Όλοι θέλουμε να παραμείνουμε πνευματικά οξυδερκείς, αλλά κάποιες καθημερινές συνήθειες μπορεί να ρίχνουν το την ευφυΐα μας, χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Έρευνες δείχνουν ότι οι πιο έξυπνοι άνθρωποι προστατεύουν τη διανοητική τους δύναμη και την ευφυΐα τους, αναγνωρίζοντας αυτές τις παγίδες – και επιλέγοντας να τις σταματήσουν. Ποιες είναι;
5 συνήθειες που μπορεί να μας κάνουν λιγότερο έξυπνους
Συνήθειες που μπορεί να ρίξουν το IQ και την εγκεφαλική «σπιρτάδα»
Η ευφυΐα δεν είναι μόνο γνώση — είναι το πώς χρησιμοποιούμε το μυαλό μας κάθε μέρα. Αν και οι συνήθειες μας κάνουν να νιώθουμε άνετα, παραγωγικοί ή συνδεδεμένοι, κάποιες υπονομεύουν διακριτικά τη νοητική μας διαύγεια και την ικανότητά μας να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις. Τι είναι αυτό που επηρεάζει αρνητικά το μυαλό μας.
Παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τον εγκέφαλο
Σύμφωνα με ανασκόπηση του 2024 με τίτλο «Factors Influencing Intelligence», η ευφυΐα είναι εν μέρει κληρονομική, με τα γονίδια να εξηγούν περίπου το 50–80% των διαφορών στον δείκτη IQ. Ωστόσο, το άρθρο τονίζει ότι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η διατροφή, η εκπαίδευση, το στρες και η ανατροφή επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το πόσο από αυτό το γενετικό δυναμικό θα «πραγματοποιηθεί».
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες και συνήθειες του τρόπου ζωής μπορούν να βλάψουν τον εγκέφαλο, επιταχύνοντας τη γήρανση, αυξάνοντας τη φλεγμονή και ενισχύοντας τον κίνδυνο άνοιας. Οι βασικοί αρνητικοί παράγοντες περιλαμβάνουν:
- Τεχνητά γλυκαντικά → συνδέονται με ταχύτερη γνωστική έκπτωση (~1,6 χρόνια εγκεφαλικής γήρανσης).
- Δίαιτες υψηλές σε λιπαρά και ζάχαρη → προκαλούν νευροφλεγμονή και προβλήματα μνήμης.
- Κορεσμένα και τρανς λιπαρά → μειώνουν τη μάθηση και την απόδοση του εγκεφάλου.
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ → βλάπτει τη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου.
- Ατμοσφαιρική ρύπανση → αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και άνοιας.
8 συνήθειες που μειώνουν την ευφυΐα – Όσοι είναι έξυπνοι τα… κόβουν μαχαίρι
9 σημάδια στη γλώσσα του σώματος που δείχνουν υψηλή νοημοσύνη
1. Καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες ζάχαρης
Η γλυκόζη είναι απαραίτητο καύσιμο για τον εγκέφαλο, ο οποίος χρησιμοποιεί περίπου το μισό από το αποθηκευμένο σάκχαρο του σώματος για ενέργεια, αλλά η υπερβολική ποσότητα μπορεί να είναι επιβλαβής. Μελέτες δείχνουν ότι η χρόνια υψηλή γλυκόζη στο αίμα μειώνει τα επίπεδα του εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας (BDNF), μιας πρωτεΐνης ζωτικής για τη μάθηση και τη μνήμη. Ως αποτέλεσμα, η δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη έχει συνδεθεί με γνωστική έκπτωση και μειωμένη ικανότητα δημιουργίας νέων αναμνήσεων.
2. Είναι συνέχεια μπροστά από μία οθόνη
Η πανδημία αύξησε τη χρήση οθονών, αλλά έρευνες δείχνουν τους κινδύνους για την ψυχική υγεία. Αυστριακή μελέτη διαπίστωσε ότι άτομα με περισσότερη διαπροσωπική και γραπτή ψηφιακή επικοινωνία κατά τη διάρκεια του lockdown είχαν καλύτερη ψυχική υγεία από εκείνα που είχαν λιγότερη. Η υπερβολική χρήση οθονών διαταράσσει τον ύπνο και έχει συνδεθεί με υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους, οδηγώντας ειδικούς υγείας να συστήνουν περιορισμό της μη επαγγελματικής χρήσης σε λιγότερες από δύο ώρες την ημέρα.
3. Δεν κοιμούνται αρκετά
Ο ύπνος δημιουργεί νευρικές διαδρομές που υποστηρίζουν τη μνήμη και τη μάθηση, ενώ η έλλειψή του αποδυναμώνει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Η Mayo Clinic προτείνει τη διατήρηση σταθερού προγράμματος ύπνου, σωματική άσκηση και δημιουργία ήρεμου περιβάλλοντος. Η σοβαρή έλλειψη ύπνου μπορεί να προκαλέσει μικρο-ύπνους – σύντομα επεισόδια ακούσιου ύπνου που διαρκούν έως 30 δευτερόλεπτα – οι οποίοι μπορεί να αποβούν μοιραίοι κατά την οδήγηση.
Ο Αμερικανός ειδικός ύπνου Dr. Samuel Gurevich προειδοποιεί, σύμφωνα με το Your Tango, ότι «η υπνηλία προκαλεί σημαντικό αριθμό τροχαίων και βιομηχανικών ατυχημάτων» και πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψιν.
4. Τρώνε πολύ
Η υπερφαγία δεν αυξάνει μόνο τον κίνδυνο για παχυσαρκία, διαβήτη και καρδιακή νόσο, αλλά επηρεάζει και τον εγκέφαλο. Η Αμερικανή, Dr. Mireille Serlie, ενδοκρινολόγος, ερευνήτρια και καθηγήτρια ιατρικής, διαπίστωσε στην έρευνά της ότι τα παχύσαρκα άτομα εμφανίζουν μειωμένες εγκεφαλικές αντιδράσεις στα θρεπτικά συστατικά, με μελέτες απεικόνισης να δείχνουν διαφορές σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την πρόσληψη τροφής σε σύγκριση με άτομα υγιούς βάρους.
Σημειώνει ότι αν και δεν είναι ξεκάθαρο πότε ξεκινούν αυτές οι αλλαγές, ορισμένα διατροφικά πρότυπα και θρεπτικά στοιχεία συμβάλλουν στην αύξηση του βάρους, το οποίο με τη σειρά του αυξάνει τους κινδύνους για εγκεφαλικές ασθένειες.
5. Κάνουν πολλά πράγματα παράλληλα
Η πολυδιεργασία διατηρεί τον εγκέφαλο σε διαρκή κατάσταση απόσπασης, δυσκολεύοντας το φιλτράρισμα των πληροφοριών και επιβραδύνοντας την ολοκλήρωση των εργασιών. Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που κάνουν συχνά πολυδιεργασία έχουν μειωμένη πυκνότητα στον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου (ACC), μια περιοχή ζωτικής σημασίας για την προσοχή, τη λήψη αποφάσεων και τη ρύθμιση των συναισθημάτων.
Άλλες μελέτες διαπίστωσαν ότι οι βαρείς χρήστες πολυδιεργασίας είναι πιο αργοί στον εντοπισμό οπτικών αλλαγών, πιο επιρρεπείς σε ψευδείς αναμνήσεις και λιγότερο αποτελεσματικοί στη μετάβαση μεταξύ εργασιών — αποδείξεις ότι η εστίαση σε μία εργασία κάθε φορά είναι πιο αποδοτική.
6. Εκτίθενται σε δυνατούς θορύβους
Η καθημερινή έκθεση σε ηχορύπανση δεν επηρεάζει μόνο την ακοή – μπορεί να βλάψει και τη γνωστική λειτουργία. Μελέτη σε πάνω από 5.000 κατοίκους του Σικάγο έδειξε ότι κάθε αύξηση κατά 10 ντεσιμπέλ στον θόρυβο κατοικίας αύξανε τον κίνδυνο ήπιας γνωστικής έκπτωσης κατά 36% και της νόσου Αλτσχάιμερ κατά 29%. Οι ωτίτιδες μπορεί επίσης να προκαλέσουν μακροχρόνια νευρολογικά προβλήματα, με μελέτες να τις συνδέουν με απώλεια ακοής, παράλυση προσώπου, μηνιγγίτιδα και ακόμη και εγκεφαλικά αποστήματα, αναδεικνύοντας τη σημασία της προστασίας της ακοής.
7. Δεν κινούνται σε καθημερινή βάση
Η σωματική δραστηριότητα είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία του εγκεφάλου και ακόμη και η σύντομη ακινησία έχει συνέπειες. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Missouri, Frank Booth και Nathan Kerr, διαπίστωσαν ότι μόλις 10 ημέρες χωρίς άσκηση μπορούν να προκαλέσουν ινσουλινοαντίσταση και οξειδωτικό στρες στον ιππόκαμπο – το κέντρο μνήμης του εγκεφάλου.
Η μυϊκή αδράνεια έχει επίσης συνδεθεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ και ο Booth επισημαίνει ότι οι νευρολογικές αλλαγές μπορεί να ξεκινούν από τη μέση ηλικία, τονίζοντας τη σημασία της ανάπτυξης συνηθειών άσκησης από νωρίς για την προστασία της μακροχρόνιας εγκεφαλικής λειτουργίας.
Οι 8 περίεργες συνήθειες που έχουν όσοι είναι εξαιρετικά ευφυείς
8. Υπερφορτώνονται με πληροφορίες
Η υπερφόρτωση πληροφοριών υπερβαίνει την περιορισμένη ικανότητα του εγκεφάλου, μειώνοντας τη διαύγεια και τη λήψη αποφάσεων. Το σύντομο περιεχόμενο και η πολυδιεργασία επιταχύνουν την πνευματική κόπωση, απελευθερώνοντας κορτιζόλη και αδρεναλίνη που ενεργοποιούν την αντίδραση στρες του σώματος. Η συνεχής εναλλαγή προσοχής δεν αποδυναμώνει μόνο την ανάκληση πληροφοριών, αλλά επηρεάζει και την ικανότητα να διαχωρίζονται τα σημαντικά από τα άσχετα στοιχεία, αφήνοντας τον εγκέφαλο υπερδιεγερμένο και λιγότερο αποτελεσματικό.
Πηγές: Your Tango, PMC, American Heart Association, Harvard Health Publishing, MDPI, ARXIV, ARXIV, Journal of Cell and Tissue Research