Φυσική ουσία μπορεί να προσφέρει πολλά από τα οφέλη που συνοδεύουν και τη σωματική άσκηση, συμπεριλαμβανομένης και της αντιγήρανσης. Μπορούμε, λοιπόν, να αντικαταστήσουμε το γυμναστήριο; Αν ναι, πώς; Τι συμπεραίνει η νέα μελέτη.
Η μικρή αλλαγή στον περίπατο που μειώνει τη βιολογική ηλικία έως και 16 χρόνια
Νέα έρευνα: Φυσικός μεταβολίτης μιμείται την άσκηση και προσφέρει αντιγηραντικά οφέλη
Επιστήμονες από το Institute of Zoology της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών ανακάλυψαν ότι η βεταΐνη, ένας μεταβολίτης που παράγεται φυσικά στα νεφρά και απορροφάται από συγκεκριμένες τροφές, μπορεί να αναπαράγει τα οφέλη της σωματικής άσκησης.
Με το να δρα ως «μοριακό υποκατάστατο» της άσκησης, όταν χορηγείται σε επίπεδα που παρατηρούνται σε άτομα με υψηλή σωματική δραστηριότητα, έχει τη δυνατότητα να επιβραδύνει –ακόμη και να αντιστρέφει– τη γήρανση σε κύτταρα των νεφρών, του αγγειακού και του ανοσοποιητικού συστήματος, ρυθμίζοντας τη φλεγμονή και προωθώντας αντιγηραντικές διεργασίες – χωρίς να απαιτείται σωματική δραστηριότητα.
Παρόλο που ένα οριστικό υποκατάστατο της άσκησης παραμένει άγνωστο, αυτή η ανακάλυψη προστίθεται στις πρόσφατες ενθαρρυντικές εξελίξεις στη χειραγώγηση των φυσικών βιολογικών οδών για την υγεία, παρόμοια με τον τρόπο που τα φάρμακα αγωνιστών των υποδοχέων GLP-1 έχουν μεταμορφώσει τις μεταβολικές θεραπείες.
Τι είναι η βεταΐνη και πού υπάρχει;
Η βεταΐνη (ονομάζεται επίσης τριμεθυλογλυκίνη) είναι ένα απλό, φυσικό μόριο που ανακαλύφθηκε πρώτα στα ζαχαρότευτλα. Βοηθά τα κύτταρά μας να διατηρούν την ισορροπία του νερού (λειτουργώντας ως «οσμολύτης») και δωρίζει μεθυλομάδες για τη δημιουργία σημαντικών ενώσεων όπως η μεθειονίνη από την ομοκυστεΐνη. Είναι ασφαλής προς κατανάλωση, διατίθεται σε συμπληρώματα διατροφής και χρησιμοποιείται ακόμη και σε φάρμακα για σπάνιες παθήσεις.
Σε ποιες τροφές υπάρχει:
- Τεύτλα (συμπεριλαμβανομένων των ζαχαρότευτλων και του παντζαριού): περίπου 250 mg ανά 100 g
- Σπανάκι: περίπου 600 mg ανά 100 g
- Δημητριακά ολικής άλεσης (όπως κινόα, πίτουρο σιταριού και πίτουρο βρώμης): πλούσιες πηγές, με το πίτουρο να περιέχει πάνω από 1.200 mg/100 g
- Θαλασσινά (ιδιαίτερα τα οστρακοειδή και οι γαρίδες): περίπου 1% του ξηρού βάρους
- Τρόφιμα ολικής άλεσης από αρτοποιεία και δημητριακά (ψωμί, κουλούρια, κράκερ, ζυμαρικά): περιέχουν πάνω από 200 mg/100 g
Συμπληρώματα διατροφής με βεταΐνη
Σύμφωνα με άρθρο του 2021 με τίτλο «Beneficial Effects of Betaine: A Comprehensive Review», η βεταΐνη είναι μία μη τοξική ένωση που λειτουργεί τόσο ως οσμολύτης όσο και ως δότης μεθυλομάδων, και έχει αποδειχθεί ότι προστατεύει το ήπαρ από ηπατική λιπώδη νόσο που προκαλείται από αλκοόλ ή σχετίζεται με μεταβολισμό, διατηρώντας την ακεραιότητα του εντέρου, μειώνοντας το οξειδωτικό και ενδοπλασματικό στρες και αποκαθιστώντας τον μεταβολισμό της μεθειονίνης.
Η ανασκόπηση αναφέρει επίσης ότι η βεταΐνη προσφέρει ευρύτερα οφέλη – όπως νευροπροστασία, υποστήριξη για την καρδιακή και παγκρεατική υγεία, καθώς και αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές δράσεις – δείχνοντας ότι έχει δυνητική θεραπευτική της αξία έναντι ενός ευρέος φάσματος παθήσεων.
Τα αντιγηραντικά οφέλη της άσκησης
Σε μελέτη που διήρκεσε έξι χρόνια, οι ερευνητές κατέγραψαν λεπτομερώς τη μοριακή δραστηριότητα 13 νέων, υγιών ανδρών που υποβλήθηκαν τόσο σε εντατικές προπονήσεις, όσο και σε διαρκή άσκηση όπως το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων, για να δουν τι μπορούν να προκαλούν αυτοί οι δύο τύποι φυσικής δραστηριότητας. Διαπίστωσαν ότι τα νεφρά φαίνεται να παίζουν βασικό ρόλο στην προστασία των κυττάρων από φυσικές διαδικασίες γήρανσης.
Λιπώδες ήπαρ: Η Νο1 άσκηση για να αντιστρέψετε το λίπος στο συκώτι
Και ναι, αξίζει να σημειωθεί ότι το δείγμα της μελέτης περιορίστηκε μόνο σε άνδρες, κάτι που οι ερευνητές αναγνωρίζουν ως το βασικό περιορισμό των ευρημάτων τους. Ωστόσο, η ομάδα ανακάλυψε ότι, στους αθλητές αντοχής, ορισμένοι βιοδείκτες φλεγμονής και κυτταρικής γήρανσης ήταν σημαντικά χαμηλότεροι από εκείνους των δειγμάτων ελέγχου. Αντίθετα, οι εντατικές, σύντομες εκρήξεις άσκησης προκάλεσαν περισσότερη κυτταρική καταπόνηση, όπως αυξήσεις κορτιζόλης και οξειδωτικό στρες.
Στους αθλητές αντοχής, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η συνεχής άσκηση μείωσε τον μεταγραφικό παράγοντα ETS proto-oncogene 1 (ETS1), ο οποίος είναι μια πρωτεΐνη που δεσμεύεται στο DNA και παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση κυτταρικών διεργασιών, όπως η ανοσία και η βιογένεση ριβοσωμάτων – διαδικασία άμεσα συνδεδεμένη με την ποιότητα της κυτταρικής γήρανσης. Παρατηρήθηκε επίσης αύξηση της σύνθεσης βεταΐνης στα νεφρά, παρότι αυτό δεν αποτελούσε στόχο της μελέτης.
Διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα βεταΐνης αυξάνονταν σημαντικά στο αίμα ηλικιωμένων ατόμων μετά από τακτική άσκηση, κάτι που, μέσω περαιτέρω ανάλυσης, φάνηκε να συνδέεται άμεσα με βελτιώσεις στη μυϊκή δύναμη, τον μεταβολισμό και την υγεία των μιτοχονδρίων. Αυτό οδήγησε τους ερευνητές να αναρωτηθούν: Τι κι αν η βεταΐνη δεν είναι απλώς ένας παθητικός βιοδείκτης της άσκησης, αλλά παίζει ενεργό ρόλο στα οφέλη της;
Τα συμπληρώματα με βεταΐνη αναπαράγουν την αντιγήρανση που προκύπτει από την άσκηση
Η ερευνητική ομάδα εστίασε σε αυτόν τον μεταβολίτη, χορηγώντας από του στόματος δόσεις σε ηλικιωμένα ποντίκια – ένα ζωικό μοντέλο που αντικατοπτρίζει καλύτερα τον ανθρώπινο οργανισμό – και στη συνέχεια αξιολόγησε τις αλλαγές στη μυϊκή δύναμη, την αντοχή, τη μιτοχονδριακή λειτουργία, τους φλεγμονώδεις δείκτες και την έκφραση γονιδίων.
Διαπίστωσαν ότι τα ηλικιωμένα αυτά ζώα παρουσίασαν σημαντικές βελτιώσεις στους ίδιους δείκτες υγείας που συνήθως ενισχύονται μέσω της άσκησης αντοχής. Επιπλέον, εμφάνισαν μειωμένη φλεγμονή και αυξημένη αναγέννηση ιστών. Ουσιαστικά, η βεταΐνη μιμήθηκε τα συστημικά αποτελέσματα της άσκησης, παρόλο που τα ποντίκια δεν ήταν σωματικά δραστήρια.
«Αυτό λύνει το παράδοξο της άσκησης», δήλωσε ο καθηγητής LIU Guanghui, συγγραφέας-συνεργάτης της μελέτης, σύμφωνα με το New Atlas. «Η οξεία άσκηση προκαλεί αρχικά μια αντίδραση φλεγμονής προσανατολισμένη στην επιβίωση και οξειδωτικό στρες μέσω της οδού IL-6/κορτιζόλης. Όμως, η μακροχρόνια άσκηση καταστέλλει τη φλεγμονή και τη φθορά μέσω της βεταΐνης που παράγεται από τους νεφρούς».
Η βεταΐνη είναι μια φυσική ένωση που βρίσκεται σε τροφές όπως τα τεύτλα, το σπανάκι και τα δημητριακά ολικής άλεσης, και παίζει σημαντικό ρόλο στην κυτταρική προστασία, την αποτοξίνωση, την απόδοση των μυών και τη μιτοχονδριακή λειτουργία – όλα κρίσιμα για τη μακροζωία. Τα αυξημένα επίπεδα της βεταΐνης στα ηλικιωμένα ποντίκια ενίσχυσαν αυτές τις αντιγηραντικές διαδικασίες, με τρόπο παρόμοιο με αυτόν που παρατηρήθηκε στους αθλητές αντοχής.
Αν και απαιτούνται ευρύτερες και πιο αντιπροσωπευτικές μελέτες, αυτά τα ευρήματα δείχνουν μεγάλη δυναμική για την ασφαλή χορήγηση συμπληρωμάτων με βεταΐνη σε άτομα που δεν μπορούν να αποκομίσουν τα οφέλη της σωματικής δραστηριότητας.
«Σε αντίθεση με τα μόρια σηματοδότησης που προκαλούνται από την άσκηση και προέρχονται από τους μύες και άλλα όργανα, η βεταΐνη – ένας μεταβολίτης που εντοπίστηκε στα νεφρά στη μελέτη μας – παρουσίασε αντιφλεγμονώδη και γηροπροστατευτική δυναμική», ανέφεραν οι ερευνητές.
Άνοια: Μειώστε τον κίνδυνο με τρεις απλές ασκήσεις στο γραφείο
«Η μελέτη μας καθόρισε το μοριακό σχέδιο μέσω του οποίου η άσκηση αναδιαμορφώνει τη φυσιολογία του ανθρώπου, προσφέροντας μηχανιστικές γνώσεις για τα οφέλη της στην υγεία. Οι παράγοντες που σχετίζονται με την άσκηση, συμπεριλαμβανομένης της βεταΐνης, προσφέρουν δυνατότητες για την ανάπτυξη ενός “χαπιού άσκησης” που θα προάγει την υγιή γήρανση».
Πηγές: New Atlas, Cell, USDA, PMC, ResearchGate, ScienceDirect, PMC