Τέσσερεις Έλληνες επιστήμονες αναλύουν στο oloygeia.gr τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από τη δράση επαναστατικής νέας θεραπείας που έδειξε ότι μπορεί να καταστέλλει όλους τους καρκινικούς όγκους. Είμαστε κοντά στην οριστική θεραπεία του καρκίνου;
Αν μπορεί να θεραπευτεί ο καρκίνος, αυτό προσπάθησαν να δείξουν ερευνητές του «City of Hope», ενός από τους μεγαλύτερους οργανισμούς έρευνας και θεραπείας του καρκίνου στις ΗΠΑ, που ανέπτυξαν στοχευμένη θεραπεία για τον καρκίνο, ικανή να σκοτώσει όλους τους συμπαγείς καρκινικούς όγκους, αφήνοντας ανέπαφα τα υγιή κύτταρα. Αυτή η θεραπεία βρίσκεται σε εξέλιξη κλινική δοκιμή φάσης 1 που δοκιμάζει τη θεραπεία σε ανθρώπους.
Τι λένε οι Έλληνες επιστημόνες;
Τέσσερεις Ελληνες επιστήμονες σχολιάζουν στο oloygeia.gr τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα της μελέτης. Τονίζουν ότι αν καταλήξει σε θετικά αποτελέσματα, θα μπορούσε δυνητικά να αντιμετωπίσει τους περισσότερους τύπους καρκίνου.
Θάνος Δημόπουλος: Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Αιματολογίας-Ογκολογίας
Νέα κλινική μελέτη φάσης Ι (NCT05227326) του City of Hope Medical Center στις ΗΠΑ εξετάζει την ασφάλεια και την βέλτιστη δόση του PCNA αναστολέα AOH1996 σε προθεραπευμένους συμπαγείς όγκους. Το φάρμακο αυτό είναι ένας από του στόματος αναστολέας του πυρηνικού αντιγόνου πολλαπλασιαζόμενων κυττάρων (PCNA), μίας πρωτεΐνης του κυτταρικού κύκλου που λειτουργεί ως βοηθητική πρωτεΐνη (co-factor) για την DNA πολυμεράση για την αντιγραφή του DNA κατά τη φάση S του κυτταρικού κύκλου και συνεπώς ως ρυθμιστής του κυτταρικού πολλαπλασιασμού.
Επιπλέον, το PCNA εμπλέκεται στην επιδιόρθωση βλαβών του DNA και η αναστολή του οδηγεί σε συσσώρευση βλαβών του DNA και στην απόπτωση του κυττάρου. Έχει φανεί πως ο βαθμός της έκφρασης της πρωτεΐνης PCNA είναι ευθέως ανάλογη του βαθμού κακοήθειας, της μιτωτικής δραστηριότητας και πιθανόν και του μεταστατικού δυναμικού. Η πρωτεΐνη PCNA ταυτοποιήθηκε πρώτη φορά το 1978 με τη μέθοδο του ανοσοφθορισμού και εδράζεται στον πυρήνα των κυττάρων με χρόνο ημίσειας ζωής περίπου 20 ώρες. Ωστόσο, θεωρούνταν φαρμακευτικά μη στοχεύσιμη μέχρι πρότινος.
Ο αναστολέας του PCNA, AOH1996, είναι ένα μικρό μόριο που επιλεκτικά «επιτίθεται» στα καρκινικά κύτταρα αφού ανιχνεύει μία συγκεκριμένη ισομορφή του PCNA που εκφράζεται μόνο στα καρκινικά κύτταρα και όχι στα καλοήθη. Ο αναστολέας αυτός αφενός παρεμβαίνει στην σύνδεση του PCNA με την RNA πολυμεράση και αφετέρου οδηγεί στην συσσώρευση βλαβών διπλής έλικας του DNA.
Ως εκ τούτου, η θεραπεία αυτή εμποδίζει κύτταρα με βλάβη στο DNA από το να διαιρούνται στην G2/M φάση και από το να αντιγράφουν το DNA που έχει υποστεί βλάβη στην S φάση. Σε προκλινικές μελέτες, το AOH1996 έχει δείξει δραστικότητα σε > 70 κυτταρικές σειρές χωρίς ωστόσο να είναι τοξικό για τα υγιή κύτταρα αφού η ευαισθησία των καρκινικών κυττάρων ήταν 30 φορές πιο υψηλή. Επιπλέον παρουσίασε συνεργική δράση με γνωστά χημειοθεραπευτικά φάρμακα που προκαλούν βλάβη στο DNA, όπως η σισπλατίνη και η τοποτεκάνη.
Η δραστικότητα αυτή του φαρμάκου επιβεβαιώθηκε πειραματικά σε ζώα που φέρουν συμπαγείς όγκους όπως καρκίνο μαστού ή καρκίνο του πνεύμονα. Αναφορικά με την ασφάλεια, το AOH1996 απεδείχθη ασφαλές σε δόση έως και 6 φορές μεγαλύτερη της δραστικής του. Οι ερευνητές του City of Hope, ενός από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα για τον καρκίνο στις ΗΠΑ, που ανέπτυξαν το φάρμακο αναφέρουν πως «κανείς δεν είχε στοχεύσει προηγουμένως την πρωτεΐνη PCNA, καθώς θεωρούνταν μη στoχεύσιμη, ωστόσο το City of Hope δημιούργησε ένα πειραματικό φάρμακο για έναν στόχο-πρόκληση». Η Δρ. Linda Malkas, Καθηγήτρια στο City of Hope’s Department of Molecular Diagnostics & Experimental Therapeutics, δουλεύει στην εύρεση και ανάπτυξη του AOH1996 εδώ και 20 έτη. Αξίζει να σημειωθεί πως το φάρμακο AOH1996 πήρε το όνομά του από την Anna Olivia Healey, που γεννήθηκε το 1996 και έχασε την μάχη με τον καρκίνο από νευροβλάστωμα σε ηλικία μόλις 9 ετών.
Στην μελέτη το φάρμακο δίνεται καθημερινά από του στόματος δις ημερησίως ενώ συμμετέχουν έως τώρα 8 ασθενείς.
Θεοδώρα Ψαλτοπούλου: Παθολόγος, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ
Ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου στις Δυτικές χώρες. Οι ερευνητές παγκοσμίως προσπαθούν να στοχεύσουν, μεταξύ άλλων, στην αναστολή συγκεκριμένων μορίων που προάγουν τη διαδικασία της καρκινογένεσης και της εξάπλωσης των κακρινικών κυττάρων. Διεξάγεται τώρα στις ΗΠΑ κλινική μελέτη φάσης I για ένα μόριο το PCNA ( proliferating cell nuclear antigen ), η οποία αν καταλήξει σε θετικά αποτελέσματα ως προς την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του χαπιού αυτού, θα μπορούσε δυνητικά να αντιμετωπίσει τους περισσότερους τύπους καρκίνου.
Βεβαίως είναι πολλές οι διεθνείς προσπάθειες των φαρμακευτικών εταιρειών και των ερευνητικών κέντρων, ώστε να παραχθεί μια ουσία που να αντιμετωπίζει επιτυχώς διαφορετικά είδη καρκίνων, ελαχιστοποιώντας τη θνητότητα των ασθενών.
Ευάγγελος Φιλόπουλος: Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας
Τα τρισεκατομμύρια κύτταρα του οργανισμού μας με καθορισμένο χρόνο και με απόλυτη πειθαρχία συνεχώς ανανεώνονται με τη δημιουργία νέων κυττάρων και τον θάνατο των γερασμένων (διαδικασία που ονομάζεται απόπτωση).
Σε κάποια μικρή περιοχή του οργανισμού κάποια κύτταρα χάνουν την προγραμματισμένη κανονικότητα τους στον πολλαπλασιασμό και έτσι προκύπτει ο καρκίνος, ένας ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός κυττάρων που οδηγεί στο σχηματισμό ενός κακοήθους όγκου που έχουν τη δυνατότητα να μεταφερθούν μέσα από τα αγγεία σε άλλα μέρη του σώματος και να δώσουν τις λεγόμενες μεταστάσεις.
Όλες οι κυτταρικές διαδικασίες συμπεριλαμβανομένου του πότε και πώς θα γίνει η αναπαραγωγή (ο πολλαπλασιασμός) τους είναι πολύπλοκες και στηρίζονται στις γενετικές στις εντολές από το DNA.
Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη έχει αρχίσει να ανακαλύπτει χημικά μόρια και μονοπάτια μεταβίβασης εντολών που σχετίζονται με την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.
Η πολυπλοκότητα των διαφόρων ειδών καρκίνου, ακόμα και στο ίδιο όργανο, αποτελούσε δύσκολο θεραπευτικό στόχο.
Αν η νέα πρωτεΐνη που συνδέεται με την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων αφορά περισσότερα του ενός είδος καρκίνων και επομένως με στοχευμένη θεραπευτική παρέμβαση σ’ αυτή θα καταστεί εφικτό να μπλοκαριστεί ο πολλαπλασιασμός των καρκινικών κυττάρων γενικότερα, αυτό θα ήταν πράγματι the magic bullet ( η μαγική σφαίρα) για τον έλεγχο της νόσου.
Ενθαρρυντικά τα πρώτα αποτελέσματα σε κυτταρικές καλλιέργειες και συνθήκες εργαστηρίου, θα πρέπει να περιμένουμε, όμως, αν η θεραπεία λειτουργεί και στους ανθρώπους. Ελπίζουμε, αλλά ας είμαστε αισιόδοξα συγκρατημένοι.
Hλίας Αθανασιάδης, παθολόγος ογκολόγος, διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής Θεραπευτηρίου “Μητέρα¨
Οι ερευνητές του City of Hope Cancer Center στην Καλιφόρνια έχουν επενδύσει τα τελευταία χρόνια στην προκλινική έρευνα ενός μικρού μορίου που προσκολλάται στην πρωτεΐνη PCNA (Proliferating Cell Nuclear Antigen), που ανευρίσκεται σε μια ποικιλία από όγκους με πλούσια έκφραση. Το μικρό μόριο A0H1996 ασκεί επιλεκτική δράση στα καρκινικά κύτταρα αντίθετα με τα φυσιολογικά κύτταρα όπου η PCNA protein απουσιάζει. Τα αποτελέσματα μελετών σε πειραματικά μοντέλα ήσαν ενθαρρυντικά και πρόσφατα ενεργοποιήθηκε μελέτη φάσης Ι σε ασθενείς με μια ποικιλία από καρκίνους με στόχο να δημιουργηθούν στοιχεία για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα για πρώτη φορά σε άνθρωπο. Η μελέτη μόλις ξεκίνησε και δεν υπάρχουν ακόμη αποτελέσματα.
Οι ενθαρρυντικές προκλινικές μελέτες, η καθολική παρουσία του στόχου σε πολλούς όγκους και η εκλεκτική δράση δημιουργούν υψηλές προσδοκίες παρότι δεν περιμένουμε σε ορατό ορίζοντα κλινικά αποτελέσματα.
Η Μοριακή Βιολογία έχει δημιουργήσει έναν πλούτο από πληροφορίες, και μελέτες σαν αυτήν δημιουργούν ισχυρή ελπίδα για εξατομικευμένη θεραπεία των καρκίνων με ανίχνευση κλινικών στόχων όπως η πρωτεΐνη PCNA.