Η Σουηδία κατάφερε να μειώσει τους καπνιστές από 35% τη δεκαετία του 1980 σε κάτω από 6% σήμερα, με τη χρήση νέων εναλλακτικών προϊόντων καπνού που δεν έχουν καύση.
Στην εποχή της ταχύτατης τεχνολογικής καινοτομίας στο χώρο των προϊόντων καπνού και νικοτίνης, η υπευθυνότητα και η κοινωνική ευαισθησία αποτελούν απαραίτητο συστατικό κάθε νέας προσέγγισης. Το κάπνισμα παραμένει ο κύριος παράγοντας κινδύνου για την υγεία, ενώ η νικοτίνη, αν και εθιστική, δεν αποτελεί την κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών-οι οποίες οφείλονται στις τοξικές και καρκινογόνες ουσίες της καύσης του καπνού. Παρά την ιδανική επιλογή της πλήρους διακοπής του καπνίσματος, πολλοί ενήλικες συνεχίζουν να εκτίθενται σε κινδύνους, δημιουργώντας την ανάγκη για καινοτόμες εναλλακτικές προσεγγίσεις που μειώνουν τη βλάβη, όπως τα pouches νικοτίνης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Παπαστράτος παρουσίασε πρόσφατα πρωτοβουλίες που συνδυάζουν καινοτομία και υπευθυνότητα, εστιάζοντας στην ασφαλή χρήση των pouches νικοτίνης και στην αποτροπή πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης.
Κατά τη διάρκεια επιστημονικής εκδήλωσης παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν δύο επίκαιρα ζητήματα: «Ο ρόλος των pouches νικοτίνης στη Μείωση της Βλάβης από το κάπνισμα υπό το πρίσμα της Δημόσιας Υγείας, βάσει επιστημονικής τεκμηρίωσης» και το «Πρόγραμμα Αποτροπής Πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης».
Η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο των ενημερωτικών δράσεων για επαγγελματίες υγείας με συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, που διοργανώνει το Επιστημονικό Τμήμα, PMI Science (Philip Morris International) της Παπαστράτος.
Η εμπειρία της Σουηδίας – Πώς κατάφερε να μειώσει το κάπνισμα
Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο Σταμάτης Ευσταθίου, Ειδικός Παθολόγος, Διευθυντής, Κέντρο Πρόληψης Καρδιαγγειακών Νόσων, ΤΥΠΕΤ. Κατά την εισαγωγική του ομιλία αναφέρθηκε στην εμπειρία της Σουηδίας ως πρότυπο δημόσιας υγείας. Εκεί, η χρήση του snus-προϊόντος καπνού από το στόμα- οδήγησε σε μείωση των καπνιστών από 35% τη δεκαετία του 1980 σε κάτω από 6% σήμερα, και σε χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από καρκίνο του πνεύμονα.
«Η μετάβαση από τα τσιγάρα σε προϊόντα χωρίς καύση μειώνει σημαντικά τις βλάβες», τόνισε ο κ. Ευσταθίου, προσθέτοντας ότι «τα pouches νικοτίνης αποτελούν τη σύγχρονη εξέλιξη αυτής της προσέγγισης, παρέχοντας νικοτίνη χωρίς τις τοξικές ουσίες που παράγει η καύση του καπνού».
Αυτό το «σουηδικό μοντέλο» έχει αποτελέσει παράδειγμα για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, όπως τα pouches ή σακουλάκια νικοτίνης, που δεν περιέχουν φύλλα καπνού, αλλά νικοτίνη που απορροφάται μέσω του στοματικού βλεννογόνου. Τα pouches νικοτίνης έχουν σημαντικά μειωμένο τοξικολογικό φορτίο σε σχέση με το τσιγάρο, όμως η μακροχρόνια ασφάλεια και η επίδρασή τους στη δημόσια υγεία παραμένουν υπό διερεύνηση».
Συνολικά, η εμπειρία από την κυκλοφορία του snus σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες (Σουηδία και Νορβηγία) καταδεικνύει ότι η μετάβαση σε προϊόντα χωρίς καύση μπορεί να μειώσει σημαντικά τις βλάβες από το κάπνισμα σε ενήλικους καπνιστές, ανέφερε ο κ. Ευσταθίου. Επισήμανε ότι η χρήση προϊόντων καπνού και νικοτίνης από ανηλίκους, αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για τη δημόσια υγεία, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για προγράμματα αποτροπής της πρόσβασής τους σε αυτά.
Στην ομιλία του ο François Hirt, Director External Affairs Oral Smokeless Category, PMI, Ελβετία, επικεντρώθηκε στο θέμα «Επιστημονική Τεκμηρίωση και Δημόσια Υγεία: Ο ρόλος των pouches νικοτίνης στη Μείωση της Βλάβης».
Τόνισε πως τα pouches νικοτίνης προσφέρουν μια σημαντικά καλύτερη εναλλακτική σε σχέση με τη συνέχιση του καπνίσματος τσιγάρου για τους ενήλικους χρήστες. Αναφέρθηκε σε δεδομένα μελετών που τεκμηριώνουν αυτή την άποψη, και ειδικότερα σε τυχαιοποιημένες μελέτες που καταδεικνύουν ότι τα pouches νικοτίνης δεν προκαλούν σοβαρές βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία των ενήλικων καπνιστών, ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι παρόμοιες με αυτές της θεραπείας υποκατάστασης νικοτίνης (ΝRTs).
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) τον Ιανουάριο του 2025 ενέκρινε την κυκλοφορία στην αγορά 20 προϊόντων pouches νικοτίνης με την εμπορική ονομασία ZYN. Με βάση την προσέγγιση της Σουηδίας, ο κ. Hirt παρατήρησε ότι με αυστηρά επιστημονικά πρότυπα και υπό το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο, όπως αυτό που πρόσφατα ψηφίστηκε στην Ελλάδα που προβλέπει αυστηρά μέτρα αποτροπής πρόσβασης των ανηλίκων και ρύθμιση της κυκλοφορίας αυτών των προϊόντων, τα pouches νικοτίνης μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διεθνή προσπάθεια για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα σε όσους καπνιστές δεν διακόπτουν το κάπνισμα.
Προστασία ανηλίκων: «Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους»
Παράλληλα, η Παπαστράτος παρουσίασε την καμπάνια «Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους», που υλοποιείται υπό την αιγίδα των Υπουργείων Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ο Γιάννης Μαστροκώστας Senior Manager Corporate Affairs, PMI, Κύπρος τόνισε ότι η προστασία των ανηλίκων δεν είναι θέμα επικοινωνίας, αλλά ουσίας. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει:
- Εκπαίδευση λιανοπωλητών για ασφαλή πώληση προϊόντων.
- Ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σχετικά με τους κινδύνους για τους νέους.
- Χρήση ψηφιακών εργαλείων για τον ασφαλή έλεγχο της ενηλικότητας με στόχο την αλλαγή κουλτούρας σε όλα τα επίπεδα και τα κανάλια πώλησης, φυσικά και ψηφιακά.
Η κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα
Στη συζήτηση που ακολούθησε μαζί με τους ομιλητές, παρεμβάσεις έκαναν οι Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MHA, Γενικός Οικογενειακός Ιατρός, Γεν. Γραμματέας της Ελληνικής Ακαδημίας Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής & ΠΦΥ, και Κωνσταντίνος Λιακατσίδας, Καρδιολόγος – Αρρυθμιολόγος, τ. Επιμελητής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Sahlgrenska, Gothenburg, Σουηδία, οι οποίοι παρουσίασαν στοιχεία από την εμπειρία τους ως γιατροί στην Ελλάδα και τη Σουηδία αντίστοιχα.
Ο κ. Φραγκούλης αναφέρθηκε στις δράσεις της νικοτίνης, ένα από τα συστατικά του καπνού που δρα ως διεγερτικό του ΚΝΣ (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα) και σχετίζεται με το σύστημα ανταμοιβής, τη βελτίωση της προσοχής και της μνήμης, αλλά και με την ανάπτυξη εξάρτησης. Αυτό σημαίνει ότι η νικοτίνη είναι μια εθιστική ουσία και δεν είναι ακίνδυνη. Ωστόσο, δεν αποτελεί την κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα καθώς αυτές προκαλούνται κυρίως από τις τοξικές και καρκινογόνες ουσίες που παράγονται κατά την καύση του καπνού.
Όσον αφορά την επιστημονική προσέγγιση της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα που εστιάζει στη νικοτίνη, κ. Φραγκούλης πρότεινε δύο οδούς:
- τη μείωση της εθιστικότητας των τσιγάρων με μείωση της περιεκτικότητάς τους σε νικοτίνη,
- την ανάπτυξη εναλλακτικών προϊόντων που αποδίδουν νικοτίνη χωρίς καύση, όπως τα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα από του στόματος προϊόντα νικοτίνης (pouches ή σακουλάκια νικοτίνης).
Υπογράμμισε την επίδραση της νικοτίνης στο καρδιαγγειακό σύστημα, αλλά τόνισε πως είναι σημαντικό να γίνεται η διάκριση μεταξύ της επίδρασης της νικοτίνης από αυτή του συμβατικού τσιγάρου στην υγεία του καπνιστή. Η επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση είναι κλειδί για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα και τη βελτίωση της δημόσιας υγείας.
Μελέτες στο πεδίο της καρδιολογίας
Ο κ. Λιακατσίδας αναφέρθηκε σε μελέτες στο πεδίο της καρδιολογίας στη Σουηδία, που δείχνουν ότι το snus δεν σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου, αθηροσκλήρωσης ή περιφερικής αρτηριακής νόσου, ενώ ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα είναι σημαντικά χαμηλότερος σε σχέση με το κάπνισμα τσιγάρου. Επιπλέον, η χρήση snus δεν φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά το λιπιδαιμικό προφίλ, καθώς οι χρήστες του έχουν υψηλότερη HDL χοληστερόλη και χαμηλότερα τριγλυκερίδια σε σχέση με τους καπνιστές.
Όλοι οι ομιλητές επισήμαναν στις παρεμβάσεις τους ότι η καλύτερη επιλογή για την υγεία είναι η πλήρης διακοπή του καπνίσματος και της χρήσης κάθε μορφής νικοτίνης. Είναι σημαντικό, όμως, να διαχωρίζεται η επίδραση της νικοτίνης από την επίδραση του συμβατικού τσιγάρου στην υγεία του καπνιστή καθώς και ότι η σύγκριση των εναλλακτικών προϊόντων πρέπει να γίνεται σε σχέση με τη συνέχιση του καπνίσματος. Τέλος, ο ρόλος της ιατρικής κοινότητας είναι πολύ σημαντικός για την ενημέρωση και την παροχή συμβουλών προς τους ασθενείς.