Αναρωτιέστε αν τα κενά μνήμης είναι απλώς θέμα ηλικίας ή κάτι πιο σοβαρό; Δεν είστε οι μόνοι. Κορυφαίος ειδικός με εξειδίκευση στην άνοια εξηγεί πώς μπορείτε να ξεχωρίσετε τις πρώιμες ενδείξεις της νόσου Αλτσχάιμερ από το αν έχετε ξεχάσει απλώς κάτι.
Περιοδοντίτιδα και άνοια: Πώς μπορεί να επηρεάσει η στοματική υγεία τον εγκέφαλο
Ένας απλός τρόπος να αξιολογήσετε τα κενά μνήμης – Δέκα ερωτήσεις που μπορεί να σας βοηθήσουν
Κορυφαίος ειδικός στην άνοια αποκάλυψε δέκα βασικές ερωτήσεις που μπορείτε να θέσετε στον εαυτό σας, εάν ανησυχείτε ότι μπορεί να έχετε Αλτσχάιμερ. Η άνοια αποτελεί σήμερα τη βασική αιτία θανάτου, με τη νόσο Αλτσχάιμερ να αντιπροσωπεύει πάνω από το ήμισυ όλων των περιστατικών. Οι γιατροί παρατηρούν επίσης απότομη αύξηση περιστατικών σε άτομα κάτω των 60 ετών, όπου τα συμπτώματα συχνά εκλαμβάνονται ως κρίση μέσης ηλικίας και όχι ως πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια.
Άρα, τι πρέπει να αναρωτηθείτε αν φοβάστε ότι ίσως οδεύετε προς σοβαρή απώλεια μνήμης; Ο Αμερικανός Dr Peter Rabins, καθηγητής στο Johns Hopkins University, ο οποίος μελετά, γράφει και φροντίζει ασθενείς με τη νόσο εδώ και 40 χρόνια, είχε δηλώσει σύμφωνα με το Daily Mail ότι υπάρχουν σαφείς τρόποι να διακρίνει κανείς την άνοια από το να ξεχνάει κανείς απλώς. Για όποιον ανησυχεί σοβαρά, μοιράστηκε δέκα πρακτικές ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης για καθοδήγηση.
Ποιοι παρατηρούν πρώτα τα συμπτώματα της άνοιας; Οι ασθενείς ή οι φροντιστές;
Σύμφωνα με δημοσίευση του 2025 με τίτλο «Significant signs, symptoms and events preceding dementia diagnosis within 5 years», οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα συχνά εμφανίζουν πρώιμες ενδείξεις και αλλαγές που σχετίζονται με την άνοια πολλά χρόνια πριν διαγνωστούν επίσημα. Αυτές οι πρώιμες ενδείξεις περιλαμβάνουν αλλαγές στην υγεία, την κοινωνική ζωή ή τα οικονομικά, πολύ πριν γίνουν σαφή τα συμπτώματα της άνοιας.
Άλλες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα μέλη της οικογένειας ή οι φροντιστές είναι συχνά εκείνοι που παρατηρούν πρώτοι τα αρχικά συμπτώματα — κυρίως επειδή εντοπίζουν αλλαγές στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα πολύ πριν το άτομο συνειδητοποιήσει ότι κάτι δεν πάει καλά. Μελέτες επίσης δείχνουν ότι τα άτομα με άνοια τείνουν να υποβαθμίζουν ή να παρερμηνεύουν τα πρώτα τους σημάδια, ενώ οι συγγενείς διακρίνουν ένα ευρύτερο μοτίβο που τους ανησυχεί.
- Οι φροντιστές συχνά παρατηρούν λεπτές αλλαγές στην προσωπικότητα ή τη συμπεριφορά πριν το άτομο παρατηρήσει προβλήματα μνήμης.
- Τα άτομα με άνοια συνήθως αναφέρουν μόνο κενά μνήμης, αγνοώντας άλλα πρώιμα συμπτώματα.
- Οι οικογένειες περιγράφουν μια μακρά περίοδο «νοηματοδότησης» καθώς προσπαθούν να καταλάβουν τι αλλάζει.
- Ακόμη και όταν οι φροντιστές παρατηρούν έγκαιρα τα συμπτώματα, συχνά καθυστερούν να ζητήσουν βοήθεια λόγω αβεβαιότητας ή στίγματος.
- Οι παρατηρήσεις των φροντιστών είναι συνεπώς καθοριστικές για την πρώιμη εκτίμηση και διάγνωση.
Πιστεύετε ότι έχετε Αλτσχάιμερ; 10 ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον εαυτό σας
Ο Dr Peter Rabins, ειδικός στο νόσο Αλτσχάιμερ και καθηγητής στο Johns Hopkins University, που μελετά, γράφει και φροντίζει ασθενείς με τη νόσο εδώ και 40 χρόνια, είχε δηλώσει σύμφωνα με την Daily Mail ότι υπάρχουν τρόποι να ξεχωρίσετε την άνοια από το να ξεχνάτε απλώς. Αν όμως ανησυχείτε πραγματικά ότι μπορεί να έχετε τη νόσο, μοιράστηκε δέκα ερωτήσεις που μπορείτε να θέσετε στον εαυτό σας:
1. Δυσκολεύεστε να θυμηθείτε τα ονόματα στενών φίλων ή συγγενών;
Ο Dr Rabins είπε σύμφωνα με το Telegraph ότι η δυσκολία ανάκλησης λέξεων ή ονομάτων μπορεί να είναι φυσιολογική με την ηλικία. Το να χάνετε τα γυαλιά ή τα κλειδιά στα 30 ή τα 40 δεν σημαίνει ότι έχετε Αλτσχάιμερ. Όμως, η αδυναμία να θυμηθείτε ονόματα συγγενών ή φίλων, ή σημαντικά γεγονότα, είναι πιο σοβαρή. Για παράδειγμα, «αν έχετε ραντεβού στον γιατρό την επόμενη μέρα και σας το έχουν πει δύο φορές, ή αν πρόκειται να πάτε σε γάμο το Σαββατοκύριακο που το έχετε ήδη συζητήσει αλλά δεν το θυμάστε – αυτό είναι ανησυχητικό», ανέφερε.
Μπορούν οι υγιεινές συνήθειες να αντιστρέψουν την πορεία της νόσου Αλτσχάιμερ;
2. Δυσκολεύεστε να κάνετε πράγματα που παλαιότερα σας ήταν εύκολο να κάνετε;
Η αιφνίδια δυσκολία στη διαχείριση χρημάτων ή στο μαγείρεμα, ενώ το κάνατε για δεκαετίες με άνεση, μπορεί να είναι προειδοποιητικό σημάδι. Όπως είπε: «Έχω δει άτομα που πάντα μαγείρευαν και έκαναν περισσότερες δουλειές σπιτιού από τον σύντροφό τους για 30 ή 40 χρόνια, και τώρα παραπονιούνται “βαρέθηκα να το κάνω”». Κατά την αξιολόγηση, όμως, συχνά διαπιστώνεται ότι έχουν σαφείς γνωστικές δυσκολίες πέραν της φυσιολογικής γήρανσης. Ο πραγματικός λόγος είναι η γνωστική έκπτωση. «Δυστυχώς, μόνο εκ των υστέρων συνειδητοποιούν τι συνέβαινε».
3. Δυσκολεύεστε με οργανωτικές εργασίες όπως το να ετοιμάσετε ένα γεύμα ή να φιλοξενήσετε κάποιον;
Η μνήμη δεν είναι πάντα το πρώτο πρόβλημα — η «εκτελεστική λειτουργία» συχνά φθίνει πρώτη. «Ας πάρουμε για παράδειγμα το μαγείρεμα ενός γεύματος», είπε. «Το άτομο μπορεί να θυμάται τα υλικά και να γνωρίζει τα βήματα. Όμως, όταν πρόκειται να τα προσθέσει με τη σωστή σειρά, να στρώσει το τραπέζι, να ανάψει την κουζίνα και να ετοιμάσει ποτά, δεν τα καταφέρνει τόσο καλά». Αν πάντα ήσασταν ανοργάνωτοι, ίσως δεν έχει σημασία — όμως τα νέα ή ξαφνικά προβλήματα πρέπει να αξιολογηθούν.
4. Τι φάρμακα παίρνετε;
Ορισμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση ή γνωστικές διαταραχές. Αν τα συμπτώματα βελτιώνονται όταν μειώνεται η δόση ή διακόπτεται η αγωγή, είναι πιο πιθανό το πρόβλημα να σχετίζεται με το φάρμακο παρά με Αλτσχάιμερ. Αυτά τα αποτελέσματα οφείλονται στη λεγόμενη αντιχολινεργική δράση, η οποία επηρεάζει τον καρδιακό ρυθμό, την πέψη και τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης. Πολλά φάρμακα για το αναπνευστικό, την καρδιά, το άγχος και την ακράτεια μπορούν να προκαλέσουν τέτοιες επιδράσεις σε ορισμένα άτομα.
5. Μπορείτε να κάνετε πράγματα που απαιτούν ταυτόχρονη πολυδιεργασία;
Οι κλινικές χρησιμοποιούν συχνά απλές μαθηματικές ερωτήσεις όχι για να αξιολογήσουν τα μαθηματικά, αλλά για να εξετάσουν αν μπορεί κάποιος να κρατήσει στο μυαλό του πολλά βήματα ταυτόχρονα. «Πρέπει να θυμάστε τον τελευταίο αριθμό, το γεγονός ότι πρέπει να αφαιρέσετε επτά και να κάνετε τον υπολογισμό», εξήγησε. Οι άνθρωποι συχνά ανησυχούν. «Θα δυσκολευτώ γιατί ποτέ δεν ήμουν καλός στα μαθηματικά». Όμως όταν ενθαρρύνονται, πολλοί μπορούν ακόμη να το κάνουν με λίγο χρόνο. «Αν κάποιος πραγματικά δεν μπορεί να το κάνει, αυτό είναι ένδειξη ότι συμβαίνει κάτι άλλο πέρα από τη φυσιολογική γήρανση».
6. Πόσο αλκοόλ καταναλώνετε;
Στα 70 και 80, ο οργανισμός σας μεταβολίζει το αλκοόλ λιγότερο αποτελεσματικά, σύμφωνα με τον Dr Rabins. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγχυση που συχνά συγχέεται με Αλτσχάιμερ. Ο ίδιος παίρνει το αλκοόλ «το ίδιο σοβαρά με ένα φάρμακο, όπως τα συνταγογραφούμενα». Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας δυσκολεύεται να διασπάσει το αλκοόλ, και έτσι μεθάμε πιο εύκολα. Παλαιότερα, «μπορεί να απολαμβάνατε τρεις μπύρες το βράδυ χωρίς πρόβλημα», εξηγεί — αλλά αργότερα στη ζωή, αυτό μπορεί να είναι «υπερβολικό για το σώμα σας», που σημαίνει ότι «είναι σαν να πίνατε έξι μπύρες αντί για τρεις».
7. Έχετε γίνει πιο ευέξαπτοι ή πιο ήρεμοι από ό,τι συνήθως;
Οι αλλαγές στην προσωπικότητα συχνά αποδίδονται στο στρες της συνταξιοδότησης ή στην ηλικία, αλλά μπορεί να αντικατοπτρίζουν αλλαγές στον εγκέφαλο λόγω Αλτσχάιμερ. Ο Dr Rabins θυμάται μια επιχειρηματία γνωστή για την προσοχή της στα οικονομικά, η οποία ξαφνικά έχασε το ενδιαφέρον της. «Οι συγγενείς της το απέδωσαν απλώς στο γεγονός ότι ήρθε η ώρα να αποσυρθεί, όμως όταν ελέγχθηκε, παρουσίαζε σαφείς διαταραχές πέραν της φυσιολογικής γήρανσης». Ακόμη και θετικές αλλαγές μπορεί να είναι ένδειξη. Ένας ασθενής με δύσκολο χαρακτήρα έγινε ξαφνικά στοργικός και ήρεμος — αλλά αυτό ήταν η αρχή της νόσου Αλτσχάιμερ. «Οι δικοί του δυσκολεύτηκαν πολύ να του προσφέρουν φροντίδα όταν τη χρειάστηκε, επειδή ήταν τόσο αρνητικός και εριστικός σε όλη την παιδική και ενήλικη ζωή τους».
8. Ανησυχείτε υπερβολικά για πράγματα που παλαιότερα δεν σας απασχολούσαν;
Η υπερβολική ανησυχία για τη μνήμη ή τη σκέψη σας μπορεί να αποτελεί η ίδια πρώιμο σημάδι. Ο Dr Rabins είπε ότι ορισμένοι αρχίζουν να αποσύρονται από τη ζωή, αποφεύγοντας διακοπές ή κοινωνικές εκδηλώσεις επειδή φοβούνται ότι δεν θα ανταπεξέλθουν ή θα ντροπιαστούν λόγω προβλημάτων μνήμης.
9. Έχουν αλλάξει οι συνήθειες του ύπνου σας;
Η έρευνα δείχνει ότι ο ύπνος και η νόσος Αλτσχάιμερ σχετίζονται στενά, και οι μακροχρόνιες διαταραχές ύπνου μπορεί να αποτελούν πρώιμο προγνωστικό δείκτη. Ο Dr Rabins ανέφερε ότι αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως πολύ πρωινό ξύπνημα, παρατεταμένος ύπνος το πρωί ή ανάγκη για ύπνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ξαφνική αλλαγή στο πόσο βαθιά κοιμάστε — ή το να ξυπνάτε χωρίς να νιώθετε ξεκούραστοι — μπορεί επίσης να είναι σημάδι κινδύνου.
10. Μήπως δεν απολαμβάνετε πια δραστηριότητες που κάποτε σας ευχαριστούσαν;
Η απώλεια ενδιαφέροντος μπορεί να υποδηλώνει κατάθλιψη, αλλά μπορεί επίσης να αποτελεί ένδειξη νόσου Αλτσχάιμερ. Ο Dr Rabins έχει δει ασθενείς να χάνουν την όρεξη για διάβασμα, χόμπι ή ακόμη και για τα εγγόνια τους. «Κατηγορούν τον εαυτό τους για πράγματα για τα οποία δεν ευθύνονται πραγματικά ή αρχίζουν να υποτιμούν τον εαυτό τους», είπε. Ένας ασθενής που πάντα έπαιζε χαρτιά του είπε, «δεν χαίρομαι πια από αυτό». Η οικογένειά του θεώρησε ότι ήταν απλώς θέμα ηλικίας ή απώλειας φίλων, αλλά τελικά επρόκειτο για νόσο Αλτσχάιμερ.
Πηγές: Daily Mail, PubMed, PubMed, ResearchGate, ScienceDirect