Μπορεί να είναι άβολο το να λέμε «όχι», αλλά είναι μία από τις πιο σημαντικές δεξιότητες που μπορούμε να αναπτύξουμε για να προστατεύσουμε τον χρόνο μας, την ενέργειά μας αλλά και την ψυχική υγεία μας. Πώς μπορούμε να αρνηθούμε χωρίς να νιώσουμε πίεση και τύψεις;
Το πώς αναπνέετε αποκαλύπτει τη σωματική και την ψυχική υγεία σας – Τι δείχνουν οι έρευνες
Πώς να πείτε «όχι» χωρίς ενοχές
Το να πείτε «όχι» μπορεί να είναι δύσκολο. Αν είστε πολύ απότομοι μπορεί να φανείτε αγενείς ενώ αν δεν αρνηθείτε ξεκάθαρα μπορεί να μη γίνει κατανοητό το ότι έχετε αρνηθεί. Το κλειδί βρίσκεται στον τρόπο διατύπωσης: με τις σωστές λέξεις και με την κατάλληλη προσέγγιση, μπορείτε να θέσετε σαφή όρια και ταυτόχρονα να δείξετε σεβασμό. Μπορείτε να αναπτύξετε ορισμένες δεξιότητες για να προστατεύσετε την πνευματική σας γαλήνη. Ποιοι είναι οι 8 έξυπνοι και πρακτικοί τρόποι για να πείτε «όχι» με χάρη και αποτελεσματικότητα;
Γιατί συμφωνούν πολλοί να αναλάβουν ή να διεκπεραιώσουν πράγματα που δεν θέλουν;
Οι άνθρωποι συχνά λένε «ναι» ακόμα κι όταν δεν θέλουν, επειδή η άρνηση μπορεί να είναι άβολη ή ακόμα και επικίνδυνη σε κοινωνικό ή εργατικό επίπεδο. Σύμφωνα με εργασία του 2022 με τίτλο «What Does It Mean to Be Susceptible to Peer Influence? A Brief Primer on Peer Conformity and Developmental Changes that Affect It», το να είναι κάποιος ευάλωτος στην επιρροή των συνομηλίκων του σημαίνει ότι είναι πιο πιθανό να αντιγράψει αυτό που κάνουν οι άλλοι. Η μελέτη εξηγεί ότι αυτό μπορεί να οφείλεται σε προσωπικά χαρακτηριστικά (όπως κοινωνικές ανάγκες ή ωριμότητα) ή σε συνθήκες (όπως το αίσθημα αβεβαιότητας ή πίεσης).
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η κοινωνική πίεση, οι συνήθειες και η επιθυμία του να φαίνεται κάποιος «καλός» παίζουν επίσης ρόλο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η ύπαρξη έτοιμων φράσεων ή «σεναρίων» μπορεί να διευκολύνει το να πει κανείς «όχι».
Συνήθως λέμε «ναι» επειδή:
- θέλουμε να αποφύγουμε κοινωνική απόρριψη
- θέλουμε να δείξουμε ευγένεια και να συμβαδίσουμε με τις πολιτισμικές νόρμες
- είναι θέμα συνήθειας ή κάνει μια κατάσταση πιο εύκολη
- έχουμε την επιθυμία να φανούμε χρήσιμοι ή καλοί
- είναι κόλπο κοινωνικής επιρροής (π.χ. foot-in-the-door)
- μπορεί η «χάρη» να συνοδευθεί από αίσθηση υποχρέωσης να ανταποδωθεί
8 έξυπνες προσεγγίσεις για να πείτε «όχι», χωρίς να νιώσετε τύψεις και ενοχές
1) Αρνηθείτε ευγενικά
Το να πείτε «όχι» δεν χρειάζεται να ακούγεται επιθετικό ή σκληρό. Η ευγενική άρνηση είναι μια πολύτιμη δεξιότητα που μπορεί να απαλύνει άβολες καταστάσεις και να διατηρήσει τον αμοιβαίο σεβασμό. Όταν αντιμετωπίζετε ένα αίτημα που δεν μπορείτε να ικανοποιήσετε, φράσεις όπως «Εκτιμώ που με σκέφτηκες, αλλά…» ή «Δεν μπορώ να δεσμευτώ αυτή τη στιγμή επειδή…» βοηθούν στο να επικοινωνήσετε ξεκάθαρα τα όριά σας, αναγνωρίζοντας παράλληλα τις ανάγκες του άλλου. Αυτή η μέθοδος διασφαλίζει ότι το μήνυμα μεταδίδεται με σεβασμό, ενώ αποφεύγετε την προσβολή.
Πώς μπορείτε να εντοπίσετε έναν ψυχοπαθή από το βλέμμα
2) Ακολουθήστε τη μέθοδο «έχω για κανόνα…»
Η καθιέρωση προσωπικών κανόνων προσφέρει έναν ουδέτερο τρόπο να πείτε «όχι» χωρίς να κάνετε το θέμα προσωπικό. Για παράδειγμα, η φράση «Συγγνώμη, αλλά έχω για κανόνα το να μην δανείζω χρήματα σε φίλους» παρουσιάζει την άρνηση ως γενική αρχή και όχι ως απόρριψη του ατόμου. Με τη μετατόπιση της προσοχής από το συγκεκριμένο αίτημα, αυτή η προσέγγιση μειώνει την ένταση και κάνει το όριο πιο αποδεκτό. Είναι μια στρατηγική να προστατεύσετε τις προσωπικές αξίες σας και ταυτόχρονα και τις σχέσεις σας.
3) Προτείνετε μια εναλλακτική λύση
Το να αρνηθείτε ένα αίτημα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η συζήτηση σταματά εκεί. Η προσέγγιση της εύρεσης μιας εναλλακτικής λύσης περιλαμβάνει την πρόταση μιας επιλογής που λειτουργεί καλύτερα, δημιουργώντας ένα πιο ισορροπημένο αποτέλεσμα. Αυτή η στρατηγική, που συχνά αναφέρεται ως «win-win», επιτρέπει και στις δύο πλευρές να νιώσουν ότι ακούστηκαν και έγιναν σεβαστές. Ακόμα και σε επαγγελματικές διαπραγματεύσεις, αυτή η μέθοδος είναι αποτελεσματική στην οικοδόμηση σχέσεων και στην επίτευξη αμοιβαίων στόχων ή συμφωνιών. Η προσφορά μιας εναλλακτικής μπορεί να μετατρέψει ένα απλό «όχι» σε ευκαιρία για συνεργασία.
4) Μπορείτε να αρνηθείτε έμμεσα και να πείτε «θα το σκεφτώ»
Δεν χρειάζεται κάθε «όχι» να είναι άμεσο. Το να πάρετε λίγο χρόνο για να αξιολογήσετε ένα αίτημα μπορεί να αποτρέψει βιαστικές αποφάσεις και να μειώσει την πίεση. Η απάντηση «θα το σκεφτώ» δείχνει σκέψη και δίνει χώρο για προβληματισμό πριν αποφασίσετε ποια είναι η καλύτερη επιλογή. Αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει ότι τα όρια δεν μπαίνουν βιαστικά και ότι καταλήγετε στις αποφάσεις σας μετά από σκέψη. Μερικές φορές, το πιο αποτελεσματικό «όχι» είναι εκείνο που έρχεται μετά από προσεκτική σκέψη.
5) Προσεγγίστε το με ειλικρίνεια
Μερικές φορές ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να πείτε «όχι» είναι ανοιχτά και με ειλικρίνεια. Το να είστε ξεκάθαροι σχετικά με τα προσωπικά σας συναισθήματα ή τους περιορισμούς σας επικοινωνεί σαφή όρια και ενισχύει την ενσυναίσθηση. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε «Λυπάμαι, αλλά αυτή την περίοδο είμαι πάρα πολύ πιεσμένος/-η και δεν μπορώ να αναλάβω τίποτα έξτρα». Αν και απαιτεί ευαλωτότητα, αυτή η προσέγγιση ενισχύει τις σχέσεις, ενθαρρύνοντας τον σεβασμό προς τις πραγματικές ανάγκες.
6) Οι προϋπάρχουσες υποχρεώσεις είναι αιτία άρνησης
Οι προϋπάρχουσες δεσμεύσεις — είτε επαγγελματικές, προσωπικές ή προς τον εαυτό σας — αποτελούν έγκυρους λόγους για να αρνηθείτε επιπλέον αιτήματα. Η διατύπωση της άρνησης με βάση ήδη υπάρχουσες υποχρεώσεις βοηθά τους άλλους να κατανοήσουν ότι το «όχι» βασίζεται σε προτεραιότητες, όχι επειδή μπορεί να βαριέστε ή να μην έχετε την πρόθεση να βοηθήσετε κάποιον. Με την αναγνώριση των προηγούμενων ευθυνών, αυτή η μέθοδος μπορεί να διατηρήσει τις σχέσεις, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν θυσιάζονται σημαντικοί στόχοι.
7) Αναβάλλετε την απόφασή σας
Δεν απαιτείται ταχύτητα σε όλες τις αποφάσεις που πρέπει να πάρετε. Η στρατηγική της αναβολής χρησιμοποιεί φράσεις όπως «Μπορώ να επανέλθω αργότερα σε αυτό το θέμα;», και προσφέρει χρόνο για σκέψη πριν από τη δέσμευση. Αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει ότι οι επιλογές λαμβάνονται με πρόθεση, σύμφωνα με τις τρέχουσες προτεραιότητες, και αποφεύγεται η περιττή πίεση. Το να πάρετε χρόνο πριν απαντήσετε είναι και λογικό και σεβαστό.
8) Πείτε «όχι» ξεκάθαρα
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πιο σεβαστή και αποτελεσματική απάντηση είναι ένα ξεκάθαρο και άμεσο «όχι». Χωρίς μακροσκελείς εξηγήσεις ή απολογίες, μια απλή άρνηση επικοινωνεί τα όρια με σαφήνεια. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το «όχι» μπορεί να σταθεί ως ολοκληρωμένη πρόταση. Η προστασία του χρόνου, της ενέργειας και της ψυχικής ηρεμίας δεν απαιτεί πάντα δικαιολογίες – και μια ξεκάθαρη άρνηση είναι συχνά η καλύτερη επιλογή για εσάς και πιθανώς και για τον άνθρωπο που έχετε απέναντί σας.
Η άρνηση μπορεί να γίνει ζήτημα αυτοσεβασμού
Η τέχνη του να λέει κανείς «όχι» συνδέεται στενά με τον σεβασμό προς τον εαυτό και προς τους άλλους. Στην κοινωνία του σήμερα, η προστασία του χρόνου, της ενέργειας και της ψυχικής ηρεμίας δεν ήταν ποτέ πιο σημαντική – και ένα σαφές «όχι» αποτελεί βασικό μέρος αυτής της προστασίας.
Διαγνωσμένη ψυχοπαθής αποκαλύπτει πώς νιώθει και αισθάνεται: «Αυτά είναι τα 3 σημάδια της νόσου»
Το να πείτε «όχι» δεν έχει να κάνει μόνο με την απόρριψη ενός αιτήματος – αφορά στην καθιέρωση ορίων, στο να τιμάτε τις δεσμεύσεις σας και στη διαφύλαξη της ψυχικής ηρεμίας. Αρχικά, η άρνηση μπορεί να προκαλεί αμηχανία, όμως με τον καιρό γίνεται μια ενδυναμωτική συνήθεια – λιγότερο για την ενόχληση της άρνησης και περισσότερο για την ανακούφιση της σωστής επιλογής.
Πηγές: GEEditing, Association for Psychological Science, PMC, ARXIV, Nature Scientific Reports, PMC