Μπορεί ένα κοινό χάπι να ελλοχεύει μεγάλους κινδύνους; Νέα μελέτη που εξέτασε σχεδόν μισό εκατομμύριο άτομα αποκαλύπτει ότι μια συχνή φαρμακευτική συνήθεια σχετίζεται με έως και έξι χρόνια μικρότερο προσδόκιμο ζωής. Ο κίνδυνος θανάτου αυξάνεται ακόμη και σε άτομα με φυσιολογικές λειτουργίες. Οι ειδικοί καλούν σε προσοχή, καθώς τα ευρήματα προκαλούν ερωτήματα για μια πρακτική που έχει γίνει ρουτίνα. Μήπως είναι ώρα να επανεκτιμήσουμε τις επιλογές μας για καλύτερο ύπνο και υγεία;
Τα 6 σημάδια όταν κοιμάστε που δείχνουν ότι πρέπει να δείτε γιατρό
Κοινό φάρμακο για τον ύπνο πιθανώς μειώνει το προσδόκιμο ζωής και αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου, σύμφωνα με μελέτη
Για όσους δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν, μια γρήγορη λύση έρχεται συχνά με τη μορφή συνταγογραφούμενων υπνωτικών χαπιών. Ενώ αυτά τα φάρμακα—κυρίως οι βενζοδιαζεπίνες—έχουν σχεδιαστεί για να βοηθούν τους χρήστες να χαλαρώσουν και να αποκοιμηθούν, νέα έρευνα εγείρει ανησυχίες σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους. Δημοσιευμένη στο περιοδικό Sleep Health, μια μελέτη υποδηλώνει ότι η χρήση υπνωτικών χαπιών μπορεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Αυτή η ανησυχητική αποκάλυψη ακολουθεί μια μελέτη που περιελάμβανε σχεδόν μισό εκατομμύριο συμμετέχοντες, αποκαλύπτοντας ότι όσοι βασίζονταν στα υπνωτικά χάπια είχαν μικρότερο προσδόκιμο ζωής—έως και 6 χρόνια—σε σύγκριση με όσους δεν έπαιρναν χάπια για να κοιμηθούν. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, παρόλο που η μελέτη καθορίζει μια συσχέτιση, η ακριβής αιτία αυτού του αυξημένου κινδύνου θνησιμότητας παραμένει ασαφής και άλλοι παράγοντες υγείας μπορεί επίσης να παίζουν ρόλο. Καθώς η εξάρτηση από τα υπνωτικά χάπια αυξάνεται, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους, τα ευρήματα αυτά ωθούν σε μια κρίσιμη επανεκτίμηση της ευρείας χρήσης τους.
Αϋπνία: Αιτίες και συμπτώματα
Η αϋπνία είναι μια διαδεδομένη διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από δυσκολία στο να κοιμηθούμε, να παραμείνουμε κοιμισμένοι ή να ξυπνάμε πολύ νωρίς χωρίς να μπορούμε να κοιμηθούμε ξανά. Μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας, διαταραχές διάθεσης και μειωμένη γνωστική λειτουργία. Η κατανόηση των αιτίων, των συμπτωμάτων και των επιλογών θεραπείας της είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική διαχείριση.
Αιτίες της αϋπνίας
Η αϋπνία μπορεί να ταξινομηθεί ως πρωτογενής ή δευτερογενής:
- Πρωτογενής αϋπνία: Εμφανίζεται ανεξάρτητα, χωρίς υποκείμενη ιατρική ή ψυχιατρική κατάσταση.
- Δευτερογενής αϋπνία: Προκύπτει από άλλα προβλήματα υγείας, φάρμακα ή ουσίες.
Συχνές αιτίες:
- Στρες και άγχος: Οι ανησυχίες για την εργασία, την υγεία ή την οικογένεια μπορούν να διαταράξουν τα μοτίβα ύπνου.
- Κατάθλιψη και άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας: Καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές συνδέονται ισχυρά με την αϋπνία.
- Χρόνιος πόνος και ιατρικές παθήσεις: Καταστάσεις όπως αρθρίτιδα, άσθμα ή καρδιοπάθεια μπορούν να παρεμποδίσουν τον ύπνο.
- Φάρμακα και ουσίες: Ορισμένα φάρμακα, όπως διεγερτικά, αντικαταθλιπτικά και μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για το κρυολόγημα, μπορούν να προκαλέσουν αϋπνία.
- Ορμονικές αλλαγές: Η εμμηνόπαυση και η εγκυμοσύνη μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο λόγω ορμονικών διακυμάνσεων.
- Παράγοντες τρόπου ζωής: Ακανόνιστα προγράμματα ύπνου, υπερβολική χρήση οθονών πριν τον ύπνο και κατανάλωση καφεΐνης ή αλκοόλ μπορούν να διαταράξουν τον ύπνο.
Συμπτώματα της αϋπνίας
Τα άτομα με αϋπνία μπορεί να βιώνουν:
- Δυσκολία στην έναρξη του ύπνου: Να χρειάζονται περισσότερο από 30 λεπτά για να αποκοιμηθούν.
- Συχνές αφυπνίσεις: Να ξυπνούν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Πρώιμη αφύπνιση: Να ξυπνούν πολύ νωρίς και να μην μπορούν να ξανακοιμηθούν.
- Κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας: Να νιώθουν κούραση ή υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Διαταραχές διάθεσης: Ευερεθιστότητα, κατάθλιψη ή άγχος.
- Γνωστική έκπτωση: Δυσκολία συγκέντρωσης ή μνήμης.
Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής.
Αϋπνία: Συμπληρωματική και εναλλακτική ιατρική ως θεραπεία
Μια συστηματική ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο Cureus τον Αύγουστο του 2022 εξέτασε τον αντίκτυπο της συμπληρωματικής και εναλλακτικής ιατρικής (CAM) στην αϋπνία, αναλύοντας 35 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές (RCTs) που περιλάμβαναν χειροπρακτικές πρακτικές (όπως βελονισμό και πιεσοθεραπεία), πρακτικές νου-σώματος (όπως γιόγκα και τάι τσι) και φυσική ιατρική (συμπεριλαμβανομένων βοτανολογικών θεραπειών). Η μελέτη διαπίστωσε ότι, ενώ πολλές RCTs ανέφεραν θετικές επιδράσεις των θεραπειών CAM στην ποιότητα του ύπνου, τα αποτελέσματα ήταν ασυνεπή μεταξύ των μελετών.
Η μεθοδολογική ποιότητα των δοκιμών ποίκιλλε και τα μεγέθη επίδρασης (Cohen’s d) δεν αναφέρονταν ομοιόμορφα, καθιστώντας δύσκολη την εξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων. Οι συγγραφείς κατέληξαν ότι, παρά το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη CAM στη θεραπεία της αϋπνίας, τα αποδεικτικά στοιχεία παραμένουν ασαφή και απαιτούνται περαιτέρω καλά σχεδιασμένες RCTs για να τεκμηριωθεί η αποτελεσματικότητα αυτών των θεραπειών.
Σας παίρνει ο ύπνος με δυσκολία; Τα υπνωτικά χάπια μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες
Έχετε πρόβλημα με τον ύπνο; Στις μέρες μας, δεν λείπουν οι λύσεις για τον ύπνο, από το viral “sleepy girl mocktail” του TikTok μέχρι τα βίντεο ASMR με χαλαρωτικούς ήχους. Ωστόσο, αν συνεχίζετε να δυσκολεύεστε με τον ύπνο, η κλασική λύση παραμένει ίδια: τα υπνωτικά χάπια. Τα συνταγογραφούμενα υπνωτικά χάπια, όπως οι βενζοδιαζεπίνες και τα αντιισταμινικά, συνταγογραφούνται συνήθως για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να χαλαρώσουν και να νιώσουν υπνηλία. Αυτά τα φάρμακα λειτουργούν στέλνοντας σήμα στον εγκέφαλο ότι είναι ώρα για ξεκούραση.
Ωστόσο, όπως όλα τα φάρμακα, τα υπνωτικά χάπια συνοδεύονται από παρενέργειες, οι οποίες μπορεί να κυμαίνονται από υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας έως προβλήματα συγκέντρωσης. Ενώ οι περισσότερες παρενέργειες είναι προσωρινές, νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Sleep Health από τον εκδοτικό οίκο Elsevier έχει προκαλέσει ανησυχίες, αποκαλύπτοντας πιθανή σύνδεση μεταξύ υπνωτικών χαπιών και αυξημένου κινδύνου πρόωρου θανάτου.
Τι διαπίστωσε η μελέτη;
Οι συγγραφείς της μελέτης εξέτασαν τον κίνδυνο θνησιμότητας και το προσδόκιμο ζωής 484.916 ανθρώπων (η μέση ηλικία ήταν 40,3 έτη, με πάνω από τους μισούς να είναι γυναίκες) από το 1994 έως το 2011. Οι άνθρωποι ερωτήθηκαν σχετικά με την ποιότητα του ύπνου τους, τη διάρκεια του ύπνου τους και αν χρησιμοποιούσαν υπνωτικά χάπια. Ιατρικές εξετάσεις απέκλεισαν τυχόν προϋπάρχουσες παθήσεις που θα μπορούσαν επίσης να επηρεάσουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Βάσει του προγράμματος ύπνου τους, οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε τέσσερις κατηγορίες:
- Ύπνος υπερβολικά μικρής διάρκειας (λιγότερες από 4 ώρες τη νύχτα)
- Ύπνος μικρής διάρκειας (4-6 ώρες τη νύχτα)
- Ύπνος μέτριας διάρκειας (6-8 ώρες τη νύχτα)
- Ύπνος μεγάλης διάρκειας (πάνω από 8 ώρες)
Άνθρωποι που δεν χρησιμοποιούσαν υπνωτικά χάπια και κοιμούνταν σταθερά 6 έως 8 ώρες τη νύχτα είχαν τον χαμηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας σε σύγκριση με όσους κοιμόντουσαν λιγότερο από 4 ώρες ή περισσότερο από 8 ώρες. Ένα ενδιαφέρον εύρημα ήταν ότι όσοι κοιμόντουσαν επίσης 6 έως 8 ώρες τη νύχτα αλλά έπαιρναν υπνωτικά χάπια είχαν 55% υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας από τους μη χρήστες.
«Τα αποτελέσματά μας είναι συγκλονιστικά, για να το θέσουμε ήπια. Πολλοί άνθρωποι βασίζονται στα υπνωτικά χάπια για να κοιμηθούν, οπότε είναι σοκαριστικό να διαπιστώνουμε ότι η χρήση τους μπορεί να υπερδιπλασιάζει τον κίνδυνο θνησιμότητας», δηλώνει ο Dr. Yu Sun, MD, Ph.D., ερευνητής στο En Chu Kong Hospital στην Ταϊβάν, σε δελτίο τύπου, σύμφωνα με το Yahoo Life.
Οι συγγραφείς παρατήρησαν επίσης ότι οι χρήστες υπνωτικών χαπιών έχουν μικρότερο προσδόκιμο ζωής από τους μη χρήστες. Το προσδόκιμο ζωής των ανδρών ήταν 5,3 χρόνια μικρότερο και των γυναικών 5,7 χρόνια μικρότερο. Επιπλέον, οι χρήστες υπνωτικών είχαν υψηλότερο ποσοστό θανάτων από καρκίνο σε σύγκριση με τους μη χρήστες που κοιμόντουσαν 6 έως 8 ώρες τη νύχτα.
Πώς τα υπνωτικά χάπια αυξάνουν τον κίνδυνο θανάτου
Οι ειδικοί στον ύπνο δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα αν τα υπνωτικά χάπια είναι η αιτία του αυξημένου κινδύνου θανάτου. Η Dr. Emma Lin, MD, πνευμονολόγος και ιατρός ύπνου στο ReadyO2, αναφέρει ότι οι άνθρωποι που χρειάζονται υπνωτικά χάπια κάθε βράδυ τείνουν να έχουν και άλλα προβλήματα υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος ή αναπνευστικά προβλήματα. Και οι τρεις αυτοί παράγοντες συνδέονται ανεξάρτητα με κακή υγεία που μπορεί να συμβάλλει σε πρόωρο θάνατο.
Παρόλα αυτά, αν πράγματι τα υπνωτικά χάπια ευθύνονται, οι γιατροί με εξειδίκευση στον ύπνο έχουν κάποιες εξηγήσεις για το πώς αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει. Καταρχάς, πολλά υπνωτικά χάπια είναι βενζοδιαζεπίνες (όπως η κλοναζεπάμη και η αλπραζολάμη), ένας τύπος φαρμάκου που επιβραδύνει τη δραστηριότητα στον εγκέφαλο. Ο Dr. Ruchir Patel, MD, FACP, ιατρός με εξειδίκευση στον ύπνο και ιδιοκτήτης του The Insomnia and Sleep Institute of Arizona, αναφέρει ότι η μακροχρόνια χρήση βενζοδιαζεπινών συνδέεται με προβλήματα μνήμης και μειωμένη συγκέντρωση. Μπορεί επίσης να αρχίσει να αλλάζει την ψυχοσύνθεση και τη συμπεριφορά των ανθρώπων.
«Αυτές οι επιδράσεις μπορούν έμμεσα να συμβάλλουν στην αύξηση του κινδύνου θνησιμότητας επηρεάζοντας την καθημερινή λειτουργικότητα και αυξάνοντας την πιθανότητα ατυχημάτων, ειδικά στους ηλικιωμένους», εξηγεί ο Dr. Patel. Υπάρχουν επίσης έρευνες που συνδέουν τη χρήση βενζοδιαζεπινών με αυξημένη θνησιμότητα σε άτομα ηλικίας 65 ετών ή νεότερα.
Τα άτομα που χρησιμοποιούν γενικά βενζοδιαζεπίνες έχουν επίσης 66% μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσηλευτούν ή να πεθάνουν, προειδοποιεί ο Dr. Patel. «Όταν οι βενζοδιαζεπίνες συνδυάζονται με αγωνιστές μη βενζοδιαζεπινικών υποδοχέων, οι πιθανότητες σοβαρών επιπτώσεων στην υγεία σχεδόν τετραπλασιάζονται», σημειώνει.
Χρήση υπνωτικών χαπιών στους ηλικιωμένους στην Ελλάδα
Περίπου 0,85% έως 0,89% του ελληνικού πληθυσμού έλαβαν συνταγή για τουλάχιστον ένα υπνωτικό χάπι (όπως ζολπιδέμη ή ζοπικλόνη) ετησίως το 2019 και 2020, σύμφωνα με δεδομένα από την εθνική βάση συνταγογραφήσεων της Ελλάδας. Αυτές οι συνταγές αφορούσαν κυρίως ηλικιωμένους, με σχεδόν 70% των ασθενών να είναι άνω των 65 ετών, και με μεγαλύτερη επικράτηση στις γυναίκες. Δεν υπάρχουν πρόσφατα στοιχεία για τη χρήση βενζοδιαζεπινών στην Ελλάδα
Πρέπει να σταματήσετε τη χρήση υπνωτικών χαπιών;
Αν και τα αποτελέσματα της μελέτης είναι ανησυχητικά, υπάρχουν κάποιες επιφυλάξεις σταματήσετε να παίρνετε την αγωγή σας. Πρώτον, οι συγγραφείς παρατηρούσαν μόνο τη συμπεριφορά των ανθρώπων και πώς μπορεί να επηρεάζει τον κίνδυνο θνησιμότητας. Ο υψηλότερος ρυθμός θανάτου μπορεί να προέρχεται από άγνωστη ασθένεια, όχι από τα ίδια τα υπνωτικά χάπια. Δεύτερον, η μελέτη βασίστηκε στην ανάκληση των συνηθειών ύπνου των ατόμων, και η μνήμη μπορεί να είναι ασαφής.
Τρίτον, ενώ τα ερωτηματολόγια συμπληρώνονταν σε κάθε ετήσια επίσκεψη, χρησιμοποιήθηκαν μόνο τα αποτελέσματα της πρώτης επίσκεψης για τους υπολογισμούς. Είναι πιθανό οι συνήθειες ύπνου και η χρήση υπνωτικών να άλλαξαν με τον καιρό. Η Dr. Lin συνιστά να συζητήσετε με τον γιατρό σας πριν διακόψετε τη χρήση υπνωτικών χαπιών, εξηγώντας, «Το να σταματήσετε να παίρνετε τα φάρμακά σας από μόνοι σας είναι επικίνδυνο. Ορισμένα υπνωτικά χάπια πρέπει να μειώνονται σταδιακά, αλλιώς ο ύπνος θα επιδεινωθεί».
5 φυτά που «καθαρίζουν» τον αέρα και βοηθούν στον καλύτερο ύπνο
Προσθέτει ότι όταν εργάζεται με ασθενείς, προσπαθεί να εντοπίσει την αιτία της αϋπνίας. «Είναι το στρες; Είναι υπνική άπνοια, όπου δεν αναπνέουν σωστά τη νύχτα; Έχουν πνευμονικά προβλήματα που δυσκολεύουν την αναπνοή τους στο κρεβάτι; Αν γνωρίζουμε την αιτία, μπορούμε να θεραπεύσουμε το πρόβλημα και όχι απλώς να το καλύψουμε το σύμπτωμα με ένα χάπι», συμπληρώνει.
Πηγές: Yahoo Life, ScienceDirect, JAMA Network, PMC, Sleep Research Foundation, Cleveland Clinic, Mayo Clinic, PMC (2)