Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί ορισμένοι αναπτύσσουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά; Ψυχοθεραπεύτρια αποκαλύπτει τι είναι αυτό που διαμορφώνει πραγματικά αυτές τις συμπεριφορές σε ένα παιδί — και πώς οι πρώιμες εμπειρίες παίζουν καθοριστικό ρόλο για την ενήλικη ζωή.
Η συνήθεια στο κινητό που σας βοηθάει να εντοπίσετε έναν ναρκισσιστή, σύμφωνα με ειδικό
Ο ναρκισσισμός προκύπτει από την παιδική ηλικία – Πώς να αναγνωρίσετε τα σημάδια και να καθοδηγήσετε σωστά τα παιδιά
Αν έχετε συναντήσει ποτέ έναν ναρκισσιστή, ίσως να έχετε αναρωτηθεί «Τι είναι αυτό που τον διαμόρφωσε παλιά και τον έκανε έτσι σήμερα;» Η Αμερικανή ψυχοθεραπεύτρια Brianna Paruolo αποκάλυψε σύμφωνα με το Daily Mail ότι οι ρίζες του ναρκισσισμού εντοπίζονται συχνά στην παιδική ηλικία.
Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Personality έδειξε ότι η πρώιμη κοινωνική απόρριψη μπορεί να ενισχύσει ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας, προκαλώντας αισθήματα μοναξιάς, τα οποία ενδέχεται να εξελιχθούν σε ναρκισσισμό και άλλες σχετιζόμενες «σκοτεινές» τάσεις.
Ωστόσο, η Paruolo προειδοποιεί ότι η κοινωνική απόρριψη από μόνη της δεν εξηγεί πλήρως τον ναρκισσισμό. «Αν και η απόρριψη μπορεί να συμβάλλει στον ναρκισσισμό σε ορισμένα παιδιά, πολλά άλλα αντιμετωπίζουν απόρριψη και παραμένουν μια χαρά», είπε σύμφωνα με το Daily Mail. Η καθοριστική διαφορά, σύμφωνα με την Paruolo, βρίσκεται στην ποιότητα του συστήματος υποστήριξης του παιδιού.
Ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά: Είναι διαφορετικά σε ενήλικες και παιδιά;
Σύμφωνα με το άρθρο του 2015 με τίτλο «Origins of narcissism in children», η υπερεκτίμηση από τους γονείς –δηλαδή όταν οι γονείς θεωρούν το παιδί τους πιο ξεχωριστό από τους άλλους– προβλέπει σταθερά υψηλότερα επίπεδα ναρκισσισμού στα παιδιά με την πάροδο του χρόνου, ενώ η έλλειψη γονεϊκής στοργής δεν σχετίζεται.
Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι η αυτοεκτίμηση στα παιδιά επηρεάζεται από τη γονεϊκή στοργή, όχι από την υπερεκτίμηση – δείχνοντας ότι πρόκειται για δύο διαφορετικές επιδράσεις.
Αν και τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες μπορεί να εμφανίζουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, όπως η αίσθηση υπεροχής και η προσδοκία ειδικής μεταχείρισης, η προέλευσή τους είναι διαφορετική και η σταθερότητά τους διαφέρει:
- Στα παιδιά: Χαρακτηριστικά όπως η καυχησιολογία ή η ανάγκη για προσοχή είναι συχνά ενδείξεις φυσιολογικής ανάπτυξης και οφείλονται κυρίως στην ανατροφή τους. Ο συνεχής έπαινος μπορεί να οδηγήσει σε «μεγαλομανιακό» ναρκισσισμό, ενώ η παραμέληση και η ασυνέπεια στη φροντίδα σχετίζονται περισσότερο με «ευάλωτες» μορφές.
- Στους ενήλικες: Τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά τείνουν να εδραιώνονται ως σταθερό μοτίβο προσωπικότητας. Πολλοί γίνονται λιγότερο εγωκεντρικοί με την ηλικία, αλλά όσοι είχαν περισσότερες ναρκισσιστικές συμπεριφορές στην παιδική ηλικία παραμένουν περισσότερο συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους.
- Προέλευση και σταθερότητα: Ο ναρκισσισμός στην παιδική ηλικία επηρεάζεται κυρίως από το οικογενειακό περιβάλλον και μπορεί να είναι προσωρινός, ενώ στους ενήλικες διαμορφώνεται από συνδυασμό γενετικής και εμπειριών ζωής – κάτι που τον καθιστά πιο μόνιμο.
- Δια βίου επιδράσεις: Αν και τα γενικά επίπεδα μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, όσοι ξεκινούν με πιο έντονα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά συνήθως παραμένουν πιο ναρκισσιστές από τους άλλους, δείχνοντας τη διαχρονική σχετική επιρροή του.
Πώς θα καταλάβετε έναν ναρκισσιστή – 11 κρυφά σημάδια
Υποστήριξη και ανατροφή διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού
«Τα παιδιά που έχουν τουλάχιστον έναν ενήλικα που τα φροντίζει και τα βοηθά να καταλάβουν ότι η απόρριψη δεν σχετίζεται με την αξία τους, τείνουν να ανακάμπτουν καλά», εξήγησε. «Τα παιδιά χωρίς αυτήν την υποστήριξη μπορεί να αναπτύξουν προστατευτικούς μηχανισμούς όπως ο ναρκισσισμός».
Τόνισε ότι ο τρόπος με τον οποίο οι ενήλικες ανταποκρίνονται στα αρνητικά συναισθήματα ενός παιδιού κάνει μεγάλη διαφορά. Το σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι ο ναρκισσισμός δεν γεννιέται από ένα και μόνο τραυματικό γεγονός – συνήθως είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων.
Και μεγάλο μέρος έχει να κάνει με τη σχέση του παιδιού με τους γονείς του, καθώς η Paruolo ανέφερε ότι η απρόβλεπτη γονεϊκή συμπεριφορά φαίνεται να είναι σημαντικός παράγοντας στα παιδιά που μεγαλώνουν και γίνονται ενήλικες με ναρκισσιστικές συμπεριφορές. «Αυτό συμβαίνει όταν οι γονείς εναλλάσσονται μεταξύ του να αντιμετωπίζουν το παιδί σαν να είναι τέλειο και ξεχωριστό τη μία στιγμή, και να είναι ψυχροί ή επικριτικοί την επόμενη», είπε η Paruolo.
Σύμφωνα με την Paruolo, το παιδί μαθαίνει να προσκολλάται στο συναίσθημα ότι είναι ξεχωριστό για να αποφύγει το αίσθημα της αναξιότητας. Και επειδή προσκολλάται τόσο έντονα σε αυτό, καταλήγει να αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του. Συνήθως μπορείτε να καταλάβετε πότε ένα παιδί παρουσιάζει ναρκισσιστικές τάσεις.
Πώς να αναγνωρίσετε τις τάσεις του πρώιμου ναρκισσισμού – Τι να κάνετε ως γονείς
Η Paruolo εξήγησε ότι αν το παιδί σας δείχνει συχνά την αίσθηση ότι δικαιούται διάφορα, δεν ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα των άλλων ή δεν μπορεί να διαχειριστεί την κριτική, τότε μπορεί να εμφανίζει πρώιμα σημάδια ναρκισσισμού. Άλλα σημάδια περιλαμβάνουν το να γίνεται υπερβολικά επιθετικό όταν απογοητεύεται, να είναι τελειομανές και εξαιρετικά εύθραυστο όταν αποτυγχάνει, και φυσικά, να μην μπορεί να παραδεχτεί τα λάθη του.
Αλλά το να εντοπίζετε αυτά τα σημάδια δεν σημαίνει ότι το παιδί σας είναι καταδικασμένο να γίνει ναρκισσιστής ενήλικας. Η Paruolo εξήγησε ότι μπορείτε να κάνετε πράγματα ως γονείς για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. «Επικυρώστε τα συναισθήματα χωρίς να κάνετε την απόρριψη να μοιάζει σαν το τέλος του κόσμου», συμβούλεψε η Paruolo.
Πρόσθεσε ότι είναι σημαντικό να δείξετε στο παιδί πώς να διαχειρίζεται την απογοήτευση με υγιή τρόπο. Πρότεινε στους γονείς να διδάξουν στα παιδιά τους ότι η αξία τους δεν εξαρτάται από το αν είναι δημοφιλή – και ότι η παροχή αγάπης χωρίς όρους και προϋποθέσεις είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης.
Οι γονείς δεν μπορούν να έχουν απόλυτο έλεγχο για το πώς θα εξελιχθούν τα παιδιά τους ως ενήλικες, αλλά μπορούν να τους δώσουν τα εφόδια για συναισθηματική και κοινωνική επιτυχία – και με το να φροντίζουν να μην ενισχύουν ανθυγιεινά συναισθηματικά μοτίβα, μπορούν να αποφύγουν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός ακόμη ναρκισσιστή.
Πηγές: Daily Mail, WILEY, MDPI, PMC, Frontiers, SageJournals, PNAS