Ενώ τα εγκεφαλικά μπορούν να συμβούν χωρίς καμία προειδοποίηση, ορισμένοι έχουν πρώιμα σημάδια. Ορισμένα συμπτώματα εμφανίζονται ημέρες ή ακόμη και εβδομάδες πριν το επεισόδειο, και μπορεί να γίνουν σημαντικές ενδείξεις για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Ποια είναι τα πρώιμα σημάδια του εγκεφαλικού;
Ημικρανία: Πότε μπορεί να είναι σύμπτωμα για εγκεφαλικό ή μηνιγγίτιδα;
Πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια ενός εγκεφαλικού – Πώς να τα εντοπίσετε και πότε να δράσετε
Δεν είναι πάντα δυνατό να προβλεφθεί ένα εγκεφαλικό, ωστόσο ορισμένα συμπτώματα μπορούν να λειτουργήσουν ως σημαντικές προειδοποιήσεις πριν το επεισόδιο. Ξαφνική ζάλη, έντονος πονοκέφαλος ή απρόσμενες αλλαγές στην όραση μπορεί να δείχνουν πρόβλημα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο (TIA) — που συχνά αποκαλείται μίνι-εγκεφαλικό — μπορεί να εμφανιστεί ημέρες ή ακόμη και εβδομάδες πριν.
Ένα παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο μπορεί να προκαλέσει προσωρινά προβλήματα, όπως απώλεια ισορροπίας ή αλλαγή στην εγρήγορση, και η έγκαιρη αναγνώριση αυτών των σημάτων μπορεί να είναι καθοριστική για την πρόληψη ενός μεγάλου εγκεφαλικού. Τι να προσέξετε;
Εγκεφαλικό: Υπάρχουν συμπτώματα πριν το επεισόδιο;
Ναι — έρευνες δείχνουν ότι ένα εγκεφαλικό μπορεί να έχει προειδοποιητικά συμπτώματα ώρες, ημέρες ή ακόμη και εβδομάδες πριν το κύριο επεισόδιο. Αυτά τα συμπτώματα ποικίλλουν ως προς τον τύπο και την ένταση, αλλά μπορούν να προσφέρουν ένα κρίσιμο παράθυρο για έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη.
Σύμφωνα με έρευνα του 2024 με τίτλο «Stroke signs knowledge and factors associated with a delayed hospital arrival of patients with acute stroke in Kinshasa», πολύ λίγοι ασθενείς (13,4%) αναγνώρισαν ότι πάθαιναν εγκεφαλικό, και σχεδόν 9 στους 10 έφτασαν στο νοσοκομείο πολύ αργά για την πιο αποτελεσματική θεραπεία.
Οι καθυστερήσεις ήταν πιο πιθανές όταν τα συμπτώματα ήταν ήπια, όταν οι άνθρωποι δεν είχαν ιστορικό υψηλής αρτηριακής πίεσης ή διαβήτη, είχαν χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο, ήταν ανύπαντροι, έκαναν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή είχαν ισχαιμικό εγκεφαλικό, γεγονός που δείχνει την ανάγκη για καλύτερη ενημέρωση του κοινού και ταχύτερη, συντονισμένη φροντίδα εγκεφαλικού.
Άλλες μελέτες επισημαίνουν αρκετά επαναλαμβανόμενα μοτίβα:
- Παροδικά Ισχαιμικά Επεισόδια (TIAs) — «μίνι-εγκεφαλικά» με συμπτώματα παρόμοια με του εγκεφαλικού που υποχωρούν μέσα σε 24 ώρες. Παρατηρούνται σε περίπου 43% των ασθενών με ισχαιμικό εγκεφαλικό την εβδομάδα πριν.
- Προειδοποιητικοί πονοκέφαλοι — ξαφνικοί, έντονοι, ασυνήθιστοι πονοκέφαλοι σε περίπου 15% των ασθενών μέσα σε μία εβδομάδα πριν από το εγκεφαλικό, πιο συχνοί σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή.
- Ζάλη, ναυτία, πονοκέφαλος — συχνά προδρομικά σημάδια σε απόφραξη βασικής αρτηρίας, συνήθως μέσα σε δύο εβδομάδες.
- Μη ειδικά συμπτώματα — ζάλη, διαταραχές στην ομιλία, κόπωση, μούδιασμα/αίσθηση μυρμηγκιάσματος, αλλαγές στην όραση, γνωστικά προβλήματα ή μυϊκή αδυναμία.
Τα πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια του εγκεφαλικού
Ένα παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο (TIA), γνωστό και ως μίνι-εγκεφαλικό, προκαλείται από μια σύντομη διακοπή της ροής αίματος προς τον εγκέφαλο. Είναι ένα από τα πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια ότι μπορεί να ακολουθήσει μελλοντικό εγκεφαλικό. Περίπου το 20% των ανθρώπων που παθαίνουν παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο θα πάθουν εγκεφαλικό μέσα σε 90 ημέρες.
Τα συμπτώματα του μίνι-εγκεφαλικού συχνά, αλλά όχι πάντα, μοιάζουν με εκείνα του εγκεφαλικού. Μπορεί να περιλαμβάνουν σημάδια όπως αλλαγές στην εγρήγορση ή στις αισθήσεις, μυϊκά προβλήματα ή απώλεια ισορροπίας.
«Νόμιζα ότι ο πονοκέφαλος μου ήταν από hangover αλλά ήταν εγκεφαλικό» – Τα συμπτώματα του 61χρονου
Πρόσθετα πρώιμα σημάδια εγκεφαλικού περιλαμβάνουν ξαφνικά:
- Σύγχυση ή δυσκολία κατανόησης του λόγου
- Δυσκολία στο περπάτημα
- Ζάλη
- Δυσφαγία (δυσκολία στην κατάποση)
- Απώλεια συντονισμού κινήσεων
- Έντονο πονοκέφαλο χωρίς γνωστή αιτία
- Προβλήματα όρασης που εμφανίζονται σε ένα ή και στα δύο μάτια, όπως διπλωπία, τύφλωση ή απώλεια όρασης στο μισό οπτικό πεδίο
- Αδυναμία ή μούδιασμα στα πόδια, ιδιαίτερα αν εμφανίζεται μόνο στη μία πλευρά του σώματος
Ένα άτομο που βιώνει μίνι-εγκεφαλικό ή εγκεφαλικό μπορεί να έχει αρκετά από αυτά τα συμπτώματα ή μόνο ένα, και τα συμπτώματα μπορεί να είναι προσωρινά ή να διαρκούν περισσότερο.
Πώς να αναγνωρίσετε ένα εγκεφαλικό γρήγορα
Η χρήση του ακρωνύμιου FAST (δηλαδή «γρήγορα», ελλ. «ΠΧΟΧ») μπορεί να σας βοηθήσει να θυμάστε μερικά από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα εγκεφαλικού και πότε να καλέσετε το 166 για πιθανό εγκεφαλικό:
- Face (Πρόσωπο): Αναζητήστε σημάδια πτώσης ή μουδιάσματος στο πρόσωπο.
- Arm (Χέρι): Ελέγξτε για αδυναμία ή μούδιασμα στο χέρι.
- Speech (Ομιλία): Δώστε προσοχή σε πιθανή δυσκολία στην ομιλία ή «μπερδεμένα» λόγια.
- Time (Χρόνος): Καλέστε το 166 εάν υπάρχει κάποιο από αυτά τα συμπτώματα.
Αν και το ΠΧΟΧ είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο αναγνώρισης για τις περισσότερες περιπτώσεις εγκεφαλικού, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν ακολουθούν όλα τα εγκεφαλικά αυτό το μοτίβο. Η επίγνωση λιγότερο συνηθισμένων προειδοποιητικών συμπτωμάτων, όπως διπλωπία, τύφλωση στο ένα μάτι, ζάλη ή δυσκολία στην κατάποση, μπορεί να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε πότε κάποιος χρειάζεται άμεση ιατρική φροντίδα για τη διάγνωση και θεραπεία ενός άροδικού ισχαιμικού επεισοδίου ή εγκεφαλικού.
Τι αυξάνει τον κίνδυνο;
Να είστε ενήμεροι για τυχόν παράγοντες κινδύνου εγκεφαλικού που μπορεί να έχετε, οι οποίοι μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Κολπική μαρμαρυγή
- Χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις (όπως ψωρίαση, ρευματοειδής αρθρίτιδα, λύκος και HIV/AIDS)
- Χρόνια νεφρική νόσο
- Διαβήτη
- Οικογενειακό ιστορικό εγκεφαλικού
- Καρδιακές παθήσεις
- Ιστορικό εγκεφαλικού ή παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο
- Υψηλή αρτηριακή πίεση ή υψηλή χοληστερίνη
- Παράγοντες τρόπου ζωής (όπως έλλειψη τακτικής σωματικής δραστηριότητας, χρήση καπνού και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ)
- Μεταβολικό σύνδρομο
- Παχυσαρκία
- Αποφρακτική υπνική άπνοια και άλλες διαταραχές ύπνου
- Προεκλαμψία
- Πρόωρη εμμηνόπαυση
- Πρωτοπαθής υπερχοληστεριναιμία
- Δρεπανοκυτταρική αναιμία
Τι να κάνετε αν νομίζετε ότι παθαίνετε εγκεφαλικό
Αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια αν νομίζετε ότι παθαίνετε εγκεφαλικό. Μην προσπαθήσετε να οδηγήσετε μόνοι σας στο νοσοκομείο. Η κλήση ασθενοφόρου θα εξασφαλίσει γρήγορη και ασφαλή μεταφορά και θα επιτρέψει στο ιατρικό προσωπικό να ξεκινήσει την παροχή φροντίδας καθ’ οδόν προς το τμήμα επειγόντων. Ενημερώστε τον τηλεφωνητή του 166 και την ιατρική ομάδα που θα φτάσει ότι ανησυχείτε πως έχετε εγκεφαλικό. Ίσως μπορέσουν να σας μεταφέρουν σε νοσοκομείο με εξειδικευμένη κλινική.
Τα εγκεφαλικά και τα παροδικά ισχαιμικά επεισόδια μπορούν να μιμηθούν συμπτώματα καταστάσεων όπως λοίμωξη στο εσωτερικό αυτί ή ημικρανία. Έτσι, δεν είναι ασυνήθιστο τα εγκεφαλικά —ιδιαίτερα αυτά που επηρεάζουν την οπίσθια εγκεφαλική αρτηρία— να μην αναγνωρίζονται ή να διαγιγνώσκονται λανθασμένα.
Εάν πιστεύετε ότι εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο έχει διαγνωστεί εσφαλμένα, ρωτήστε έναν ειδικό την εξής ερώτηση: «Γιατί πιστεύετε ότι δεν είναι εγκεφαλικό;». Ζητήστε δεύτερη γνώμη αν δεν απαντήσουν ξεκάθαρα στην ερώτησή σας ή αν δεν αισθάνεστε βέβαιοι για την απάντησή τους.
Πηγές: Health, F1000Research, MedlinePlus, CDC, CDC, CDC, American Academy of Neurology, Healthline, AHAIASA Journals, PMC, ScienceDirect