Βρίσκεστε σε φάση υπνηλίας όταν ξαφνικά τινάζεστε απότομα, με αποτέλεσμα να ξυπνήσετε; Αυτά τα απρόσμενα τινάγματα κατά τον ύπνο, που ονομάζονται υπναγωγικοί σπασμοί (hypnic jerks), είναι συνηθισμένα – όμως οι ειδικοί λένε ότι ορισμένοι παράγοντες μπορεί να τα κάνουν πιο συχνά.
Τι είναι ο «καθαρισμός του εγκεφάλου» στον ύπνο – Πώς μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για άνοια;
Γιατί τινάζεται το σώμα μας καθώς αποκοιμιόμαστε;
Μόλις αρχίσατε να κοιμάστε και ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση, το σώμα σας τινάζεται βίαια και σας ξυπνά. Γνωστό ως υπναγωγικός σπασμός, αυτό το ξαφνικό τίναγμα συνοδεύεται συχνά από την ανατριχιαστική αίσθηση της πτώσης – και είναι κάτι που έως και το 70% των ανθρώπων βιώνουν τουλάχιστον μία φορά. Αλλά τι προκαλεί πραγματικά αυτό το περίεργο φαινόμενο – και γιατί συμβαίνει συχνότερα σε κάποιους ανθρώπους από ό,τι σε άλλους;
Παράγοντες που αυξάνουν τη συχνότητα των υπνικών τιναγμάτων
Σύμφωνα με μελέτη του 2018 με τίτλο «Sleep-Related Movement Disorders: Hypnic Jerks», οι υπναγωγικοί σπασμοί είναι συνήθως ακίνδυνες μυϊκές συσπάσεις κατά την έναρξη του ύπνου, αλλά μπορεί να εμφανίζονται πιο συχνά σε άτομα με παθήσεις όπως Πάρκινσον, ημικρανία ή προβλήματα στο εγκεφαλικό στέλεχος. Η μελέτη αναφέρει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αρκεί η διαβεβαίωση, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις με σοβαρή αϋπνία, μπορεί να βοηθήσει φαρμακευτική αγωγή. Η ακριβής αιτία των υπναγωγικών σπασμών παραμένει άγνωστη.
Άλλες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι υπναγωγικοί σπασμοί είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν ή να ενταθούν όταν υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες. Αναφορές περιστατικών και μελέτες ύπνου επισημαίνουν ότι ο τρόπος ζωής, τα φάρμακα, η ψυχική υγεία και οι νευρολογικές παθήσεις παίζουν ρόλο. Οι βασικοί παράγοντες περιλαμβάνουν:
- Διεγερτικές ουσίες (νικοτίνη, SNUS) – συνδέονται με υπνικά τινάγματα, τα οποία υποχωρούν μετά τη διακοπή της χρήσης
- Φάρμακα (SSRIs) – μπορούν να πυροδοτήσουν ή να επιδεινώσουν τα επεισόδια
- Στέρηση ύπνου / κακή ποιότητα ύπνου – η αστάθεια στην έναρξη του ύπνου αυξάνει τα τινάγματα
- Στρες, άγχος, κατάθλιψη – ψυχολογικοί παράγοντες συνδέονται με υψηλότερη συχνότητα
- Νευρολογικές παθήσεις – πιο συχνές σε άτομα με Πάρκινσον
- Αστάθεια ύπνου / Κύματα Κ (K-complexes) – νευροφυσιολογικά ερεθίσματα κατά την έναρξη του ύπνου
Τι πρέπει να κάνετε το βράδυ για να χάσετε βάρος; Το μυστικό για να ξεκολλήσετε τον μεταβολισμό
Μια μικρή παρερμηνεία
Η αλήθεια είναι πως δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί συμβαίνει, αλλά οι ερευνητές ύπνου έχουν κάποιες θεωρίες. Καθώς μεταβαίνουμε από την εγρήγορση στον ύπνο, το νευρικό σύστημα χαλαρώνει και οι μύες χαλαρώνουν. Κάποιες φορές, ο εγκέφαλος παρερμηνεύει αυτήν τη χαλάρωση ως αίσθηση πτώσης ή σκοντάμματος. Ο εγκέφαλος τότε στέλνει ένα γρήγορο αλλά ισχυρό σήμα στο σώμα. Οι υπναγωγικοί σπασμοί είναι το αποτέλεσμα.
Οι υπναγωγικοί σπασμοί συνήθως επηρεάζουν τη μία πλευρά του σώματος και είναι ανώδυνοι. Ωστόσο, μερικοί μπορεί να νιώσουν ένα αίσθημα μυρμηγκιάσματος ή και πόνο. Για τους περισσότερους, οι υπναγωγικοί σπασμοί δεν συνδέονται με κάποιο πρόβλημα υγείας ή άλλη διαταραχή ύπνου. Όταν όμως συμβαίνουν συχνά για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, μπορεί να αρχίσουν να τους περιμένουν με άγχος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αϋπνία.
Με ποιες παθήσεις και φάρμακα μπορεί να συνδέονται;
Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να είναι πιο συχνοί σε άτομα με ορισμένες παθήσεις, όπως η νόσος Πάρκινσον. Μελέτη του 2016 καταλήγει ότι οι υπναγωγικοί σπασμοί μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα που εμφανίζεται στα αρχικά στάδια της νόσου Πάρκινσον.
Ωστόσο, είναι εξαιρετικά απίθανο να συμβούν χωρίς την παρουσία άλλων κοινών συμπτωμάτων, όπως αλλαγές στην κίνηση και την κινητικότητα ή REM sleep behaviour disorder (όπου οι άνθρωποι αρχίζουν να ενεργούν τα όνειρά τους). Αυτά είναι πολύ πιο αξιόπιστοι πιθανοί δείκτες της νόσου Πάρκινσον.
Οι συχνοί υπναγωγικοί σπασμοί που διαταράσσουν τον ύπνο μπορεί να είναι παρενέργεια ορισμένων συνταγογραφούμενων φαρμάκων, ιδιαίτερα των αντικαταθλιπτικών όπως οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Αυτό περιλαμβάνει φάρμακα όπως τα escitalopram, η sertraline και η fluoxetine.
Αν και θεωρείται σπάνια παρενέργεια, και η ακριβής αιτία παραμένει άγνωστη, οι ερευνητές έχουν καταγράψει διάφορες περιπτώσεις στις οποίες άτομα που λάμβαναν αυτά τα φάρμακα παρουσίασαν υπναγωγικοί σπασμοί, τα οποία συχνά υποχώρησαν γρήγορα μετά τη διακοπή της αγωγής.
Αν παίρνετε αυτά τα φάρμακα, έχετε συχνά υπναγωγικούς σπασμούς και ανησυχείτε γι’ αυτό, συζητήστε το με τον γιατρό που σας τα έχει συνταγογραφήσει. Άλλα φάρμακα που περιέχουν καφεΐνη, καθώς και μη συνταγογραφούμενες ουσίες με διεγερτική δράση, όπως ορισμένα ναρκωτικά, έχουν επίσης συνδεθεί με υπναγωγικούς σπασμούς.
Το ένα πράγμα που μπορούν να κάνουν οι γυναίκες μέσης ηλικίας για να προστατεύσουν την καρδιά τους
Γενικά δεν αποτελούν αιτία ανησυχίας. Ωστόσο, ορισμένοι παράγοντες του τρόπου ζωής μπορεί να τους κάνουν πιο πιθανούς. Αυτοί περιλαμβάνουν:
- στέρηση ύπνου
- στρες και άγχος
- υπερβολική κατανάλωση διεγερτικών, όπως νικοτίνη ή ροφήματα με καφεΐνη
- έντονη σωματική άσκηση πριν τον ύπνο
Πηγές: Independent, Current Sleep Medicine Reports, PubMed, PMC, PMC, PMC, ScienceDirect, ResearchGate