Οι επιστήμονες ρίχνουν φως σε ένα από τα πιο οδυνηρά συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ: την απώλεια αναγνώρισης των αγαπημένων προσώπων. Νέα έρευνα εξηγεί γιατί ο εγκέφαλος «σβήνει» αυτές τις πολύτιμες αναμνήσεις.
Το Αλτσχάιμερ σβήνει τις αναμνήσεις των αγαπημένων προσώπων – Μπορεί αυτό να αλλάξει;
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική διαταραχή που επηρεάζει κυρίως τους ηλικιωμένους και αποτελεί την πιο συχνή μορφή άνοιας. Χαρακτηρίζεται από βαθμιαία απώλεια της γνωστικής λειτουργίας, όπως η μνήμη, η σκέψη και η συμπεριφορά, λόγω της συσσώρευσης αμυλοειδών πλακών και νευροϊνιδιακών συμπλεγμάτων στον εγκέφαλο, που οδηγούν σε εκτεταμένη νευρωνική βλάβη, σύμφωνα με το Frontiers in Medicine. Η νόσος αυτή επηρεάζει σοβαρά την καθημερινή ζωή των ασθενών και την ικανότητά τους να αυτοεξυπηρετούνται, καθώς η γνωστική και λειτουργική εξασθένηση επιδεινώνεται με τον καιρό.
Λίγες στιγμές είναι πιο σπαρακτικές για τις οικογένειες των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ από το να μην τους αναγνωρίζουν πλέον τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Νέα έρευνα από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια (University of Virginia – UVA) μπορεί να αποκαλύπτει γιατί συμβαίνει αυτό και να προσφέρει ελπίδα για πρόληψη.
Ο Harald Sontheimer του UVA, η μεταπτυχιακή φοιτήτρια Lata Chaunsali και οι συνεργάτες τους ανακάλυψαν ότι όταν οι προστατευτικές δομές γύρω από τα εγκεφαλικά κύτταρα καταρρέουν, οι άνθρωποι ενδέχεται να χάνουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Σε εργαστηριακές μελέτες, η διατήρηση αυτών των δομών άθικτων βοήθησε τα ποντίκια να θυμούνται το ένα το άλλο.
«Το να εντοπίζεις μια δομική αλλαγή που εξηγεί μια συγκεκριμένη απώλεια μνήμης στο Alzheimer είναι πολύ συναρπαστικό», δήλωσε ο Sontheimer. «Πρόκειται για έναν εντελώς νέο στόχο, και ήδη έχουμε κατάλληλους υποψήφιους φαρμάκων στα χέρια μας».
Το σημάδι του Αλτσχάιμερ που μπορεί να εμφανιστεί 25 χρόνια πριν από τα κλασικά συμπτώματα
Μια αυξανόμενη απειλή
Η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζει 55 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί κατά 35% μόνο μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Σε απάντηση, το UVA ίδρυσε το Harrison Family Translational Research Center για τη Νόσο Αλτσχάιμερ και τις Εκφυλιστικές Παθήσεις του Νευρικού Συστήματος, ως μέρος του Ινστιτούτου Βιοτεχνολογίας Paul and Diane Manning.
Το ινστιτούτο στοχεύει στην επιτάχυνση της ανάπτυξης νέων θεραπειών και θεραπειών για μερικές από τις πιο δύσκολες ασθένειες στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Αλτσχάιμερ.
Η έρευνα του Sontheimer προσφέρει πληροφορίες για το πώς εξελίσσεται η ασθένεια. Αυτός και η ομάδα του είχαν προηγουμένως αποκαλύψει τη σημασία των λεγόμενων «περινευρωνικών δικτύων» (perineuronal nets) στον εγκέφαλο. Αυτά τα δίκτυα λειτουργούν ως προστατευτικά φράγματα, διασφαλίζοντας ότι τα νευρικά κύτταρα επικοινωνούν σωστά. Αυτή η επικοινωνία είναι απαραίτητη για τον σχηματισμό και την αποθήκευση νέων αναμνήσεων.
Βασιζόμενοι στα προηγούμενα ευρήματά τους, ο Sontheimer και οι συνεργάτες του υποψιάστηκαν ότι οι διαταραχές σε αυτά τα προστατευτικά δίκτυα μπορεί να σηματοδοτούν ένα κρίσιμο σημείο καμπής στην εξέλιξη της νόσου. Η πιο πρόσφατη έρευνά τους υποστηρίζει αυτή τη θεωρία.
Τα ποντίκια του εργαστηρίου με κατεστραμμένα δίκτυα έχασαν τη «κοινωνική μνήμη» τους, δηλαδή την ικανότητα να αναγνωρίζουν γνωστά ποντίκια, παρόλο που μπορούσαν ακόμη να σχηματίζουν νέες αναμνήσεις και να ξεχωρίζουν μεταξύ οικείων αντικειμένων στο περιβάλλον τους. Αυτό το μοτίβο αντικατοπτρίζει στενά ό,τι συμβαίνει στους ανθρώπους με Αλτσχάιμερ, όπου η κοινωνική μνήμη συχνά χάνεται πριν από τη μνήμη αντικειμένων.
Ενθαρρυντικά αποτελέσματα
Ο Sontheimer και η ομάδα του, με υποστήριξη από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (National Institutes of Health) των Η.Π.Α., το Ίδρυμα Owens, μια υποτροφία Wagner και μια υποτροφία Double Hoo, εξέτασαν κατά πόσον οι αναστολείς MMP, μια κατηγορία φαρμάκων που ήδη μελετάται για την πιθανή θεραπεία καρκίνου και αρθρίτιδας, θα μπορούσαν να αποτρέψουν την απώλεια των περινευρωνικών δικτύων. Η θεραπεία αποδείχθηκε αποτελεσματική, αποτρέποντας περαιτέρω ζημιές και βοηθώντας τα ποντίκια να διατηρήσουν τις μνήμες το ένα για το άλλο.
«Στην έρευνά μας με ποντίκια, όταν διατηρήσαμε ασφαλείς αυτές τις εγκεφαλικές δομές από νωρίς στη ζωή τους, τα ποντίκια που υπέφεραν από τη νόσο ήταν καλύτερα στο να θυμούνται τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις», δήλωσε η Chaunsali. «Η έρευνά μας θα μας βοηθήσει να πλησιάσουμε περισσότερο σε μια νέα, μη παραδοσιακή μέθοδο θεραπείας ή, ακόμη καλύτερα, πρόληψης της νόσου Αλτσχάιμερ, κάτι που είναι ιδιαίτερα απαραίτητο σήμερα».
Η μετατροπή αυτών των ανακαλύψεων σε θεραπεία θα απαιτήσει χρόνο και περαιτέρω μελέτη, αλλά οι Sontheimer και Chaunsali παραμένουν αισιόδοξοι.
«Παρόλο που έχουμε φάρμακα που μπορούν να καθυστερήσουν την απώλεια των περινευρωνικών δικτύων και κατά συνέπεια την απώλεια μνήμης στη νόσο χρειάζεται περισσότερη έρευνα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της προσέγγισής μας πριν αυτό μπορέσει να εφαρμοστεί σε ανθρώπους», δήλωσε ο Sontheimer.
5 σημάδια στην ομιλία που μπορεί να σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ
«Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της έρευνάς μας είναι το γεγονός ότι η απώλεια των περινευρωνικών δικτύων που παρατηρήθηκε στις μελέτες μας συνέβη εντελώς ανεξάρτητα από την παθολογία των αμυλοειδών και των πλακών, γεγονός που ενισχύει την υποψία ότι αυτά τα πρωτεϊνικά συσσωματώματα ίσως να μην είναι η αιτία της νόσου».