Η ευτυχία δεν είναι κάτι που εμφανίζεται μαγικά – συχνά τη χάνουμε μέσα από τα χέρια μας επειδή πέφτουμε σε μοτίβα που μας τη στερούν. Κάποιες συμπεριφορές μπορεί να φαίνονται αθώες, αλλά μπορούν να μας οδηγήσουν σε έναν φαύλο κύκλο απογοήτευσης και θλίψης. Ποιοι είναι οι 7 τύποι ανθρώπων που δεν θα νιώσουν ποτέ πραγματικά ευτυχισμένοι; Τι μπορείτε να κάνετε για νιώσετε βαθιά ικανοποίηση;
Η Νο1 συμβουλή του Αϊνστάιν για ευτυχία και βαθιά ικανοποίηση – Το γράμμα που άφησε στον γιο του
Πώς συμπεριφέρονται όσοι δεν νιώθουν ευτυχισμένοι – Τι να κάνετε για να νιώσετε βαθιά ικανοποίηση
Η ευτυχία μοιάζει πολλές φορές σαν να είναι πάντα έξω από τις δυνατότητές μας – σαν να είναι πάντα ένα βήμα μπροστά, όσο κι αν προσπαθούμε να την προλάβουμε. Πολλοί παγιδεύονται σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα που τους τη στερούν. Το να μπορούμε να αναγνωρίζουμε αυτές τις συμπεριφορές μπορεί να γίνει το πρώτο ουσιαστικό βήμα μας προς την αλλαγή. Ποιοι είναι οι 7 τύποι ανθρώπων που δεν θα νιώσουν ποτέ πραγματικά ικανοποιημένοι και ευτυχισμένοι;
Μπορεί να επιτευχθεί η ευτυχία ή πρέπει να έρθει φυσικά; Υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να νιώσουν ευτυχισμένοι;
Η ευτυχία δεν είναι μόνο κάτι με το οποίο γεννιέστε – διαμορφώνεται από τις φυσικές σας τάσεις και από τις καθημερινές σας επιλογές. Σύμφωνα με μελέτη του 2024 με τίτλο «Effects of anhedonia on health-related quality of life and functional outcomes in major depressive disorder: A systematic review and meta-analysis», οι άνθρωποι με κατάθλιψη που δυσκολεύονται να νιώσουν ευχαρίστηση (ανηδονία) αναφέρουν χειρότερη ποιότητα ζωής. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα στην καθημερινή τους λειτουργικότητα, όπως στην εργασία και τις κοινωνικές δραστηριότητες.
Άλλες έρευνες δείχνουν πως ενώ η γενετική καθορίζει ένα μέρος της βάσης, μεγάλο ποσοστό της ευτυχίας μπορεί να επηρεαστεί από τη νοοτροπία, τις συνήθειες και τις σχέσεις. Ορισμένοι μπορεί να δυσκολεύονται να νιώσουν ευτυχισμένοι ή να επιτρέψουν στον εαυτό τους να νιώσουν χαρά, αλλά αυτό συνδέεται συνήθως με στάσεις ή χαρακτηριστικά και όχι με πλήρη ανικανότητα.
- Η γενετική εξηγεί περίπου το 50% της ευτυχίας, αλλά το 40% είναι υπό τον έλεγχό σας (συνήθειες, νοοτροπία, κοινωνικές σχέσεις).
- Το άμεσο κυνήγι της ευτυχίας μπορεί να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα – λειτουργεί καλύτερα όταν εστιάζετε στο νόημα, τη ροή και τον σκοπό.
- Ορισμένοι αποφεύγουν την ευτυχία λόγω πεποιθήσεων (φόβος ευτυχίας) ή δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν συναισθήματα (αλεξιθυμία).
- Η πλήρης ανικανότητα να νιώσει κάποιος ευτυχία χωρίς προβλήματα υγείας είναι εξαιρετικά σπάνια.
7 τύποι ανθρώπων που δεν μπορούν να νιώσουν πραγματικά ευτυχισμένοι, όσο καλά κι αν τους πηγαίνουν τα πράγματα
1. Όσοι κυνηγούν την τελειότητα
Η τελειότητα μας παραπλανά ότι μπορεί να μας ανακουφίσει. Είναι σαν να μας λέει ότι μόλις όλα γίνουν άψογα, τότε θα μπορέσουμε επιτέλους να ξεκουραστούμε. Το πρόβλημα είναι πως οι άνθρωποι δεν είναι αντικείμενα – δεν μπορούν να είναι τέλειοι. Ο τελειομανία συνδυάζει αδύνατα υψηλά στάνταρ με αδιάκοπη αυτοκριτική – μια συνταγή που αυτόματα μας στερεί τη χαρά.
Ακόμα κι όταν επιτευχθεί ο στόχος, τον μετακινούμε ξανά, με αποτέλεσμα να μην νιώθουμε καμία ικανοποίηση. Η ψυχολογία αποκαλεί αυτόν τον κύκλο «ηδονικός διάδρομος»: οι επιτυχίες προσφέρουν προσωρινή ώθηση, αλλά αυτή σβήνει γρήγορα, και οι τελειομανείς μπερδεύουν αυτή τη φθορά με αποτυχία. Κάτω απ’ όλα, υπάρχει φόβος – για την κριτική και την αποτυχία.
Δύο μικρές πρακτικές μπορούν να διακόψουν αυτόν τον κύκλο:
- Ορίστε από την αρχή κριτήρια για το τι είναι «αρκετά καλό» – καθορίστε τρία σαφή αποτελέσματα που σημαίνουν ότι τελειώσατε.
- Εξασκηθείτε σκόπιμα σε ακατάστατες δοκιμές – γράψτε ένα πρόχειρο γρήγορα, μαγειρέψτε χωρίς συνταγή, δοκιμάστε μία ροή γιόγκα όπου η ισορροπία δεν είναι ο στόχος.
2. Όσοι κρατάνε σκορ και κάνουν συγκρίσεις
Όταν η διάθεση ανεβαίνει και πέφτει με βάση τις επιτυχίες των άλλων, τότε η ζωή βιώνεται μέσα από τον πίνακα σκορ. Η θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης εξηγεί το γιατί: σε αβέβαιες στιγμές, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τους άλλους ως μέτρο σύγκρισης. Οι ανοδικές συγκρίσεις του τύπου «Είναι πιο πετυχημένος/-η από ό,τι εγώ» πονάνε – οι καθοδικές προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση που σβήνει γρήγορα. Η παγίδα είναι ότι η αυτοαξία μας βασίζεται σε έναν κινούμενο στόχο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιταχύνουν το πρόβλημα, συμπιέζοντας χιλιάδες επιμελημένες ζωές σε μία και μόνη ροή.
«Πρέπει να είμαι τέλεια»: Η ψυχική παγίδα της πρωτότοκης κόρης και πώς να απελευθερωθείτε
Το να είμαστε προσγειωμένοι μπορεί να μας βοηθήσει: κάντε συγκρίσεις με τον παλιότερο εαυτό σας και τις προσωπικές σας αξίες. Ένα άλλο πείραμα είναι να δοκιμάσετε το εξής. Για μία εβδομάδα επαινέστε ανοιχτά τους άλλους – συναδέλφους, αδέλφια, ακόμη και αγνώστους στο διαδίκτυο. Ο ανοιχτός έπαινος μπορεί να μετατρέψει τον φθόνο σε θαυμασμό.
3. Όσοι αναζητούν έγκριση για να νιώσουν ικανοποίηση
Όταν η πρώτη σας σκέψη είναι «Ποιος/-α πρέπει να είμαι για αυτούς τους ανθρώπους;», τότε φοράτε ήδη ένα κοινωνικό-προστατευτικό προσωπείο. Ναι, μεν μπορεί να συμπεριφέρεστε με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να γίνεστε αρεστοί στους άλλους, όμως κρύβετε τον πραγματικό σας εαυτό. Η ψυχολογία το ονομάζει εξαρτημένη αυτοαξία – η αξία που εξαρτάται από την εκπλήρωση εξωτερικών συνθηκών. Το αποτέλεσμα είναι επιτυχία χωρίς πληρότητα, επειδή το αυθεντικό «εγώ» δεν έχει ποτέ τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο συγγραφέας Rudá Iandê αποτυπώνει αυτή τη μετατόπιση στο «Laughing in the Face of Chaos: A Politically Incorrect Shamanic Guide for Modern Life»: «Αυθεντικότητα αντί για τελειότητα».
Η ζωή με βάση αυτή τη φράση μπορεί να ξεκινήσει σιγά-σιγά. Προσπαθήστε να μοιραστείτε μία μη δημοφιλή άποψη σε μία συνάντηση, να παραδεχτείτε ότι έχετε άγχος πριν από ένα σεμινάριο ή να ζητήσετε υποστήριξη αντί να προσποιείστε πως όλα είναι καλά. Κάθε ειλικρινής στιγμή αποδεικνύει ότι ο κόσμος δεν καταρρέει. Οι σχέσεις γίνονται πιο βαθιές, η δουλειά πιο ανάλαφρη και ο αέρας γίνεται λιγότερο αποπνικτικός.
4. Όσοι ανακυκλώνουν σκέψεις άλλων
Η αναπαραγωγή συζητήσεων, η ανάλυση μηνυμάτων ή η δημιουργία των χειρότερων σεναρίων μέχρι τις 2 τα ξημερώματα μοιάζει με επίλυση προβλήματος – αλλά συνήθως οδηγεί σε εξάντληση, όχι σε απαντήσεις. Η εμμονή κολλάει επειδή ο εγκέφαλος προσπαθεί να μειώσει την αβεβαιότητα, ενώ από κάτω συχνά κρύβεται ανείπωτη θλίψη ή θυμός.
Δύο εργαλεία μπορούν να διακόψουν τον κύκλο:
- Ονομάστε και περιορίστε – δώστε όνομα στο πραγματικό συναίσθημα. Πείτε «ντρέπομαι, δεν είμαι θλιμμένος» και ελαχιστοποιήστε την ανησυχία με το να αναρωτηθείτε «τι μπορώ να κάνω σωστά μέσα στα επόμενα δέκα λεπτά;».
- Ορίστε χρόνο για την ανησυχία – επιλέξτε 15 λεπτά μέσα στην ημέρα για να γράψετε κάθε σκέψη που σας κυριεύει και σας βαραίνει. Όταν οι ανησυχίες εμφανίζονται έξω από αυτό το χρονικό πλαίσιο, η απάντηση είναι απλή: «Δεν είναι τώρα η ώρα – Κράτα το για τις 15:30».
Το να μπορούμε να συγκρατηθούμε δίνει στον νου αίσθηση ασφάλειας, που μειώνει την ανάγκη για υπερβολική σκέψη. Και όταν οι σκέψεις ακόμα ξεχειλίζουν, η κίνηση βοηθά – ο ρυθμός και η αναπνοή επιστρέφουν το σώμα στο τώρα.
5. Όσοι θέλουν να είναι τα πάντα υπό τον έλεγχό τους
Η βεβαιότητα μπορεί να μοιάζει με ασφάλεια, έτσι τα πλάνα στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο, με εναλλακτικές για παν ενδεχόμενο. Η δομή είναι υγιής, αλλά ο απόλυτος έλεγχος μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιέγερση. Η ψυχολογία το αποκαλεί δυσανεξία στην αβεβαιότητα – την τάση να υπερεκτιμάται η απειλή όταν τα αποτελέσματα δεν είναι εγγυημένα. Το κόστος είναι οι εύθραυστες σχέσεις και η χαρά περιορίζεται στο τι μπορούμε να προβλέψουμε.
Το αντίδοτο είναι η σταδιακή έκθεση στο απρόβλεπτο. Δοκιμάστε να το κάνετε σιγά-σιγά: πάρτε μία νέα διαδρομή στη βόλτα σας χωρίς να κοιτάτε τον χάρτη, αφήστε κάποιον άλλο να διαλέξει το εστιατόριο που θα δειπνήσετε, μπλοκάρετε μία ώρα στο πρόγραμμα με την ένδειξη «κάνω ό,τι θέλω χωρίς να είναι προγραμματισμένο» και μην αποφασίσετε τι θα κάνετε μέχρι να έρθει εκείνη η στιγμή. Παρατηρήστε τη συμπεριφορά σας – προσμονή, ενόχληση, και μετά ηρεμία. Κάθε επανάληψη μαθαίνει στον οργανισμό και στο μυαλό μας ότι το «άγνωστο» δεν είναι συνώνυμο του επικίνδυνου.
6. Όσοι είναι μοναχικοί
Η μοναξιά αναζωογονεί αλλά η απομόνωση διαβρώνει. Όταν οι κοινωνικές επαφές διακόπτονται, όλα τα βαριά και τα δύσκολα γίνονται βαρύτερα και δυσκολότερα. Ο ύπνος διαταράσσεται, η κινητοποίηση πέφτει και η απαισιοδοξία αυξάνεται. Η λύση δεν είναι τα πάρτι ή η συνεχής φλυαρία – είναι η κοινωνική επαφή χωρίς έντονη πίεση και καταπίεση. Ένας περίπατος με τον γείτονα ή μία σύντομη ανταλλαγή ηχητικών μηνυμάτων με έναν φίλο μπορεί να είναι αρκετά. Τα κοινωνικά νευρικά συστήματα χρειάζονται ανάσα, και η ευτυχία έρχεται πιο εύκολα όταν δεν στερούμε από τον εαυτό μας την κοινωνική επαφή.
7. Οι χάνουν το νόημα
Ένα ημερολόγιο μπορεί να είναι γεμάτο – δουλειές, υποχρεώσεις, ειδοποιήσεις – και παρ’ όλα αυτά να φαντάζει άδειο. Οι απολαύσεις (άνεση, καινοτομία, λιχουδιές) είναι υπέροχες, αλλά η έρευνα δείχνει ότι η ευδαιμονική ευημερία – σκοπός, αξίες, προσφορά – δημιουργεί πιο σταθερή και πιο βαθιά ευτυχία.
Δώστε πρόθεση στις πράξεις σας. Δύο τρόποι για να ξεκινήσετε είναι να:
- Κάνετε έναν απολογισμό αξιών – καταγράψτε δέκα ιδιότητες/χαρακτηριστικά που θέλετε περισσότερο (π.χ. περιέργεια, προσφορά, δημιουργικότητα, θάρρος), επιλέξτε τρεις και σχεδιάστε μία εβδομαδιαία δραστηριότητα για κάθε μία από αυτές.
- Δώστε βάρος στα μικρά πράγματα – εκτιμήστε το ότι καθοδηγείτε έναν νεότερο συνάδελφο, μια χειροτεχνία που δημιουργήσατε, την ποίηση που μπορεί να διαβάσατε ή να γράψατε, ή το ότι βοηθήσατε κάποιον.
Η ερώτηση που πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας για να αποκτήσουμε επιτυχία και ευτυχία
Το νόημα δεν το βρίσκουμε με μία μεγάλη πράξη. Χτίζεται μέσα από μικρές πράξεις, οι οποίες είναι ευθυγραμμισμένες με τις αξίες μας και τις οποίες επαναλαμβάνουμε μέχρι να νιώθουμε το ημερολόγιό μας οικείο και ότι αντικατοπτρίζει πραγματικά το «εγώ» μας.
Πηγές: The Vessel, Kearney County Health Services, Harvard Health Publishing, University of California, Cleveland Clinic, PubMed