Στην εποχή μας πολλές γυναίκες επιλέγουν την αναβολή της τεκνοποίησης για διάφορους λόγους, όπως οι προκλήσεις της σύγχρονης ζωής, η οικονομική αβεβαιότητα, ιατρικοί και προσωπικοί λόγοι. Η μέθοδος της κρυοσυντήρησης συνιστά μια πολύ σημαντική καινοτομία στην επιστήμη της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να προστατεύσουν το βιολογικό τους υλικό και να καταφύγουν μελλοντικά στο απόθεμα αυτό, σε μια στιγμή που θα μπορέσει να τις υποστηρίξει στην επιθυμία τους να αποκτήσουν παιδί.
Είναι ασφαλής η κρυοσυντήρηση; Ποια είναι τα βήματα που ακολουθούνται; Τι προβλέπει το νομικό πλαίσιο; Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Ενδοσκοπικός Χειρούργος Αναπαραγωγής και Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, Δρ Στέφανος Χανδακάς, μας βοηθά να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους μειώνεται η γονιμότητα της γυναίκας μετά από μια ορισμένη ηλικία, ενώ απαντά στα κυριότερα ερωτήματα γύρω από την κρυοσυντήρηση ωαρίων.
Kε Χανδακά, η κρυοσυντήρηση ωαρίων έχει αλλάξει πρόσημο μέσα στα χρόνια. Από μια αμιγώς ιατρική σύσταση για γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με καρκίνο που θα έπρεπε να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία, πλέον απευθύνεται σε ένα ευρύ γυναικών, απολύτως υγιών, που μεταθέτουν το όνειρο της οικογένειας για κοινωνικούς κυρίως λόγους. Τελικά, η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ορίζει ή ορίζεται από τις εξελίξεις που συντελούνται σε κοινωνικό επίπεδο;
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια συνεχώς αυξανόμενη τάση των γυναικών, για αναβολή της τεκνοποίησης σε ηλικίες άνω των 30 ετών. Οι λόγοι για το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε προσωπικούς λόγους, όπως η δυσκολία ανεύρεσης συντρόφου, οικονομικούς, και επαγγελματικούς μιας και όλο και περισσότερες γυναίκες αφιερώνονται σε σπουδές και κατέχουν θέσεις που απαιτούν πολλές ώρες εργασίας.
Η κατάψυξη ωάριων πρόκειται για μία καινοτόμο υπηρεσία που εξασφαλίζει στις γυναίκες τη δυνατότητα να «παγώσουν» τον χρόνο και να επιλέξουν αυτές πότε θα γίνουν μητέρες. Η επιλογή αυτή για τη σύγχρονη γυναίκα την καλεί να πάρει μια θέση απέναντι σε αυτή την επιλογή εξασφάλισης του αναπαραγωγικού μέλλοντός της. Η πρόοδος της τεχνολογίας και οι δυνατότητές της εξασφαλίζουν στις γυναίκες της αναπαραγωγικής να επιλέξουν αυτές πότε θα γίνουν μητέρες. Πλέον το 2024 ολοένα και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν, αλλά και ενδιαφέρονται να ενημερωθούν για αυτήν την μέθοδο.
Στην κρυοσυντήρηση επικρατεί το δόγμα «όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα». Τι ισχύει για μια γυναίκα που θα απευθυνθεί σε έναν ειδικό μετά την ηλικία των 35; Έχει νόημα η κρυοσυντήρηση σε αυτές τις ηλικίες; Υπάρχουν στατιστικά για τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης σε γυναίκες που κατέψυξαν τα ωάριά τους κοντά στην ηλικία των 40 ετών;
Είναι αποδεδειγμένο ότι η γονιμότητα της γυναίκας είναι αυξημένη στις ηλικίες των 25 –30 ετών, ενώ δυστυχώς αποκτά μια φθίνουσα πορεία μετά την ηλικία των 35. Μετά τα 40 έτη η γονιμότητα φθίνει με γρηγορότερο ρυθμό, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται προβλήματα περίπου στο 50-60% των ζευγαριών που επιχειρούν τεκνοποίηση για πρώτη φορά μετά την ηλικία των 40.
Οι λόγοι που μειώνουν την γονιμότητα σε γυναίκες 40 ετών και άνω είναι πολλαπλοί. Παρ΄όλα αυτά, μια μεγάλη αμερικανική μελέτη που έχει γίνει για τη διατήρηση γονιμότητας διαπίστωσε μεταξύ άλλων ότι η κατάψυξη ωαρίων είναι αποτελεσματική και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Σύμφωνα με το Γραφείο Απογραφής των ΗΠΑ, ο αριθμός των γυναικών στις ΗΠΑ που κάνουν παιδιά σε μεγαλύτερες ηλικίες αυξάνεται εδώ και τρεις δεκαετίες, με τα στοιχεία να δείχνουν ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί. Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που αποκτούν το πρώτο τους παιδί έχει αυξηθεί από τα 19 έτη που ήταν το 1984 στα 30 έτη το 2021 και είναι υψηλότερος σε πολλές μητροπολιτικές περιοχές. Το συμπέρασμα είναι πως οι σύγχρονες τεχνικές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προσφέρουν ασφάλεια στην σύγχρονη γυναίκα με την κατάψυξη ωαρίων. Η σωστή ενημέρωση από τον εξειδικευμένο γυναικολόγο αναπαραγωγής και η έγκαιρη απόφαση της γυναίκας για κατάψυξη των ωαρίων της, θα της προσφέρει την ασφάλεια για την μελλοντική δημιουργία της οικογένειάς της.
Ένα από τα βασικότερα ερωτήματα των γυναικών αναφορικά με την κρυοσυντήρηση ωαρίων είναι αν η μέθοδος είναι ασφαλής ή έχει αντίκτυπο στην ποιότητα των ωαρίων με τρόπο που θα μπορούσε μελλοντικά να υπονομεύσει την υγεία των βρεφών. Τι θα απαντούσατε σε αυτόν τον προβληματισμό των γυναικών;
Πολλές γυναίκες αναρωτιούνται αν είναι ασφαλής αυτή η μέθοδος για τα παιδιά που θα γεννηθούν, καθώς και αν τα φάρμακα που χορηγούνται έχουν κάποια επίπτωση στην υγειά. Με βάση τις μελέτες που γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, θεωρείται απόλυτα ασφαλής μέθοδος. Μέχρι σήμερα, περίπου 6000 μωρά έχουν γεννηθεί από κατεψυγμένα ωάρια. Η μεγαλύτερη μελέτη που δημοσιεύθηκε με πάνω από 900 μωρά από κατεψυγμένα ωάρια δεν έδειξε αυξημένο ποσοστό γενετικών ανωμαλιών σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό, ούτε αυξημένα ποσοστά χρωμοσωμικών ανωμαλιών σε σύγκριση με τα έμβρυα που προέρχονται από φρέσκα ωάρια.
Μπορείτε να μας περιγράψετε εν συντομία τα βήματα της κρυοσυντήρησης;
Η κατάψυξη ωαρίων πραγματοποιείται με λήψη φαρμακευτικής αγωγής για διέγερση των ωοθηκών, με σκοπό την συλλογή όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ωαρίων ακολουθώντας την ίδια περίπου διαδικασία, όπως σε μια προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης. Πραγματοποιούνται ενέσεις από την πρώτη μέρα της περιόδου με σκοπό την πολλαπλή ανάπτυξη ωοθυλακίων και παραγωγή ωαρίων. Η διαδικασία, δηλαδή, περιλαμβάνει την ορμονική διέγερση των ωοθηκών της γυναίκας και ακολουθεί η λήψη των ωαρίων διακολπικά με τη βοήθεια του υπέρηχου. Εναλλακτικά η διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε φυσικό ή σε τροποποιημένο φυσικό κύκλο, που έχει το πλεονέκτημα της ελάχιστης έως καθόλου χρήσης φαρμάκων. Όσο περισσότερα τα ωάρια, τόσο υψηλότερα τα ποσοστά επιτυχίας (ιδανικά πάνω από 10).
Η μόνη διαφορά με την εξωσωματική είναι ότι, μετά την ωοληψία, δεν πραγματοποιείται γονιμοποίηση των ωάριων από το σπέρμα, ούτε πραγματοποιείται εμβρυομεταφορά. Τα ωάρια που συλλέγονται, καταψύχονται και κρυοσυντηρούνται μέχρι η ασθενής να ζητήσει τη γονιμοποίησή τους. Τα ώριμα ωάρια που λαμβάνονται κατά την ωοληψία καταψύχονται με τη μέθοδο της υαλοποίησης και διατηρούνται σε υγρό άζωτο σε θερμοκρασία -196οC. Τη χρονική στιγμή που επιθυμεί η γυναίκα (αυτό μπορεί να είναι αρκετά χρόνια αργότερα), τα ωάρια αποψύχονται και γονιμοποιούνται με μικρογονιμοποίηση, είτε με το σπέρμα του συζύγου/συντρόφου ή με σπέρμα δότη, και ακολουθεί καλλιέργεια των εμβρύων στο εργαστήριο για 2-5 ημέρες. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με τη μεταφορά των εμβρύων στη μήτρα.
Τι προβλέπει το νομικό πλαίσιο αναφορικά με τη διάρκεια διατήρησης των κρυοσυντηρημένων ωαρίων; Τι γίνεται όταν παρέλθει αυτό το χρονικό πλαίσιο;
Με βάση τη νέα ρύθμιση του άρθρου 14 του Ν 4272/2014,ηδιάρκεια της κρυοσυντήρησης σπέρματος, ωαρίων και εμβρύων είναι για 5 χρόνια και μπορεί να παραταθεί με έγγραφη αίτηση των ενδιαφερόμενων προσώπων για άλλα 5 χρόνια. Τα δεδομένα καταδεικνύουν πως η ποιότητα των ωαρίων διατηρείται αναλλοίωτη και δεν υπάρχουν αντενδείξεις για μακροχρόνια κρυοσυντήρηση. Ωστόσο, χρονικός φραγμός τίθεται από την ισχύουσα νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία η διάρκεια της κρυοσυντήρησης των ωαρίων καθορίζεται στα πέντε έτη και δίνεται η δυνατότητα παράτασης της διάρκειας της κρυοσυντήρησης ανά πέντε έτη, κάθε φορά με έγγραφη αίτηση των δικαιούμενων, με ανώτατο όριο παράτασης τα είκοσι έτη.
Κλείνοντας αυτή τη συζήτηση, θα ήθελα να απευθύνετε ένα μήνυμα στις γυναίκες που αρχίζουν να πλησιάζουν το ηλικιακό όριο από το οποίο αρχίζει και φθίνει η γονιμότητά τους, ωστόσο, διστάζουν να προχωρήσουν σε κρυοσυντήρηση. Υπάρχει λόγος να αναβάλουν αυτή την απόφαση;
Η διατήρηση της γονιμότητας είναι το πιο πολύτιμο δώρο που μπορεί να προσφέρει μια γυναίκα στον εαυτό της για να διατηρήσει τις επιλογές της. Αν και μπορεί να μην χρειαστεί να τα χρησιμοποιήσει, σε πάρα πολλές περιπτώσεις αποδείχθηκε εξαιρετικά σωστή απόφαση. Αρκετές από τις γυναίκες αυτές θα μείνουν φυσιολογικά έγκυες και αυτό είναι το ιδανικότερο σενάριο. Εφόσον, όμως, δεν προκύψει εγκυμοσύνη, όταν η γυναίκα αποφασίσει να γίνει μητέρα, μπορεί να χρησιμοποιήσει τα κατεψυγμένα ωάρια για να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα.