Ένα νέο στέλεχος της ευλογιάς των πιθήκων έχει αρχίσει να εξαπλώνεται στην Ευρώπη, προκαλώντας ανησυχία στους ειδικούς. Οι υγειονομικές αρχές παρακολουθούν στενά την πορεία του ιού και προειδοποιούν για την ανάγκη προσοχής. Πώς μπορούμε να προστατευτούμε και ποια είναι τα βασικά συμπτώματα που πρέπει να γνωρίζουμε;
Ευλογιά των πιθήκων: Τι είναι, πώς μεταδίδεται και ποια είναι τα συμπτώματα
Ευλογιά των πιθήκων: Αυστηρή προειδοποίηση από τις αρχές για εξάπλωση
Η ευλογιά των πιθήκων (Mpox) είναι μια ζωονόσος , η οποία έχει λάβει παγκόσμια διάσταση από το 2022 με περισσότερες από 97.000 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις σε 118 χώρες έως τον Ιούνιο 2024. Τα τυπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, μυαλγίες και εξάνθημα που ξεκινά από το πρόσωπο και διασπείρεται στο σώμα, σύμφωνα με το Viruses.
Η μετάδοση γίνεται κυρίως με άμεση επαφή με δερματικές αλλοιώσεις ή σταγονίδια, ενώ δεν υπάρχουν ακόμη συγκεκριμένα αντιικά φάρμακα, αν και εξετάζονται μερικά. Η παγκόσμια επιδημιολογική αλλαγή οδήγησε σε δήλωση κατάστασης έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2024, τονίζοντας την ανάγκη για πρόληψη με εμβολιασμό και παρακολούθηση.
Ωστόσο και τώρα οι υγειονομικές αρχές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για αύξηση των κρουσμάτων της ευλογιάς των πιθήκων στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η μετάλλαξη clade 1b στερεί τη ζωή σε 1 από 100 μολυσμένους και πιστεύεται ότι ευθύνεται για κύμα αποβολών στην Αφρική, όπου και εμφανίστηκε.
Αξιωματούχοι της UK Health Security Agency (UKHSA) δήλωσαν ότι γνωρίζουν για μικρό αριθμό κρουσμάτων αυτού του στελέχους στην Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, την Πορτογαλία και τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, κανένα από τα περιστατικά δεν είχε σύνδεση με χώρες όπου είναι γνωστό ότι κυκλοφορεί η μετάλλαξη clade 1b, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο ιός που προκαλεί εξάνθημα ενδέχεται να εξαπλώνεται χωρίς να γίνεται αντιληπτός παγκοσμίως.
Οι περισσότερες από τις καταγεγραμμένες περιπτώσεις έχουν εντοπιστεί σε ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους άνδρες, σύμφωνα με τους αξιωματούχους του UKHSA, μορφή μετάδοσης που δεν είχε παρατηρηθεί προηγουμένως για το συγκεκριμένο στέλεχος.
Οι αρχές έχουν πλέον απευθύνει έκκληση σε όλους όσοι είναι σε ευαίσθητες ομάδες να εμβολιαστούν κατά του mpox για να αποτραπεί η ενδεχόμενη εξάπλωση του ιού.
Μια διαφορετική, λιγότερο σοβαρή μορφή της ευλογιάς των πιθήκων, γνωστή ως clade II, είχε προκαλέσει παγκόσμιο συναγερμό το 2022 όταν άρχισε να εξαπλώνεται ραγδαία σε πολλές χώρες, κυρίως μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ομοφυλόφιλων και αμφιφυλόφιλων ανδρών.
Ωστόσο, τα νέα κρούσματα μειώθηκαν σταδιακά χάρη στην αυξημένη ευαισθητοποίηση για τη νόσο και σε ένα επείγον πρόγραμμα εμβολιασμού.
Τότε, μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο είχαν καταγραφεί σχεδόν 4.000 κρούσματα, με το NHS England να εμβολιάζει πάνω από 68.000 άτομα με το εμβόλιο της ευλογιάς, το οποίο είναι αποτελεσματικό λόγω της στενής συγγένειας των δύο ιών. Στην Ελλάδα είχαμε 528 κρούσματα με σχεδόν αντίστοιχη αναλογία σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό.
Ευλογιά των πιθήκων: Οι νέοι τρόποι μετάδοσης που ανησυχούν τους επιστήμονες
Ανάγκη για εμβολιασμό των ομάδων που κινδυνεύουν
Η Dr Katy Sinka, επικεφαλής των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Λοιμώξεων στην UKHSA, δήλωσε:
«Ο τρόπος με τον οποίο συνεχίζει να εξαπλώνεται η ευλογιά των πιθήκων παγκοσμίως είναι υπενθύμιση για να προχωρήσει κάποιος στον εμβολιασμό, εφόσον είναι επιλέξιμος.
Παρότι η λοίμωξη είναι ήπια για πολλούς, μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρή.
Ο εμβολιασμός, εφόσον είστε επιλέξιμοι, είναι ένας αποδεδειγμένα αποτελεσματικός τρόπος να προστατευθείτε από σοβαρή νόσηση, επομένως παρακαλώ βεβαιωθείτε ότι έχετε κάνει το εμβόλιο.
Είναι σημαντικό να παραμείνουμε σε εγρήγορση για τους κινδύνους από αυτήν τη δυσάρεστη ασθένεια».
Ο διευθύνων σύμβουλος του Terrence Higgins Trust, Richard Angell, πρόσθεσε:
«Το προηγούμενο ξέσπασμα του mpox έπληξε δυσανάλογα την κοινότητα των γκέι, των μπάι και άλλων ανδρών. Αν και περιγράφεται ως “ήπιο”, όσοι έχουν εξανθήματα από ευλογιά των πιθήκων στο πρόσωπο και στο σώμα τους, συμπεριλαμβανομένων οικείων και ευαίσθητων περιοχών, θα σας πουν πόσο δυσάρεστο και επώδυνο είναι. Το 2022 δεν ήμασταν προετοιμασμένοι για την επιδημία mpox και τα εργαλεία που είχαμε στη διάθεσή μας ήταν δύσκολο να ενεργοποιηθούν».
Ευλογιά των πιθήκων: Επεκτείνεται ο εμβολιασμός και σε εφήβους 12 έως 17 ετών
Πού εντοπίζεται η νέα μετάλλαξη;
Η μετάλλαξη clade 1b εμφανίστηκε πέρυσι και έχει εξαπλωθεί κυρίως στην κεντρική Αφρική, μολύνοντας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους από την αρχή της επιδημίας.
Χώρες όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό έχουν πληγεί ιδιαίτερα, ενώ κρούσματα έχουν καταγραφεί επίσης στο Μπουρούντι, τη Ρουάντα, την Ουγκάντα και την Κένυα.
Ωστόσο, οι ειδικοί δηλώνουν ότι τα ποσοστά θνησιμότητας της μετάλλαξης clade 1b από την κεντρική Αφρική δεν είναι πιθανό να επαναληφθούν σε αναπτυγμένες χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω της καλύτερης πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας υγειονομική περίθαλψη.
Η Ισπανία ανέφερε τα πρώτα τοπικά μεταδιδόμενα κρούσματα νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ενώ άλλες τέσσερις περιπτώσεις αναφέρθηκαν στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) μεταξύ ανδρών στην Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ολλανδία.
Και οι πέντε εμφάνισαν ήπια συμπτώματα.
Το ECDC αναφέρει ότι τα περιστατικά δεν είχαν ιστορικό ταξιδιού, γεγονός που υποδηλώνει «ένα διαφορετικό πρότυπο μετάδοσης» και δείχνει «ότι η μετάδοση μπορεί να συμβαίνει μέσα σε σεξουαλικά δίκτυα ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες σε πολλές χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ».
Μετά την αύξηση των περιστατικών clade 1b πέρυσι, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε τη συνεχιζόμενη επιδημία mpox σε αρκετά κράτη της Κεντρικής Αφρικής ως «κατάσταση έκτακτης ανάγκης δημόσιας υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος».
Πρόκειται για την ίδια κατηγορία χαρακτηρισμού που είχε δοθεί στην πανδημία της Covid στα τέλη Ιανουαρίου 2020, λίγες εβδομάδες πριν εξαπλωθεί παγκοσμίως.
Ευλογιά των πιθήκων: Ποιοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο και πρέπει να εμβολιαστούν
Συμπτώματα ευλογιάς των πιθήκων (mpox)
Το mpox προκαλεί χαρακτηριστικές εξογκωμένες βλάβες στο δέρμα, καθώς και πυρετό, πόνους και κόπωση.
Ωστόσο, σε μικρό αριθμό περιπτώσεων, μπορεί να εισχωρήσει στο αίμα και τους πνεύμονες, καθώς και σε άλλα σημεία του σώματος, όπου γίνεται απειλητικό για τη ζωή.
Τα σημερινά εμβόλια, τα οποία έχουν σχεδιαστεί για να είναι αποτελεσματικά κατά της ευλογιάς, στενού συγγενή του ιού της ευλογιάς των πιθήκων, χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της επιδημίας του 2022 ενάντια στο πιο ήπιο στέλεχος.
Ωστόσο, δεν έχουν δοκιμαστεί ευρέως μέχρι στιγμής ενάντια στο πιο ισχυρό στέλεχος clade 1b.
«Αν και δεν υπάρχουν μελέτες για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου κατά του clade 1b, η προστασία από το εμβόλιο θεωρείται πιθανή», ανέφερε η UKHSA.
Ο ΠΟΥ και το NHS συνιστούν τον εμβολιασμό εντός τεσσάρων ημερών από την επαφή με άτομο που έχει τον ιό, ή εντός έως 14 ημερών εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα.
Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: Συμπτώματα, διάγνωση και θεραπεία
Δεν υπάρχουν άμεσα διαθέσιμες θεραπείες και οι γιατροί επικεντρώνονται στη στήριξη του οργανισμού του ασθενούς ώστε να καταπολεμήσει μόνος του τον ιό.