Παρότι οι περιπτώσεις με μελάνωμα αντιστοιχούν περίπου στο 5% των περιστατικών με καρκίνο του δέρματος και στο 2% των περιστατικών καρκίνου γενικά, προκαλούν δυσανάλογα πολλούς θανάτους. Η κακοήθεια μπορεί να κρύβεται σε κοινή θέα, καθώς μοιάζει αρκετά με τους καλοήθεις σπίλους. Ειδικός εξηγεί πώς μπορείτε να ξεχωρίσετε μια απλή ελιά από τον καρκίνο του δέρματος.
Πώς να αναγνωρίσετε τον καρκίνο του δέρματος – Τι συμβουλεύει ειδικός
Ειδικός τόνισε ότι πρέπει να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε το πότε μια ελιά μπορεί να είναι επικίνδυνη, διορθώνοντας παράλληλα και την ευρέως διαδεδομένη παρανόηση σχετικά με το τι θεωρείται φυσιολογικό. Ο Dr James Wilson, ογκολόγος με έδρα το Λονδίνο, μίλησε στην εκπομπή Dr Hilary Show και προέτρεψε το κοινό να ελέγχει τακτικά τις ελιές του με βάση τη λίστα «ABCDE» για να διαπιστώσει αν είναι καλοήθεις, επισημαίνοντας ωστόσο ότι ακόμη και όσοι γνωρίζουν αυτές τις οδηγίες πρέπει να προσέξουν μια λιγότερο γνωστή αλήθεια που συχνά παραβλέπεται.
Παράγοντες κινδύνου για μελάνωμα
Σύμφωνα με μελέτη του 2024 με τίτλο «Risk Factors and Innovations in Risk Assessment for Melanoma, Basal Cell Carcinoma, and Squamous Cell Carcinoma», ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του δέρματος επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες όπως η έκθεση στον ήλιο και οι προσωπικές συνήθειες, αλλά και από εσωτερικούς παράγοντες όπως το οικογενειακό ιστορικό και η γενετική, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου.
Η μελέτη εξηγεί επίσης ότι αναπτύσσονται νέα εργαλεία που βοηθούν τους γιατρούς να εντοπίζουν άτομα με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του δέρματος, ώστε να γίνει πιο έγκαιρη και αποτελεσματική πρόληψη.
Άλλες πρόσφατες μελέτες που δημοσιεύθηκαν το 2023–2025 δείχνουν ότι η έκθεση στον ήλιο είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για μελάνωμα – ιδιαίτερα όταν προκαλεί ηλιακά εγκαύματα ή προέρχεται από χρήση σολάριουμ. Άτομα με ορισμένα κληρονομικά χαρακτηριστικά ή οικογενειακό ιστορικό έχουν επίσης αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης αυτής της μορφής καρκίνου.
Το ανοιχτόχρωμο δέρμα, τα κόκκινα ή ξανθά μαλλιά, οι φακίδες ή οι πολλές και ασυνήθιστες ελιές αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο. Σύγχρονες έρευνες δείχνουν επίσης τις επιγενετικές αλλαγές—δηλαδή τις αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των γονιδίων λόγω τρόπου ζωής ή περιβάλλοντος—ως επιπλέον παράγοντα κινδύνου.
Για τη μείωση του κινδύνου, οι ειδικοί συνιστούν να προστατεύετε το δέρμα σας από τον ήλιο και να κάνετε τακτικούς ελέγχους σε δερματολόγο, ειδικά για όσους ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι:
- Έκθεση στον ήλιο: Ηλιακά εγκαύματα (ακόμη και 5 φορές στη ζωή σας) ή χρήση σολάριουμ πριν τα 30 αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο.
- Οικογένεια και γονίδια: Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή κληρονομικές γονιδιακές μεταλλάξεις.
- Δέρμα και ελιές: Ανοιχτόχρωμο δέρμα, φακίδες, ανοιχτόχρωμα μαλλιά ή πολλές/ασυνήθιστες ελιές.
- Επαγγέλματα ή ιατρικές παθήσεις: Επαγγέλματα όπως των πιλότων ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο.
- Αλλαγές στη γονιδιακή δραστηριότητα: Νέα δεδομένα δείχνουν ότι και ο τρόπος λειτουργίας των γονιδίων, όχι μόνο η κληρονομικότητα, επηρεάζει τον κίνδυνο.
Καρκίνος του αίματος: Το σημάδι στο δέρμα που μπορεί να είναι ένδειξη της νόσου
Πώς να αναγνωρίσετε τις αλλαγές και τις ανοιχτόχρωμες κακοήθειες
«Αν έχετε μια ελιά που αλλάζει, η λίστα ελέγχου για μελάνωμα είναι το A, B, C, D, E», δήλωσε ο ογκολόγος στην εκπομπή Good Morning Britain του Dr Hilary Jones, σύμφωνα με ανάρτηση του Express.
«Το “A” σημαίνει αλλαγή στην εμφάνιση της ελιάς – χρειάζεται έλεγχος. Το “B” αναφέρεται στο περίγραμμα. Αν η ελιά έχει αποκτήσει ακανόνιστο περίγραμμα ή αν το περίγραμμά της έχει γίνει ασαφές ή θολό, τότε πρέπει να τη δει ο γιατρός σας. Το “C” είναι το χρώμα – πολλοί πιστεύουν ότι “αν δεν σκουραίνει, δεν είναι σοβαρό”. Όμως στην πραγματικότητα, το μελάνωμα μπορεί να γίνει πιο ανοιχτόχρωμο».
Όπως επισημαίνει ο Dr Wilson, οι ελιές με κακοήθεια μπορεί να είναι ανοιχτόχρωμες, ακόμα και σε ασυνήθιστες αποχρώσεις όπως ροζ, λευκό ή μπλε. Αν και συχνά μπερδεύονται με αθώες ουλές ή φακίδες, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι μπορεί να πρόκειται για επιθετικές μορφές καρκίνου – συνεπώς είναι απαραίτητο να εξετάζονται.
«Το αμελανωτικό μελάνωμα είναι μια επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος που δεν παράγει τη χρωστική ουσία μελανίνη, η οποία δίνει στα περισσότερα μελανώματα τη σκούρα τους εμφάνιση. Ως αποτέλεσμα, δεν μοιάζουν με τα συνηθισμένα μελανώματα. Τα αμελανωτικά μελανώματα μπορεί εύκολα να συγχέονται με βασικοκυτταρικά ή ακανθοκυτταρικά καρκινώματα ή να τα περνούν για ακίνδυνες ουλές ή ελιές – κάτι που είναι επικίνδυνο, γιατί συχνά εξαπλώνονται πιο γρήγορα από τα πιο εύκολα αναγνωρίσιμα μελανώματα», εξηγούν εκπρόσωποι από το αμερικανικό City of Hope Cancer Centre.
Αντίστοιχα, ο Dr Wilson τόνισε ότι το σχήμα και το χρώμα του μελανώματος μπορεί να αλλάξει, προσθέτοντας στο ABCD το γράμμα «D» για τη διάμετρο. Και ο βασικός κανόνας εδώ είναι το γόμακι στην άκρη ενός μολυβιού. «Αν η ελιά σας έχει το μέγεθος του γομολάστιχου, πιθανότατα πρέπει να αφαιρεθεί και να ελεγχθεί. Και το “E” είναι για την εξέλιξη… Οτιδήποτε αλλάζει, οτιδήποτε χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται, πρέπει να το δει γιατρός».
Λίστα ABCDE για το μελάνωμα
Παρόμοια με τον Dr Wilson, η υπηρεσία NHS Inform συνιστά τη χρήση της λίστας ABCDE για την αξιολόγηση ύποπτων ελιών. Συνοψίζει τα εξής:
- A: Ασυμμετρία – τα μελανώματα έχουν δύο πολύ διαφορετικά μισά και ακανόνιστο σχήμα
- B: Περίγραμμα – τα μελανώματα έχουν πριονωτό ή ακανόνιστο περίγραμμα
- C: Χρώμα – τα μελανώματα περιέχουν δύο ή περισσότερα διαφορετικά χρώματα
- D: Διάμετρος – τα μελανώματα έχουν διάμετρο μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά
- E: Εξέλιξη, διόγκωση ή αύξηση ύψους – μια ελιά που μεγαλώνει με τον καιρό είναι πιο πιθανό να είναι μελάνωμα
Όποιος ανησυχεί για τις ελιές ή τα συμπτώματα του δέρματός του, θα πρέπει να απευθυνθεί στον παθολόγο του.
Πηγές: Express, MDPI, LWW, Spandidos Publications, Oxford Academic, JKMS, PMC