMC, Nature (2), Miller School of Medicine