Κάποιες φορές νιώθουμε ότι πρέπει να εξηγούμε την κάθε επιλογή που κάνουμε και την κάθε μας συμπεριφορά, αλλά η ψυχολογία λέει ότι αυτό δεν είναι πάντα απαραίτητο. Υπάρχουν ορισμένα πράγματα στη ζωή που μπορούμε να κάνουμε χωρίς να χρειάζεται να δίνουμε εξηγήσεις. Ποια είναι;
Οι 8 συνήθειες που θα σας κάνουν να πετύχετε τους στόχους σας
Πότε μπορούμε να κάνουμε αυτό που θέλουμε, χωρίς να χρειάζεται να απολογούμαστε για τις πράξεις μας
Είναι συνηθισμένο να νιώθουμε την ανάγκη να αιτιολογούμε τις επιλογές και τις πράξεις μας, ειδικά όταν δεν ευθυγραμμίζονται με τις προσδοκίες της κοινωνίας. Ωστόσο, ψυχολογικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι κάποιες πράξεις ή αποφάσεις δεν απαιτούν εξηγήσεις. Αυτό δεν αποτελεί πρόσκληση για ανεύθυνη συμπεριφορά, αλλά μια υπενθύμιση ότι το να δίνετε προτεραιότητα στις δικές σας ανάγκες είναι απολύτως θεμιτό.
Το να παίρνετε αποφάσεις που νιώθετε ότι σας ταιριάζουν – ανεξαρτήτως του αν οι άλλοι τις καταλαβαίνουν – είναι απολύτως αποδεκτό. Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε ποιες είναι αυτές οι επτά περιστάσεις που μπορούμε να κάνουμε απλά αυτό που νιώθουμε, χωρίς να πούμε λέξη.
Ποιοι νιώθουν συχνά την ανάγκη να εξηγούν τις πράξεις και τις συμπεριφορές τους;
Σύμφωνα με έρευνα του 2015 με τίτλο «How people explain their own and others’ behavior: a theory of lay causal explanations», οι άνθρωποι χρησιμοποιούν απλούς κανόνες κοινής λογικής για να κατανοήσουν γιατί οι ίδιοι ή άλλοι γύρω τους συμπεριφέρονται με συγκεκριμένο τρόπο. Η μελέτη έδειξε ότι διαφορετικοί τύποι πράξεων οδηγούν τους ανθρώπους να σκέφτονται διαφορετικά αίτια, βασισμένα σε αυτά τα καθημερινά πρότυπα σκέψης.
Η επίμονη ανάγκη να εξηγούμε τον εαυτό μας συχνά ριζώνει στις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, ιδιαίτερα όταν αυτές περιλαμβάνουν συναισθηματική παραμέληση, τραύμα ή ασυνεπή γονική φροντίδα. Η συμπεριφορά αυτή συνδέεται συχνά με μια εσωτερικευμένη πεποίθηση ότι πρέπει να δικαιολογούμε τις πράξεις μας για να αποφύγουμε την απόρριψη ή τη σύγκρουση.
Σύγχρονες ψυχολογικές μελέτες και κλινικές παρατηρήσεις δείχνουν ότι το να εξηγούμε υπερβολικά τις πράξεις και τις συμπεριφορές μας λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας και ως στρατηγική διαχείρισης του άγχους ή αποκατάστασης ενός κατακερματισμένου εαυτού. Συχνά αντικατοπτρίζει πρότυπα που μαθαίνονται στην παιδική ηλικία ή σε απάντηση σε διαπροσωπικό τραύμα. Κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι:
- Συναισθηματική ακύρωση κατά την παιδική ηλικία (π.χ. gaslighting ή συχνή παρερμηνεία)
- Διαπροσωπικό τραύμα (π.χ. κακοποίηση, παραμέληση ή χαοτική φροντίδα)
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανάγκη για αυτο-επιβεβαίωση
- Υπερεπαγρύπνηση και ρύθμιση άγχους μετά από τραύμα
- Ανατροπή βασικών πεποιθήσεων λόγω τραυματικών εμπειριών (π.χ. μέσω της θεωρίας «shattered assumptions»)
7 πράγματα που μπορείτε να κάνετε χωρίς να αιτιολογήσετε τις πράξεις σας
1) Να πείτε «όχι»
Είναι συνηθισμένο να νιώθετε την πίεση να πείτε «ναι» όταν η αληθινή απάντηση είναι το «όχι». Αλλά η ψυχολογία δείχνει ότι το να αρνείστε αιτήματα – χωρίς εξηγήσεις – δεν είναι μόνο αποδεκτό, αλλά και απαραίτητο ορισμένες φορές για τον ψυχισμό σας.
Ένστικτο: Μπορείτε να το εμπιστευτείτε; Πώς να παίρνετε τις σωστές αποφάσεις
Το να συμφωνείτε συνεχώς για να ικανοποιήσετε τους άλλους μπορεί να οδηγήσει σε στρες, εξουθένωση και δυσαρέσκεια. Το να λέτε «όχι» είναι δικαίωμα, όχι κάτι που χρειάζεται αιτιολόγηση. Κάποιοι μπορεί να δυσαρεστηθούν – αλλά η ενόχλησή τους δεν είναι δική σας ευθύνη. Η προτεραιότητα στην προσωπική ευημερία έναντι των προσδοκιών των άλλων είναι απολύτως έγκυρη και αναγκαία.
2) Να ακολουθήσετε το πάθος σας
Κάποια επαγγέλματα δεν είναι τα ιδανικά στα «μάτια των άλλων». Για κάποιους τα ένας φαινομενικά αποτυχημένος μπορεί να είναι συγγραφέας, μουσικός ή δάσκαλος. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι το να αρνείται κάποιος το αληθινό πάθος του οδηγεί σε απογοήτευση. Το να το αποδεχθείτε είναι η καθοριστική στιγμή που θα σας απελευθερώσει, παρά τις αμφιβολίες των άλλων.
Όπως είπε ο Αμερικανός ψυχολόγος Abraham Maslow, «Ένας μουσικός πρέπει να δημιουργεί μουσική… αν θέλει τελικά να τα έχει καλά με τον εαυτό του». Το ίδιο ισχύει για κάθε πάθος. Είτε πρόκειται για τέχνη, προγραμματισμό ή μαγειρική, κανείς δεν χρειάζεται να αιτιολογήσει ποιο είναι αυτό που του φέρνει χαρά.
3) Να θελήσετε να μείνετε μόνοι
Η κοινωνία συχνά προωθεί την ιδέα ότι το να είναι κανείς σε σχέση είναι αναμενόμενο – αλλά το να επιλέξει κάποιος να είναι μόνος είναι απολύτως θεμιτό και δεν χρειάζεται εξηγήσεις. Η αγάπη μπορεί να έχει νόημα, αλλά δεν είναι υποχρεωτική. Το να είστε μόνοι σας προσφέρει χώρο για εξέλιξη, ανεξαρτησία και ελευθερία. Δεν σημαίνει ότι απορρίπτετε την αγάπη. Μπορεί απλώς αυτή είναι η ιδανική πορεία για εσάς αυτή τη στιγμή. Και αυτό μπορεί να είναι μια ισχυρή, προσωπική επιλογή.
4) Να αφιερώσετε χρόνο στο να φροντίσετε τον εαυτό σας
Είναι εύκολο να νιώθετε ενοχές όταν αφιερώνετε χρόνο για να φροντίσετε τον εαυτό σας και τις ανάγκες σας, ενώ οι υποχρεώσεις της καθημερινότητας συσσωρεύονται. Όμως, η φροντίδα του εαυτού δεν είναι πολυτέλεια, είναι αναγκαιότητα. Έρευνα δείχνει ότι η τακτική αυτοφροντίδα – όπως η ξεκούραση, η άσκηση και η χαλάρωση – οδηγεί σε καλύτερη υγεία και λιγότερο στρες. Επομένως, είτε πρόκειται για μια ήσυχη στιγμή με τσάι είτε για έναν περίπατο στη φύση, δεν είναι τεμπελιά – είναι αυτοφροντίδα. Και αυτό, δεν χρειάζεται εξηγήσεις.
5) Να αλλάξετε καριέρα
Το να αλλάξετε καριέρα μπορεί να είναι τρομακτικό, αλλά είναι απολύτως θεμιτό – ειδικά όταν η νέα πορεία προσφέρει μεγαλύτερη ψυχική ικανοποίηση. Κανείς δεν οφείλει εξηγήσεις για την επιλογή μιας κατεύθυνσης που νιώθει ότι του ταιριάζει περισσότερο. Όπως είπε ο Ελβετός Carl Jung, «Δεν είμαι αυτό που μου συνέβη, είμαι αυτό που επιλέγω να γίνω». Δεν πειράζει αν δεν το καταλαβαίνουν οι άλλοι. Αυτό που έχει σημασία είναι να επιλέγετε αυτό που είναι σωστό για εσάς.
6) Να παραμείνετε σιωπηλοί
Κάποιες φορές, η επιλογή της σιωπής μπορεί να είναι πιο ισχυρή από τις λέξεις – και δεν υπάρχει λόγος να την αιτιολογήσετε. Όπως σημείωσε ο ψυχολόγος Αμερικανός Rollo May, η μοναξιά μπορεί να καλλιεργήσει τη δημιουργικότητα και την αυτογνωσία. Η σιωπή δεν σημαίνει αδιαφορία – μπορεί να αντανακλά στοχαστικότητα, αυτοπροστασία ή πρόθεση. Η έκφραση είναι επιλογή – όχι υποχρέωση.
Νιώθετε στάσιμοι; Οι 7 κυριακάτικες συνήθειες που σαμποτάρουν την πρόοδό σας
7) Να απομακρυνθείτε από τοξικές καταστάσεις
Το να απομακρυνθείτε από μια τοξική δουλειά, σχέση ή φιλία είναι μια απολύτως έγκυρη επιλογή που δεν απαιτεί καμία εξήγηση. Όπως είπε ο ψυχολόγος Αμερικανός Albert Ellis, τα καλύτερα χρόνια ξεκινούν όταν αναλαμβάνετε την ευθύνη για τη ζωή και τις επιλογές σας. Η προστασία της ψυχικής σας ηρεμίας και της ευημερίας σας είναι από μόνη της επαρκής λόγος – και η απόφαση είναι αποκλειστικά δική σας.
Πηγές: GEE, PMC, NIH, Psychology Today, ResearchGate