Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μία από τις πιο συχνές και πιο μελετημένες νευροαναπτυξιακές διαταραχές στα παιδιά. Ο όρος “νευρο” σημαίνει νεύρα. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει διαφορές στον εγκέφαλο, τα νευρωνικά δίκτυα και τους νευροδιαβιβαστές των ατόμων με ΔΕΠΥ.
Η ΔΕΠΥ είναι μια χρόνια εγκεφαλική πάθηση. που προκαλεί δυσκολία στην εκτέλεση εργασιών, και διαταράσσει την ικανότητα ενός ατόμου να διαχειρίζεται τα δικά του συναισθήματα, σκέψεις και πράξεις. Τα άτομα με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να:
Η ΔΕΠΥ μπορεί να εμφανιστεί με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Οι γιατροί χρησιμοποιούν τα συμπτώματα για να διαγνώσουν την πάθηση.
Τύπος Απροσεξίας (Primarily Inattentive Type – ADD)
Τα παιδιά με αυτό τον τύπο, έχουν μόνο διάσπαση προσοχής (ΔΕΠΥ). Παλαιότερα, οι γιατροί αποκαλούσαν αυτόν τον τύπο διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ADD). Τα παιδιά με διάσπαση προσοχής δυσκολεύονται να εστιάσουν την προσοχή τους, να οργανωθούν και να παραμείνουν συγκεντρωμένα, ενώ παρουσιάζουν λιγότερα συμπτώματα υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας.
Τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας (Primarily Hyperactive -Impulsive Type)
Σε αυτή την περίπτωση, τα παιδιά έχουν έντονη υπερκινητικότητα και παρορμητισμό και δεν παρουσιάζουν έντονα προβλήματα προσοχής. Η υπερκινητικότητα σημαίνει ότι μπορεί να στριφογυρίζουν, δεν μπορούν να κάτσουν ακίνητα, έχουν πολύ ενέργεια και είναι εξαιρετικά ομιλητικά. Ο παρορμητισμός σημαίνει ότι μπορεί να διακόπτουν τους άλλους και να ενεργούν χωρίς να σκέφτονται. Αυτός είναι ο λιγότερο συνηθισμένος τύπος και συνήθως επηρεάζει μικρότερα παιδιά.
Συνδυασμένος Τύπος (Combined Type)
Τα παιδιά, εμφανίζουν τουλάχιστον έξι συμπτώματα από τους δύο άλλους τύπους. Τα συμπτώματα της διάσπασης προσοχής και της υπερκινητικότητας-παρορμητισμού εμφανίζονται εξίσου. Αυτός ο τύπος συνδυάζεται συνήθως με τη ΔΕΠΥ. Περίπου το 70% των περιπτώσεων εμπίπτουν σε αυτόν τον τύπο.
Ο γιατρός, θα κάνει τη διάγνωση με βάση την παρουσία και την απουσία ορισμένων συμπτωμάτων. Προκειμένου να θεωρήσει οτι πρόκειται για ΔΕΠΥ, τα συμπτώματα πρέπει να έχουν επηρεάσει τη λειτουργικότητα του παιδιού σε τουλάχιστον δύο τομείς της ζωής του (όπως το σχολείο και το σπίτι) και να εμφανίζονται για τουλάχιστον έξι μήνες.
Τύπος Απροσεξίας (Primarily Inattentive Type – ADD)
Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ στα παιδιά με διάσπαση προσοχής περιλαμβάνουν δυσκολία στην εστίαση, την οργάνωση και την παραμονή σε μια εργασία. Σύμφωνα με το εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, ένα παιδί πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον έξι από τις ακόλουθες εννέα συμπεριφορές. (Οι συμπεριφορές πρέπει να αποτελούν πρόβλημα στην καθημερινή δραστηριότητα του ατόμου, στο σχολείο και στο σπίτι – όχι μόνο περιστασιακά, καθώς τα περισσότερα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν αυτές τις συμπεριφορές.)
Η διάγνωση της ΔΕΠΥ βασίζεται στην παρουσία συμπτωμάτων που διαρκούν τουλάχιστον 6 μήνες και επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργικότητα του ατόμου σε ένα ή περισσότερα περιβάλλοντα, όπως το σπίτι, το σχολείο ή την εργασία. Η διάγνωση γίνεται από έναν ψυχίατρο , ο οποίος θα αξιολογήσει τα συμπτώματα του ατόμου, το ιστορικό του και τις οικογενειακές συνθήκες.
Η αξιολόγηση για τη ΔΕΠΥ μπορεί να περιλαμβάνει:
Στόχος της θεραπείας είναι να βελτιώσει τα συμπτώματα του παιδιού, ώστε να μπορεί να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά στο σπίτι και στο σχολείο. Για μικρότερα παιδιά (ηλικίας 4 και 5 ετών), οι γιατροί συνιστούν ως πρώτη γραμμή θεραπείας την παρέμβαση στους γονείς πριν τη δοκιμή φαρμάκων.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η καλύτερη θεραπεία για τη ΔΕΠΥ για μεγαλύτερα παιδιά, εφήβους και ενήλικες περιλαμβάνει συνδυασμό θεραπείας συμπεριφοράς και φαρμάκων.
Θεραπεία συμπεριφοράς
Για παιδιά ηλικίας κάτω των 13 ετών, οι γιατροί συνιστούν εκπαίδευση γονέων στη διαχείριση της συμπεριφοράς. Για τους εφήβους, συνιστούν άλλους τύπους θεραπείας συμπεριφοράς και εκπαίδευσης, όπως εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων ή εκπαίδευση εκτέλεσης εργασιών. Στόχος της θεραπείας συμπεριφοράς είναι τα άτομα να μάθουν ή να ενισχύσουν θετικές συμπεριφορές, εξαλείφοντας παράλληλα τις κακές ή ανησυχητικές. Στόχος της εκπαίδευσης εκτέλεσης εργασιών, είναι η βελτίωση των οργανωτικών δεξιοτήτων του ατόμου και της αυτοπαρακολούθησης.
Φαρμακευτική αγωγή
Τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με ΔΕΠΥ, να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους και τις συμπεριφορές που προκαλούν προβλήματα με τους φίλους, την οικογένεια και άλλες επαφές τους. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. έχει εγκρίνει αρκετούς διαφορετικούς τύπους φαρμάκων για τη θεραπεία της ΔΕΠΥ σε παιδιά ηλικίας από 6 ετών και άνω.
Κάποια από τα πιο κοινά φάρμακα είναι:
Η πρόγνωση της ΔΕΠΥ, εξαρτάται από το αν το παιδί λαμβάνει θεραπεία. Με τη θεραπεία συμπεριφοράς και/ή φαρμακευτική αγωγή, τα περισσότερα παιδιά μπορούν να ζήσουν μια υγιή ζωή.
Χωρίς θεραπεία, τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να έχουν χειρότερη εξέλιξη στη ζωή τους, καθώς και δια βίου επιπλοκές. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει διαφορές στη δομή και τη δραστηριότητα του εγκεφάλου των ατόμων με ΔΕΠΥ. Ο μετωπιαίος λοβός είναι το μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου, το τμήμα πίσω από το μέτωπο. Ο μετωπικός λοβός είναι υπεύθυνος για τον προγραμματισμό, την προσοχή, τη λήψη αποφάσεων και τη χρήση της γλώσσας για τον έλεγχο της συμπεριφοράς. Αυτό ονομάζεται κατευθυνόμενη προσοχή Ο εγκέφαλος των ατόμων με ΔΕΠΥ τείνει να ωριμάσει πιο αργά από τα υπόλοιπα άτομα.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την κατευθυνόμενη προσοχή για να αναστείλουν την αυτόματη προσοχή, ένα δεύτερο είδος προσοχής, το οποίο είναι πολύ ισχυρό στα άτομα με ΔΕΠΥ. Η κατευθυνόμενη προσοχή, ωστόσο, απαιτεί μεγάλη προσπάθεια και είναι δύσκολη στη χρήση. Σε ένα άτομο με ΔΕΠΥ, η δυνατότητα ελέγχου της κατευθυνόμενης προσοχής τείνει να είναι πιο αδύναμη. Η αυτόματη προσοχή είναι το είδος προσοχής που χρησιμοποιείτε όταν κάνετε κάτι ενδιαφέρον ή ελκυστικό. Η κατευθυνόμενη προσοχή είναι το είδος προσοχής που χρησιμοποιείτε όταν πρέπει να κάνετε κάτι κουραστικό ή μία εργασία χαμηλού ενδιαφέροντος.
Επιπλέον, τα νευρικά κύτταρα που ονομάζονται νευρώνες, μεταδίδουν σήματα στον εγκέφαλό σας. Αυτά τα σήματα ταξιδεύουν μέσω του εγκεφάλου σας σε ομάδες νευρώνων που ονομάζονται δίκτυα. Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει πως τα νευρονικά δίκτυα ατόμων με ΔΕΠΥ λειτουργούν διαφορετικά. Οι νευροδιαβιβαστές – χημικές ουσίες που βοηθούν στη μεταφορά σημάτων από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο – παίζουν επίσης ρόλο στη ΔΕΠΥ.
Παρόλο που οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει αυτές τις διαφορές στον εγκέφαλο, δεν γνωρίζουν πλήρως γιατί συμβαίνουν και οδηγούν στα συμπτώματα της ΔΕΠΥ. Φαίνεται όμως, ότι η γενετική παίζει σημαντικό ρόλο. Η ΔΕΠΥ συχνά εμφανίζεται σε οικογένειες – ένα παιδί με ΔΕΠΥ έχει 1 στις 4 πιθανότητες να έχει γονέα με αυτή την πάθηση.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ΔΕΠΥ. Επομένως, δεν μπορείτε να αποτρέψετε την εμφάνιση της πάθησης.
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου που ίσως μπορείτε να αποφύγετε. Εάν είστε έγκυος, αποφύγετε τις τοξίνες και τις ουσίες όπως το αλκοόλ, ο καπνός και τα ναρκωτικά. Αυτό μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο, αλλά οι ερευνητές δεν γνωρίζουν αρκετά, σε σχέση με τους τρόπους μείωσης της συχνότητας εμφάνισης της ΔΕΠΥ.
