Η σκέψη του να κόψετε σχέσεις με ένα μέλος της οικογένειάς σας μπορεί να φαίνεται τρομακτική, ακόμη κι αν είναι επώδυνη διαχρονικά. Πριν πάρετε μια τόσο σημαντική απόφαση, θεραπευτές λένε ότι είναι σημαντικό να κατανοήσετε τι είναι αυτό που μπορεί να οδηγήσει στην αποξένωση.
Ποια χαρακτηριστικά των πολιτικών τροφοδοτούν τον διχασμό του λαού – Τι έδιξε νέα έρευνα
Γιατί κάποιοι διακόπτουν σχέση με την οικογένειά τους – Τι αντίκτυπο μπορεί να έχει αυτή η επιλογή
Οι ενδοοικογενειακές σχέσεις μπορεί να είναι εξαιρετικά περίπλοκες, και για πολλούς, η ιδέα της αποστασιοποίησης ή της πλήρους διακοπής επικοινωνίας μπορεί να είναι και επώδυνη και αναγκαία. Όλο και περισσότεροι σήμερα αποξενώνονται από τις βιολογικές τους οικογένειες, και παρόλο που η κοινωνία συχνά ηθικολογεί πάνω σε αυτή την απόφαση, συνήθως δεν είναι καθόλου απλή.
«Νομίζω ότι για πολλούς, όταν τελικά φτάνουν στο σημείο της αποξένωσης, δεν νιώθουν πάντα ότι είναι μια επιλογή… Νομίζω ότι μοιάζει περισσότερο με κάτι που πρέπει να κάνουν για να διαφυλάξουν τον εαυτό τους», εξηγεί η Αμερικανή θεραπεύτρια τραύματος Alice Zic, MPH, LCSW, σύμφωνα με το VeryWell Mind.
Κοινοί λόγοι για τους οποίους επιλέγουν κάποιοι να απομακρυνθούν από ένα μέλος της οικογένειας περιλαμβάνουν:
- Τοξικές ή ανθυγιεινές σχέσεις
- Άρνηση ή στέρηση χρημάτων ή πόρων
- Ψυχική, σωματική, οικονομική ή συναισθηματική κακοποίηση
- Εξάρτηση από ουσίες
- Ψυχική ασθένεια
- Πολιτική πόλωση
- Διαφορές σε θρησκευτικές ή/και πολιτισμικές πεποιθήσεις
- Μεταβαλλόμενη οικογενειακή δυναμική, όπως διαζύγιο ή δεσποτικοί σύζυγοι
Οι πιο κοινοί λόγοι για τους οποίους αποφασίζει κάποιος να σταμτήσει να επικοινωνεί με την οικογένειά του
Οι άνθρωποι συνήθως σταματούν να μιλούν με την οικογένειά τους για λόγους που είναι βαθιά συναισθηματικοί και συχνά μακροχρόνιοι. Σύμφωνα με άρθρο του 2025 με τίτλο «When Distance Keeps Families Apart: The Complexities of Visiting Emigrant Children», οι γονείς στη Νότια Αφρική θεωρούν πως η επίσκεψη στα παιδιά τους που ζουν στο εξωτερικό είναι πολύ σημαντική για να διατηρείται η επαφή. Η μελέτη δείχνει επίσης ότι αυτές οι επισκέψεις είναι συχνά δύσκολες λόγω υψηλού κόστους, μεγάλων αποστάσεων και της ηλικίας των γονιών, που κάνει τα ταξίδια πιο απαιτητικά.
Άλλες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η αποξένωση προέρχεται συχνά από πρότυπα συμπεριφοράς που θεωρούνται επικίνδυνα, προσβλητικά ή αδύνατο να διορθωθούν. Οι πιο συχνοί λόγοι περιλαμβάνουν:
- Κακοποίηση ή τοξική συμπεριφορά — συναισθηματική, λεκτική ή σωματική βία, συνεχής αίσθηση έλλειψης υποστήριξης ή κριτικής
- Αντικρουόμενες αξίες ή χρόνιες συγκρούσεις — συνεχείς διαφωνίες για τον τρόπο ζωής, την ταυτότητα, τις σχέσεις ή τις προσδοκίες
- Οικογενειακό τραύμα ή παραμέληση — παιδικά τραύματα, συναισθηματική απόσταση, μακροχρόνια ένταση μεταξύ γονέα και παιδιού
- Εθισμός ή επίμονες επιβλαβείς συμπεριφορές — χρήση ουσιών ή πρότυπα που αποσταθεροποιούν την εμπιστοσύνη και την καθημερινότητα
- Έλλειψη ορίων ή συναισθηματικής ασφάλειας — αίσθημα ασέβειας, ελέγχου ή πίεσης πέρα από τα όρια
Οι λόγοι μπορεί να μην είναι προφανείς και για τις δύο πλευρές
Η διαδικασία της αποξένωσης συνήθως δεν είναι ξεκάθαρη. Το πόση επαφή έχετε με ένα αγαπημένο πρόσωπο μπορεί να αλλάζει με τον καιρό. Ο Joshua Coleman, PhD, ψυχολόγος και ανώτερος συνεργάτης στις ΗΠΑ, προσθέτει ότι η αποξένωση είναι μια κατάσταση γεμάτη παρεξηγήσεις.
«Πολλοί γονείς λένε, “Ναι, έκανα κάποια σοβαρά λάθη,” αλλά πιθανότατα οι περισσότεροι δεν καταλαβαίνουν γιατί αυτά θα οδηγούσαν σε αποξένωση», εξηγεί. «Κάποιοι απλώς δεν έχουν ιδέα. Άλλες φορές, τα ενήλικα παιδιά ίσως να τους το λένε, και εκείνοι να μην το αποδέχονται. Σε άλλες περιπτώσεις, κάποια ενήλικα παιδιά, πιθανόν επειδή αποφεύγουν τη σύγκρουση, δεν το έχουν πει στους γονείς τους, οπότε εκείνοι είναι στο σκοτάδι».
Ποιες μπορεί να είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις
Η αποξένωση μπορεί να οδηγήσει σε ποικιλία θετικών και αρνητικών ψυχικών επιπτώσεων. Για κάποιους, προκαλεί αισθήματα λύπης, θλίψης και απώλειας ελέγχου. Μελέτες δείχνουν ότι το άτομο που επιλέγει να απομακρυνθεί από την οικογένειά του βιώνει πλήθος συναισθημάτων, από θυμό, λύπη και στρες στην αρχή της αποξένωσης. Με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα συναισθήματα μειώνονται, αν και ο θυμός και η λύπη ενδέχεται να παραμείνουν σε χαμηλότερη ένταση.
Μελέτη του 2017 το επιβεβαίωσε, σημειώνοντας ότι ενήλικα παιδιά αποξενωμένα από τις οικογένειές τους θεωρούσαν τον χωρισμό απαραίτητο, αλλά επώδυνη απώλεια που θα θρηνούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Άλλη μελέτη ανέφερε το αντίθετο, τονίζοντας ότι όσοι ξεκίνησαν την αποξένωση ένιωσαν απελευθέρωση, ανακούφιση από το στρες και συνειδητοποίηση του σκοπού τους.
Η πραγματικότητα είναι πως η αποξένωση είναι περίπλοκη και το πώς νιώθει κάποιος για αυτήν εξαρτάται από το ίδιο το άτομο και τις συνθήκες — ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότερες αποξενώσεις χαρακτηρίζονται από κύκλους που διακόπτονται και επανέρχονται.
Η Patricia Dixon, PsyD, κλινική ψυχολόγος και ιδιοκτήτρια ομαδικού ιατρείου στη Φλόριντα, προσθέτει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξιδανικεύουν την αποξένωση, σημειώνοντας ότι «κάνουν τους ανθρώπους να νιώθουν πιο άνετα με το να αποξενώνονται επειδή μπορούν να συνεχίσουν να “κατασκοπεύουν” το άτομο μέσω των social media», λέει. «Οπότε είναι σχεδόν σαν να λένε “αν σε αποκόψω, μπορώ και πάλι να ξέρω τι συμβαίνει στη ζωή σου”».
Αντί να σπεύσει κάποιος προς την αποξένωση, η Dixon προτείνει να τεθούν όρια και προσδοκίες στις σχέσεις. Αυτό, όπως λέει, θα βοηθήσει να μειωθεί το ψυχικό και συναισθηματικό στρες που μπορεί να προκύψει από την αποξένωση και το πένθος των χαμένων σχέσεων.
Πώς βλέπει η κοινωνία την οικογενειακή αποξένωση
Οι κοινωνικές αφηγήσεις γύρω από την αποξένωση συχνά εξιδανικεύουν την επανασύνδεση ή τη συμφιλίωση και αγνοούν την πραγματικότητα ότι η αποξένωση μπορεί να είναι επώδυνη, όμορφη, διαφωτιστική και μια σειρά από άλλες εμπειρίες — συχνά όλες ταυτόχρονα. Η Dixon πιστεύει ότι αυτή η πίεση να διατηρηθούν οι οικογενειακές σχέσεις μπορεί να βλάψει εκείνους που σκέφτονται να αποξενωθούν ή έχουν ήδη επιλέξει να διακόψουν την επαφή. «Αυτό είναι ένα άτομο με το οποίο ήσασταν κάποτε κοντά και είχε σημαντική παρουσία στη ζωή σας», λέει.
Τι ρόλο μπορεί να παίζει ο πολιτισμός
Η Dixon αναφέρει ότι υπάρχει μια πολιτισμική προσδοκία να παραμένει κάποιος σε επαφή με την οικογένειά του, κάτι που μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιζήμιο για άτομα τα οποία ανήκουν σε μειονότητες. «Τείνει να υπάρχει αυτός ο δεσμός επιβίωσης, για να ξεπεραστούν οι διάφορες διακρίσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιος ως άτομο διαφορετικού χρώματος», λέει.
«Και έτσι δημιουργείται μια πρόσθετη πίεση να παραμείνει η οικογένεια ενωμένη επειδή υποτίθεται ότι πρέπει να προστατεύουμε ο ένας τον άλλον. Για κάποιον που θέλει να απομακρυνθεί από μέλος της οικογένειας, υπάρχει αυτή η πίεση και η ντροπή». Η Zic προσθέτει ότι αυτές οι πιέσεις μπορούν να κάνουν την αποξένωση ακόμη πιο δύσκολη, ιδιαίτερα αν προέρχεστε από συλλογιστική πολιτισμική κουλτούρα.
Πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε την οικογενειακή αποξένωση
Πώς μοιάζει η διαδικασία αντιμετώπισης της αποξένωσης; Κάντε σωματικές ή ψυχικές δραστηριότητες. Η Zic προτείνει θεραπεία, διαλογισμό ή δραστηριότητες βασισμένες στην κίνηση για να σας βοηθήσουν να θρέψετε και να σταθεροποιήσετε τον εαυτό σας. Βρείτε παρηγοριά στην «επιλεγμένη οικογένειά» σας. Η «επιλεγμένη οικογένεια» περιλαμβάνει τα άτομα στον κύκλο σας με τα οποία μοιράζεστε δεσμούς αντίστοιχους με οικογενειακούς, ανεξάρτητα από το αν είστε βιολογικά συγγενείς. «Το να έχει κανείς επιλεγμένη οικογένεια σημαίνει να έχει ανθρώπους που του θυμίζουν ότι τον εμπιστεύονται και ότι μπορούν να διαχειριστούν μαζί δυσκολίες», λέει η Zic.
- Μιλήστε με έναν ειδικό. Βρείτε έναν θεραπευτή που να κατανοεί τις ιδιαιτερότητες της αποξένωσης. Συμμετάσχετε σε διαδικτυακή ομάδα υποστήριξης. Ιστότοποι προσφέρουν διαδικτυακές ομάδες υποστήριξης για να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την αποξένωση από την οικογένειά σας.
- Ομαδική θεραπεία. Έρευνες δείχνουν ότι η ομαδική θεραπεία μειώνει το ψυχολογικό στρες που σχετίζεται με την αποξένωση.
Πώς να συμφιλιωθείτε με μέλη της οικογένειας με τα οποία έχετε αποξενωθεί
Αν η επανένωση ή συμφιλίωση είναι στόχος, ο Coleman προτείνει να επικοινωνήσετε ξεκάθαρα τις προσδοκίες και ένα χρονοδιάγραμμα. Συχνά λέει στους πελάτες του που ενδιαφέρονται να συμφιλιωθούν με τους γονείς τους να «τους εξηγήσουν τις αλλαγές που θέλουν ή χρειάζονται να δουν και να τους πουν ότι θα επικοινωνήσουν ξανά σε έξι μήνες ή σε κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα». «Συχνά τα ενήλικα παιδιά λένε στους γονείς τους, “Πρέπει να κάνεις θεραπεία, πρέπει να δουλέψεις με τον εαυτό σου.” Αλλά συχνά δεν δίνουν στους γονείς κάποιο χρονοδιάγραμμα», λέει.
Πριν αποφασίσετε, σκεφτείτε ότι…
Τελικά, είτε αποφασίσετε να παραμείνετε αποξενωμένοι από την οικογένειά σας είτε να επιδιώξετε συμφιλίωση, να γνωρίζετε ότι και οι δύο αποφάσεις είναι απολύτως έγκυρες. Οι οικογενειακές σχέσεις είναι περίπλοκες. Μερικές φορές, χρόνια δυσαρέσκειας, τραύματος και θαμμένων συναισθημάτων δεν μπορούν να επιλυθούν. Και άλλες φορές, με θεραπεία, αλλαγή συμπεριφοράς και συγχώρεση, αυτό μπορεί να είναι εφικτό. Αλλά δεν είναι η κοινωνία που θα αποφασίσει για εσάς. Μιλήστε με έναν ειδικό, θέστε όρια με την οικογένειά σας, επικοινωνήστε τις προσδοκίες σας — και προχωρήστε από εκεί.
Πηγές: VeryWell Mind, APA, University of Nebraska – Lincoln, Frontiers, SagePub, SageJournals, Oxford Academic, MDPI