Ζούμε στην εποχή των «σωστών επιλογών». Το απρόβλεπτο είναι επικίνδυνο, το ρίσκο είναι εχθρός, το λάθος είναι ανεπίτρεπτο. Οι επιλογές πρέπει να είναι υπολογισμένες, τα λάθη να μειώνονται, η επιτυχία να είναι προγραμματισμένη. Εκπαιδευόμαστε να ακολουθούμε μονοπάτια που έχουν ήδη χαραχτεί. Πού είναι, όμως, η φαντασία;
Στο σχολείο, τα παιδιά δεν φαντάζονται. Μαθαίνουν να βρίσκουν τη σωστή απάντηση, όχι να ρωτούν τις σωστές ερωτήσεις. Υπάρχει μια και μόνο λογική εξήγηση, μια και μοναδική μέθοδος που πρέπει να ακολουθηθεί. Οι εκπαιδευτικοί παραπονιούνται ότι τα παιδιά δεν σκέφτονται πια «έξω από το κουτί».
Ευφυΐα: Ποια είναι η «θεωρία των γρίφων» του Αϊνστάιν και πώς θα σας κάνει πιο έξυπνους
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η ευημερία της κοινωνίας μας χτίζεται όλο και περισσότερο πάνω στο προβλέψιμο. Το απρόβλεπτο το τρέμουμε διότι μπορεί να οδηγήσει σε χάος και αδυναμία ελέγχου της κατάστασης. Οι αλγόριθμοι ξέρουν τι μας αρέσει πριν το ζητήσουμε, πριν καν μας δοθεί η ευκαιρία να ανακαλύψουμε από μόνοι μας τι μας αρέσει.
Οι εταιρείες ζητούν ανθρώπους να εκτελούν, όχι να δημιουργούν. Στην επιστήμη, στον αθλητισμό, ακόμα και στην τέχνη, παρατηρούμε την ίδια στροφή: λιγότερο ρίσκο, περισσότερη μεθοδολογία. Η μουσική γράφεται με βάση τι λειτουργεί στις πλατφόρμες, οι ταινίες βασίζονται σε φόρμουλες επιτυχίας, τα βιβλία ακολουθούν την ίδια αφηγηματική δομή για να «κρατήσουν τον αναγνώστη».
Αυτό αντανακλάται και στον αθλητισμό. Έχει αλλάξει ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την επιτυχία. Θέλουμε λιγότερο ρίσκο, περισσότερη αποδοτικότητα. Δεν υπάρχει χώρος για λάθη, για ρίσκα, για εμπνεύσεις. Ένα παιδί που ξεκινάει ένα άθλημα σήμερα δεν θα αφεθεί να ανακαλύψει το παιχνίδι μόνο του. Το παιχνίδι γίνεται ολοένα και πιο «ορθολογικό», οι κινήσεις ολοένα και πιο προκαθορισμένες, οι αθλητές δεν παίζουν για την έμπνευση, παίζουν για την σωστή κίνηση, σαν να είναι υπολογιστές.
Η συμβουλή του Αϊνστάιν για να γίνει πιο έξυπνο το παιδί σας – Είναι εντελώς απροσδόκητη
Πώς δεν θα χάσουμε τη φαντασία
Η φαντασία θέλει χώρο να αναπνεύσει. Να επιτρέψουμε στα παιδιά να κάνουν λάθη, να παίζουν όπως θέλουν, να μην τρέμουν την απόκλιση, να τους δώσουμε την ελευθερία να δοκιμάσουν κάτι «τρελό». Να δοθεί χώρος στο ένστικτο, στο ρίσκο. Να αποδεχτούμε ότι η δημιουργικότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς λίγο χάος, χωρίς λίγο απρόβλεπτο.
Στην εκπαίδευση, χρειάζεται περισσότερη περιέργεια και λιγότερη μηχανική γνώση. Να επιτρέψουμε στα παιδιά να φαντάζονται, να δημιουργούν και να μη σκοτώνουμε τη φαντασία τους πριν προλάβει να ανθίσει.
Να δώσουμε πάλι στη ζωή την άγρια, ανεξέλεγκτη ομορφιά της.
Χωρίς φαντασία δεν υπάρχει ούτε αθλητισμός, ούτε τέχνη, ούτε έρωτας, ούτε ζωή. Υπάρχει μονάχα ένας κόσμος που μοιάζει με ένα τεράστιο καλοκουρδισμένο μηχάνημα και που λειτουργεί «άψογα».
Θέλετε να γίνετε πιο έξυπνοι; Δείτε πώς θα το καταφέρετε, σύμφωνα με τους νευροεπιστήμονες
Ίσως το ερώτημα δεν είναι αν χάθηκε η φαντασία, αλλά αν θα τολμήσουμε να την ανακτήσουμε.