Τι συμβαίνει μέσα στο σώμα και τον εγκέφαλο μετά από ένα μόνο γεύμα πλούσιο σε λιπαρά και θερμίδες; Επιστήμονες αποφάσισαν να το ερευνήσουν, χρησιμοποιώντας ένα milkshake με 130 γραμμάρια λιπαρών – όσα λιπαρά θα είχαν περίπου 160 γραμμάρια βούτυρο, δηλαδή πάνω από μισή συσκευασία.
Πώς μπορεί να επηρεάζουν τα γεύματα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά τον εγκέφαλο
Ένα λιπαρό γεύμα απ’ έξω μπορεί να μοιάζει με μια ακίνδυνη απόλαυση για το βράδυ της Παρασκευής, ωστόσο νέα έρευνα δείχνει ότι ακόμη και ένα μόνο γεύμα πλούσιο σε λιπαρά θα μπορούσε να επηρεάσει την αιματική ροή προς τον εγκέφαλο, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικού και άνοιας. Παρόλο που τα διατροφικά λιπαρά είναι απαραίτητα — καθώς προσφέρουν συμπυκνωμένη ενέργεια, μεταφέρουν βιταμίνες, μονώνουν τα όργανα και διατηρούν τη θερμότητα του σώματος — ο τύπος τους έχει σημασία.
Τα κορεσμένα και τα ακόρεστα λιπαρά (μονοακόρεστα και πολυακόρεστα) διαφέρουν ως προς τις επιδράσεις τους, με τα κορεσμένα λιπαρά από τροφές όπως η πίτσα απ’ έξω να συνδέονται με βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία και την καρδιαγγειακή υγεία. Το σημαντικό είναι ότι οι συνέπειες δεν περιορίζονται μόνο στην καρδιά.
Επειδή ο εγκέφαλος εξαρτάται από συνεχή παροχή οξυγόνου και γλυκόζης μέσω του αίματος, βασίζεται στον μηχανισμό της «δυναμικής εγκεφαλικής αυτορρύθμισης» για να σταθεροποιεί τη ροή παρά τις διακυμάνσεις της αρτηριακής πίεσης. Όταν διαταράσσεται αυτός ο μηχανισμός, οι αυξομειώσεις στην πίεση γίνονται πιο δύσκολο να εξισορροπηθούν, οδηγώντας σε επεισόδια με πολύ μικρή ή πολύ μεγάλη αιμάτωση του εγκεφάλου — μια διαδικασία που με τον χρόνο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού και άνοιας.
Πώς επηρεάζει η διατροφή με πολλά λιπαρά την υγεία μας;
Μια διατροφή με πολλά λιπαρά — ιδίως όταν είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά, φτωχή σε φυτικές ίνες και συνοδεύεται από υπερβολικές θερμίδες — μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία μέσω πολλών μηχανισμών.
Σύμφωνα με επιστημονική δημοσίευση του 2024 με τιτλο «Comparative analysis of high-fat diets: Effects of mutton, beef, pork, chicken and soybean oil on obesity, glucose tolerance, lipid metabolism, and liver damage in mice», διατροφές με υψηλά λιπαρά τόσο από ζωικές όσο και από φυτικές πηγές προκάλεσαν αύξηση βάρους, μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη, διαταραγμένο μεταβολισμό λιπιδίων και ηπατική βλάβη που οδηγεί σε στεατοηπατίτιδα.
Άλλες επιδράσεις περιλαμβάνουν:
- Αυξάνει την LDL χοληστερόλη / ApoB και τον κίνδυνο για αθηροσκλήρωση (π.χ. μελέτες αντικατάστασης κορεσμένων λιπαρών)
- Προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη, συσσώρευση λίπους στα όργανα και φλεγμονή (π.χ. στο ήπαρ, τον λιπώδη ιστό, τα καρδιαγγειακά όργανα)
- Αλλάζει τη σύσταση του μικροβιώματος του εντέρου (χαμηλότερη ποικιλότητα, μεταβολές σε είδη) και μειώνει ευεργετικούς μεταβολίτες όπως τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας (SCFAs)
- Προκαλεί ενδοτοξιναιμία, συστηματική φλεγμονή και ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού μέσω διαταραχής του εντερικού φραγμού και μετακίνησης λιποπολυσακχαριτών (LPS)
- Εμπλέκεται σε επιγενετικές αλλαγές και μεταβολές στην έκφραση γονιδίων που μπορεί να επηρεάσουν τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο για αγγειακά και μεταβολικά νοσήματα
Άνοια: Το νέο τεστ που μπορεί να προβλέψει αν κάποιος θα αναπτύξει τη νόσο
Πώς μπορεί να επηρεάζει η διατροφή τον εγκέφαλο – Ποιος ο ρόλος του milkshake
Μετά την κατανάλωση ενός γεύματος με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, τα επίπεδα λιπαρών στο αίμα φτάνουν στο μέγιστο περίπου τέσσερις ώρες αργότερα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα αιμοφόρα αγγεία σκληραίνουν και χάνουν την ικανότητα να χαλαρώνουν, περιορίζοντας την κυκλοφορία.
Αν και αυτό είναι ήδη γνωστό για τα αγγεία της καρδιάς, λίγα ήταν γνωστά για τον εγκέφαλο. Για να μελετήσουν αυτό το φαινόμενο, οι ερευνητές εξέτασαν 20 νεαρούς άνδρες (18–35 ετών) και 21 άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας (60–80 ετών), μετρώντας τη λειτουργία των αγγείων πριν και τέσσερις ώρες μετά από ένα γεύμα πλούσιο σε λιπαρά. Η καρδιακή υγεία αξιολογήθηκε μέσω της «διαστολής με ροή», ενώ η λειτουργία των αγγείων στον εγκέφαλο εξετάστηκε με καθίσματα με το βάρος του σώματος και υπερηχογράφημα.
Το δοκιμαστικό γεύμα — ένα milkshake με την ονομασία «βόμβα για τον εγκέφαλο» — περιείχε 1.362 θερμίδες και 130g λιπαρά, αποσκοπώντας να μιμιθεί ένα τυπικό γεύμα από fast-food. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ένα γεύμα με υψηλά λιπαρά μείωσε την ικανότητα των αγγείων της καρδιάς να διαστέλλονται και περιόρισε την ικανότητα του εγκεφάλου να ρυθμίζει τις μεταβολές στην αρτηριακή πίεση, με τους μεγαλύτερους σε ηλικία άνδρες να εμφανίζουν περίπου 10% μεγαλύτερη επιδείνωση.
Προηγούμενες μελέτες της ίδιας ομάδας έχουν δείξει ότι τέτοια γεύματα αυξάνουν τις ελεύθερες ρίζες και μειώνουν το μονοξείδιο του αζώτου, περιορίζοντας περαιτέρω τη χαλάρωση των αγγείων.
«Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι ακόμη και ένα μόνο λιπαρό γεύμα έχει άμεση επίδραση στο σώμα», σημειώνουν οι συγγραφείς σύμφωνα με ανάρτηση του The Conversation, τονίζοντας τη σημασία της διατροφής με χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά για την υγεία της καρδιάς και του εγκεφάλου, ειδικά για τους ηλικιωμένους που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού και άνοιας.
Το NHS συνιστά να μην καταναλώνουν οι άνδρες πάνω από 30g κορεσμένων λιπαρών την ημέρα και να μην υπερβαίνουν τα 20g οι γυναίκες — όρια που συχνά ξεπερνιούνται όταν τρώμε απ’ έξω ή όταν επιλέγουμε fast food. Επειδή μεγάλο μέρος της ζωής περνά σε κατάσταση «μεταγευματικής λιπαιμίας»—όταν τα επίπεδα λίπους παραμένουν αυξημένα — οι κίνδυνοι μπορεί να είναι συνεχείς.
«Τροφή» για σκέψη
Υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να μάθουμε για το πώς επηρεάζουν διαφορετικά είδη λιπαρών τον εγκέφαλο. Οι οδηγίες υγείας συνιστούν την αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών με πολυακόρεστα λιπαρά, που βρίσκονται σε λιπαρά ψάρια, καρύδια και σπόρους, τα οποία σχετίζονται με μακροπρόθεσμα οφέλη για την καρδιά και τον εγκέφαλο.
Ωστόσο, η αντίδραση του εγκεφάλου σε ένα και μόνο γεύμα πλούσιο σε πολυακόρεστα λιπαρά παραμένει άγνωστη, όπως επίσης και η επίδραση των γευμάτων με υψηλά λιπαρά στις γυναίκες — ένα σημαντικό κενό, δεδομένου του αυξημένου κινδύνου εγκεφαλικού και άνοιας στις γυναίκες αργότερα στη ζωή.
Η μελέτη αυτή υπενθυμίζει ότι η διατροφή επηρεάζει τη μακροπρόθεσμη υγεία αλλά και την άμεση λειτουργία του σώματος και του εγκεφάλου. Όταν πρόκειται για την προστασία της υγείας του εγκεφάλου, κάθε γεύμα μετρά.
Πηγές: The Conversation, American College of Cardiology, MDPI, BMC Cell Communication and Signaling, Frontiers, PMC, ScienceDirect