* Γράφει η Σταματίνα Δεμίρη, Ογκολόγος – Παθολόγος, Διευθύντρια Γ’ Ογκολογικής Κλινικής του Metropolitan General
Ο καρκίνος του γαστρεντερικού δεν είναι μια συγκεκριμένη νόσος, αλλά ένας όρος που αναφέρεται σε διάφορους καρκίνους που προσβάλλουν μέρη του πεπτικού συστήματος, όπως ο οισοφάγος, το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο, καθώς και το πάγκρεας και το ήπαρ.
Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν απώλεια βάρους, κόπωση, αίμα στα κόπρανα, αλλαγές στη συνήθειες του εντέρου, κοιλιακό άλγος και αλλά άτυπα συμπτώματα.
Η πρόγνωση εξαρτάται από τον τύπο του καρκίνου, την εντόπισή του, το μέγεθός του, την ύπαρξη μετάστασης, καθιστώντας την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία απαραίτητες.
Οι διάφορες μορφές καρκίνου είναι:
- Καρκίνος στομάχου: Συνδέεται με παράγοντες όπως η μόλυνση από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, η κατανάλωση αλκοόλ και αλατιού, και η παχυσαρκία.
- Καρκίνος οισοφάγου: Θεωρείται εξαιρετικά επιθετικός και αφορά τον σωλήνα μεταξύ φάρυγγα και στομάχου.
- Καρκίνος παχέος εντέρου: Μπορεί να είναι επιπλοκή της χρονιάς φλεγμονώδους εντερικής νόσου, ύπαρξη πολυπόδων που μπορεί να εξαλλαχθούν και ιογενών συνδρομών.
- Καρκίνος λεπτού εντέρου: Παθήσεις όπως η νόσος του Crohn και η κοιλιακή αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης.
- Ηπατοκυτταρικός καρκίνος (καρκίνος ήπατος) ως προδιαθεσικοί παράγοντες είναι ο αλκοολισμός και οι λοιμώξεις από τον ιό της ηπατίτιδας κ.λπ.
- Γαστρεντερικοί Στρωματικοί όγκοι (GIST): Είναι μεσεγχυματικοί όγκοι που εμφανίζονται σπάνια και συχνά ανευρίσκονται τυχαία, ή όταν γίνουν συμπτωματικοί.
- Νευροενδοκρινείς όγκοι που λόγω της ετερογένειας και της εμφάνισης με άτυπα συμπτώματα, η διάγνωση πραγματοποιείται σε μεταστατικό στάδιο.
Η θεραπεία είναι ανάλογα με την εντόπιση χειρουργική αφαίρεση, χορήγηση χημειοθεραπείας ή και ακτινοθεραπείας.
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μεγάλη εξέλιξη στη θεραπευτική προσέγγιση και έχουν προστεθεί στη φαρέτρα νέα φάρμακα, στοχευτικοί παράγοντες και ανοσοθεραπεία και έχει αλλάξει εντελώς το προσδόκιμο και η επιβίωση των ασθενών. Έτσι είναι δυνατόν, μετά από μοριακή ανάλυση, κάθε ασθενής να λαμβάνει προσωποποιημένη θεραπεία. Στον δε καρκίνο του ορθού είναι πιθανόν να παραληφθεί το χειρουργείο, εάν με την προσθήκη ανοσοθεραπείας έχουμε εξάλειψη της νόσου.
Ο καρκίνος του οισοφάγου παρότι στη χώρα μας δεν υπάρχουν επίσημες καταγραφές για τα νέα περιστατικά, εκτιμάται πως πλήττει περισσότερο τους άνδρες από ότι τις γυναίκες. Μάλιστα με βάση έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στις ΗΠΑ, από το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των Ηνωμένων Πολιτείων, οι άνδρες κινδυνεύουν τρεις φορές περισσότερο από τον καρκίνο οισοφάγου σε σχέση με τις γυναίκες.
Εμφανίζεται συνήθως μετά το 50ο έτος της ηλικίας, ενώ είναι πολύ πιο συχνός μετά τα 60 και τα 70 έτη.
Η διάγνωση και η θεραπεία είναι αντικείμενο μιας ομάδας ειδικοτήτων και ανάλογα με το στάδιο της νόσου και τη γενική κατάσταση του ασθενούς η προσέγγιση είναι ανάλογη.
Εάν πρόκειται για τοπική εξαιρέσιμη νόσο η προσέγγιση περιλαμβάνει προεχγειρητική χημειοθεραπεία με ή χωρίς ακτινοθεραπεία, χειρουργική αφαίρεση, και ανάλογα με την ανταπόκριση, εάν υπάρχει υπολειπομένη νόσος, συνίσταται η χορήγηση ανοσοθεραπείας για ένα έτος.
Για τη μεταστατική νόσο η θεραπεία είναι ανάλογη του φορτίου της νόσου με χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή τοπικοπεριοχικές θεραπείες.
Στην περίπτωση του καρκίνου του στομάχου η πρόγνωση για επιβίωση αλλά και η αντιμετώπιση, είναι πιο αποτελεσματική όταν γίνεται έγκαιρη διάγνωση της νόσου.
Για ασθενείς όπου η νόσος είναι εξαιρέσιμη, η σύσταση είναι να χορηγείται προεγχειρητική χημειοθεραπεία. Για τον ανεγχείρητο καρκίνο στομάχου οι θεραπευτικές επιλογές είναι συνάρτηση των μοριακών δεικτών που εκφράζει η νόσος.
Μετά την πρώτη γραμμή χημειοθεραπείας οι επιλογές είναι σε περίπτωση υπερκέρασης του βιοδείκτη PD-1, dMMR/MSI high χορηγείται ανοσοθεραπεία. Εάν έχουμε υπερκέραση του Her-2 τότε χορηγούμε στοχευμένη αντί Her θεραπεία.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι πιο συχνός στους ηλικιωμένους και εάν αντιμετωπισθεί άμεσα και σωστά υπάρχει μεγάλο προσδόκιμο επιβίωσης. Η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση της νόσου, και χημειοθεραπεία μετά το χειρουργείο. Επίσης πρέπει να γίνεται ανάλυση του μοριακού προφίλ του όγκου για μεταλλάξεις.
Στη μεταστατική νόσο υπάρχουν προβλεπτικοί βιοδείκτες (ειδικοί για μοριακές μεταλλάξεις) που είναι στοχεύσιμοι και χρησιμοποιούνται για την επιλογή της θεραπείας. Όπως NRAS, KRAS, BRAF, DMMR , MSI-H , TMB , Her-2(+), TRK (+) .
Η θεραπεία είναι συνδυασμός χημειοθεραπείας και στοχευτικού παράγοντα, ανάλογα με την έκφραση ή όχι των βιοδεικτών, που μπορεί να είναι ανοσοθεραπεία ή στοχευτικοί παράγοντες.
Ο καρκίνος του ορθού διαφέρει από τον καρκίνο του παχέος εντέρου παρότι θεωρείται από τους ασθενείς η ίδια μορφή καρκίνου.
Στον καρκίνο του ορθού ο όγκος συνήθως αναπτύσσεται, εφόσον προϋπάρχει ένας πολύποδας, ενώ κατά κύριο λόγο είναι αδενοκαρκίνωμα.
Ο όγκος αναπτύσσεται σε έκταση περίπου 12cm που αποτελεί και το πρώτο τμήμα του εντέρου.
Η θεραπεία, εάν είναι τοπική νόσος και όχι μεταστατική, περιλαμβάνει χημειοθεραπεία και στη συνέχεια συνδυασμό χημειοθεραπείας με ακτινοθεραπεία και χειρουργική εξαίρεση της νόσου. Είναι μια πολύπλοκη κατάσταση και απαιτεί εξειδικευμένη ομάδα γιατρών με συνεργασία για την εξατομικευμένη θεραπεία κάθε αρρώστου.
Σήμερα επιβάλλεται να γίνεται αρχικά μοριακή ανάλυση του όγκου γιατί υπάρχει κατηγορία ασθενών που φέρουν τη γενετική υπογραφή dMMR, MSH-H που μπορεί να λάβουν προεγχειρητική ανοσοθεραπεία και να παρουσιάζουν πλήρη εξάλειψη της νόσου, με αποτέλεσμα να μπουν σε ένα πρόγραμμα στενής παρακολούθησης αποφεύγοντας το χειρουργείο.
Συμπερασματικά, η πρόληψη σώζει ζωές, είτε είναι προσυμπτωματική, είτε με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.