Τα εμβόλια δεν αφορούν πλέον μόνο την πρόληψη λοιμώξεων – συνδέονται ολοένα και περισσότερο με την προστασία από ορισμένες από τις πιο σοβαρές χρόνιες παθήσεις παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου και της άνοιας. Καθώς τα επιστημονικά δεδομένα αυξάνονται, ο εμβολιασμός αναδεικνύεται ως ένα ισχυρό εργαλείο όχι μόνο για τη διάσωση ζωών σήμερα, αλλά και για τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης χρόνιων παθήσεων.
Άνοια: Κοινό εμβόλιο μπορεί να επιβραδύνει τη νόσο και να μειώσει τον κίνδυνο θανάτου κατά 30%
Πώς τα εμβόλια βοηθούν στην προστασία από χρόνιες παθήσεις
Τα εμβόλια είναι ευρέως γνωστά για την πρόληψη επικίνδυνων λοιμωδών νοσημάτων, όπως η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά και η ανεμοβλογιά, όμως τα οφέλη τους πλέον δεν περιορίζονται εκεί. Πέρα από την προστασία από λοιμώξεις, αυξανόμενα στοιχεία δείχνουν ότι ορισμένα εμβόλια μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου χρόνιων παθήσεων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, της άνοιας και των καρδιακών παθήσεων – γεγονός που δείχνει γιατί παραμένουν ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία της σύγχρονης ιατρικής.
Εμβόλια εκτός εγκεκριμένης ένδειξης που χρησιμοποιούνται για προστασία από χρόνιες παθήσεις
Ορισμένα εμβόλια μελετώνται για χρήση εκτός εγκεκριμένης ένδειξης ή για θεραπευτική χρήση πέρα από την πρόληψη λοιμώξεων, με την έρευνα να εξετάζει αν η «εκπαίδευση» του ανοσοποιητικού συστήματος θα μπορούσε να βοηθήσει στην προστασία ή στην επιβράδυνση ορισμένων χρόνιων παθήσεων. Πρόκειται για ένα αναδυόμενο επιστημονικό πεδίο, που βρίσκεται κυρίως στο στάδιο της έρευνας ή των πρώιμων κλινικών μελετών και δεν αποτελεί ακόμη μέρος της καθιερωμένης ιατρικής πρακτικής.
Σύμφωνα με δημοσίευση του 2025 με τίτλο «Infectious Diseases and Cancer: The Role of Vaccination», τα εμβόλια κατά λοιμώξεων όπως η ηπατίτιδα Β και ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων έχουν ήδη αποδειχθεί αποτελεσματικά στην πρόληψη καρκίνων, όπως ο καρκίνος του ήπατος και ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Η δημοσίευση εξηγεί ότι η επέκταση του εμβολιασμού κατά λοιμώξεων που σχετίζονται με τον καρκίνο θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τα περιστατικά καρκίνου παγκοσμίως, σταματώντας τη νόσο πριν εξελιχθεί σε καρκίνο.
Η πρόσφατη έρευνα επικεντρώνεται:
- Στη χρήση υπαρχόντων εμβολίων εκτός εγκεκριμένης ένδειξης σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες ή πλαίσια, όταν υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν όφελος
- Στην ανάπτυξη θεραπευτικών εμβολίων που στοχεύουν χρόνιες παθήσεις όπως ο καρκίνος, οι νευροεκφυλιστικές νόσοι, η υπέρταση και οι χρόνιες ιογενείς λοιμώξεις
- Στη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι ανοσολογικές αποκρίσεις που προκαλούνται από τον εμβολιασμό μπορεί να επηρεάζουν τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο νόσων, συμπεριλαμβανομένης της άνοιας και των μεταβολικών διαταραχών
Εμβόλια που προλαμβάνουν τον καρκίνο
1. Εμβόλιο κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV)
Το εμβόλιο κατά του HPV είναι εξαιρετικά ασφαλές και αποτελεσματικό. Δεν είναι μόνο αποτελεσματικό στην πρόληψη των λοιμώξεων από HPV, αλλά προλαμβάνει και τους καρκίνους που σχετίζονται με τον HPV. Οι γεννητικές και στοματικές λοιμώξεις από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) είναι από τις πιο κοινές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Ο HPV μεταδίδεται γενικά μέσω στενής προσωπικής επαφής κατά τη διάρκεια κολπικής, πρωκτικής ή στοματικής σεξουαλικής επαφής.
Τα CDC αναφέρουν ότι πάνω από 37.800 καρκίνοι που σχετίζονται με τον HPV διαγιγνώσκονται στις ΗΠΑ κάθε χρόνο. Το 2022, υπήρχαν περίπου 1.505.394 περιστατικά καρκίνου που σχετίζονται με τον HPV και 755.303 θάνατοι παγκοσμίως, με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας να αποτελεί την κύρια αιτία. Μία πρόσφατα δημοσιευμένη μετα-ανασκόπηση, έδειξε ότι οι γυναίκες που έλαβαν τα εμβόλια κατά του HPV είχαν 80% χαμηλότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας σε σύγκριση με τις ανεμβολίαστες. Άλλη μετα-ανασκόπηση έδειξε μείωση κατά 60% του κινδύνου προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας.
Καρδιοπαθείς: Οι νέες συστάσεις για τα εμβόλια που πρέπει να κάνουν τον χειμώνα
Επειδή πολλοί πιστεύουν ότι το εμβόλιο κατά του HPV προστατεύει μόνο από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχουν και πολλοί άλλοι καρκίνοι που σχετίζονται με τον HPV:
- Καρκίνος του αιδοίου
- Καρκίνος του κόλπου
- Καρκίνος του πρωκτού
- Στοματοφαρυγγικός καρκίνος (καρκίνος του λαιμού)
- Καρκίνος του πέους
Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες ιατρικές προόδους στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
2. Εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β
Αυτό το εμβόλιο, το οποίο προλαμβάνει τη λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β, μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης. Η ηπατίτιδα Β μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια φλεγμονή του ήπατος. Αυτό οδηγεί σε κίρρωση μέσα σε μια περίοδο αρκετών ετών. Επιπλέον, αυτός ο τύπος λοίμωξης αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης του ηπατοκυτταρικού καρκινώματος, ενός τύπου καρκίνου του ήπατος. Δημοσίευση του 2019 διαπίστωσε ότι ο ιός της ηπατίτιδας Β δεν συνδέεται μόνο με τον καρκίνο του ήπατος, αλλά και με αρκετές άλλες μη ηπατικές κακοήθειες, όπως καρκίνους του στοματοφάρυγγα (λαιμού), του παγκρέατος, του στομάχου, του λεμφικού συστήματος και του παχέος εντέρου.
3. Εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα
Το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα έχει συνδεθεί με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας. Η καλύτερη και μεγαλύτερη μελέτη έδειξε σχετική μείωση κατά 20% στον κίνδυνο άνοιας μετά τον εμβολιασμό για τον έρπητα ζωστήρα. Επιπλέον, ο εμβολιασμός για τον έρπητα ζωστήρα μπορεί επίσης να μειώνει τον κίνδυνο εμφράγματος και θανάτου. Για τους περισσότερους, η πρόληψη του έρπητα ζωστήρα, μιας επώδυνης νόσου, αποτελεί επαρκή λόγο για να κάνουν το εμβόλιο. Η μείωση του κινδύνου ή η καθυστέρηση της εμφάνισης της άνοιας είναι ένα τεράστιο επιπλέον όφελος.
Το CDC δεν συστήνει πλέον το εμβόλιο ηπατίτιδας Β στα νεογέννητα – Αντιδράσεις από τους παιδιάτρους
4. Εμβόλια για γρίπη, COVID και RSV
Παρότι τα εμβόλια για τη γρίπη, την COVID και τον RSV δεν προλαμβάνουν άμεσα χρόνιες παθήσεις όπως ο καρκίνος, προστατεύουν από σοβαρή νόσηση, καθώς και από εξάρσεις ή επιδείνωση υπαρχουσών χρόνιων ιατρικών παθήσεων. Για παράδειγμα, μελέτη του 2020 διαπίστωσε υψηλότερους κινδύνους σοβαρών λοιμώξεων από γρίπη σε ενήλικες με χρόνιες ιατρικές παθήσεις, όπως συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, στεφανιαία νόσο, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, άσθμα, διαβήτη και νεφρική νόσο. Μελέτη κοόρτης 46 εκατομμυρίων ενηλίκων στην Αγγλία παρατήρησε ότι η συχνότητα εμφραγμάτων και εγκεφαλικών επεισοδίων μειώθηκε μετά τον εμβολιασμό κατά της COVID.
Πηγές: SkepticalRaptor, PubMed, BMJJournals, MDPI, MDPI, eCEVR, European Society of Medicine