Στην Ιαπωνία, οι άνθρωποι συχνά ζουν περισσότερο και πιο υγιείς από τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ειδικοί αποκαλύπτουν το μυστικό πίσω από αυτή τη μακροζωία και τι μπορούμε να μάθουμε από τις συνήθειες των 80άρηδων εκεί.
Μυστικά μακροζωίας που διδάσκουν οι Ιάπωνες
Οι Ιάπωνες ζουν περισσότερο κυρίως λόγω της χαμηλής συχνότητας εμφάνισης ισχαιμικής καρδιοπάθειας και ορισμένων τύπων καρκίνου, γεγονός που σχετίζεται με τον υγιεινό τρόπο διατροφής τους, ιδιαίτερα τη χαμηλή κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών, το υψηλό ποσοστό ψαριών και φυτικών τροφών (όπως η σόγια) και την ελεγχόμενη κατανάλωση αλατιού και κόκκινου κρέατος. Επιπλέον, η χαμηλή συχνότητα παχυσαρκίας συμβάλλει στη χαμηλή θνησιμότητα από μεταβολικά και καρδιαγγειακά νοσήματα, σύμφωνα με το European Journal of Clinical Nutrition.
Το προσδόκιμο ζωής στην Ιαπωνία έχει εδώ και χρόνια τραβήξει την προσοχή ερευνητών και όσων αναζητούν την ευεξία. Ωστόσο, όπως σημειώνει στο FitWirr ο Djohny Alexandre, ειδικός στην επιστήμη της άσκησης και κάτοχος πιστοποιήσεων NASM, ACSM και C.H.E.K., η προσωπική του εμπειρία ζώντας για τρεις μήνες με πεθερικά του από την Ιαπωνία και οι δύο κοντά στα 80, του αποκάλυψε πτυχές της μακροζωίας που οι αριθμοί από μόνοι τους δεν αποδίδουν.
Κατά την παραμονή του στην Ιαπωνία, παρατήρησε καθημερινές συνήθειες όπως οι πρωινές ασχολίες στον κήπο, οι ήρεμες βόλτες μέχρι την αγορά και τα βραδινά οικογενειακά γεύματα με σπιτική σούπα miso, που δημιουργούν μια ζωή γεμάτη αξιοπρέπεια, χαρά και νόημα, ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία.
Όπως επισημαίνει, η μακροζωία στην Ιαπωνία δεν οφείλεται απλώς στη διατροφή ή στη φυσική δραστηριότητα, αλλά αποτελεί έναν ολόκληρο τρόπο ζωής, ριζωμένο στην απλότητα, τον σκοπό και τη βαθιά ανθρώπινη σύνδεση.
Η νορβηγική άσκηση που γυρνά τον χρόνο πίσω κατά δεκαετίες – Αρκεί και μια φορά την εβδομάδα
Το τοπίο της μακροζωίας σε αριθμούς
Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η Ιαπωνία κατατάσσεται σταθερά στις κορυφαίες χώρες σε επίπεδα προσδόκιμου ζωής.
Βάσει πρόσφατων δεδομένων:
- Το μέσο προσδόκιμο ζωής στην Ιαπωνία ξεπερνά τα 84 χρόνια
- Οι γυναίκες έχουν ιδιαίτερα υψηλό μέσο όρο ζωής, φτάνοντας συχνά τα 87–88 έτη
- Πάνω από 70.000 Ιάπωνες πολίτες είναι άνω των 100 ετών
Σε αντιδιαστολή, στις Ηνωμένες Πολιτείες, το μέσο προσδόκιμο ζωής κυμαίνεται γύρω στα 76 χρόνια, ενώ μετά τα 60 αυξάνεται η συχνότητα χρόνιων παθήσεων όπως ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες και η κατάθλιψη.
Τι κάνει, λοιπόν, η Ιαπωνία διαφορετικά;
Μυστικό #1: Ikigai – Ένας λόγος να ξυπνά κανείς κάθε πρωί
Ο Djohny Alexandre αναφέρει ότι ένα από τα πρώτα πράγματα που παρατήρησε ήταν η συχνή χρήση της λέξης ikigai από τα πεθερικά του, μια έννοια που μεταφράζεται ελεύθερα ως «λόγος ύπαρξης» ή «λόγος για να ξυπνάς κάθε πρωί».
Συγκεκριμένα, ο πεθερός του έβρισκε το ikigai του στη φροντίδα του κήπου και στις εβδομαδιαίες παρτίδες shogi, ενώ η πεθερά του μέσα από τον πειραματισμό με παραδοσιακές συνταγές και τη φροντίδα των ορχιδέων της.
Το ikigai δεν αποτελεί αφηρημένη ιδέα, αλλά έναν ζωντανό, καθημερινό τρόπο ύπαρξης. Στην Okinawa, μία από τις γνωστές Blue Zones του κόσμου, οι ηλικιωμένοι δεν «συνταξιοδοτούνται» με τον δυτικό τρόπο. Αντίθετα, μετακινούνται σε ουσιαστικούς κοινωνικούς ρόλους, όπως το να καθοδηγούν νεότερους, να ασχολούνται με χειροτεχνίες ή να συμμετέχουν σε εθελοντικές δράσεις.
Η αξία τους όχι μόνο δεν μειώνεται με την ηλικία, αλλά αυξάνεται.
Μυστικό #2: Φυσική κίνηση ενταγμένη στην καθημερινότητα
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του Djohny Alexandre, τα πεθερικά του δεν κάθονταν ποτέ για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Η καθημερινότητά τους περιλάμβανε συνεχή κίνηση, όχι μέσω προγραμμάτων γυμναστικής ή τεχνολογίας που καταγράφει βήματα, αλλά μέσα από απλές, καθημερινές δραστηριότητες:
- Περπάτημα μέχρι την αγορά ή για να δουν φίλους
- Κηπουρική, συχνά ξυπόλυτοι, με τρόπο σχεδόν διαλογιστικό
- Καθιστική ζωή στο πάτωμα, που ενεργοποιεί πόδια και κορμό χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια
- Ομαδικές ασκήσεις στη γειτονιά, που είχαν περισσότερο χαρακτήρα κοινωνικής συνεύρεσης
Αυτό το είδος κίνησης αποτρέπει τη δυσκαμψία και τις φλεγμονές, χωρίς να βιώνεται ως «άσκηση» αλλά ως φυσική ροή της καθημερινότητας.
Μυστικό #3: Κοινότητα που παραμένει ζωντανή σε όλες τις ηλικίες
Ένα ακόμη στοιχείο που ξεχώρισε ο Alexandre ήταν η αίσθηση του ανήκειν, η ισχυρή παρουσία της κοινότητας γύρω από τους ηλικιωμένους.
Στην Ιαπωνία, το γήρας δεν συνεπάγεται κοινωνική απομόνωση.
Υπάρχει η παράδοση του moai, δια βίου κοινωνικές ομάδες που προσφέρουν συναισθηματική και οικονομική υποστήριξη μεταξύ των μελών τους.
Η πεθερά του διατηρούσε επαφή με τη δική της ομάδα, συναντιόταν κάθε Παρασκευή για γεύμα, αντάλλασσε λαχανικά από τον κήπο και παρείχε βοήθεια όπου υπήρχε ανάγκη, χωρίς καν να της ζητηθεί.
Σε αντίθεση με τη Δύση, όπου συχνά αναζητούμε «τη φυλή μας» στην ενήλικη ζωή, στην Ιαπωνία αυτή η φυλή χτίζεται από νωρίς και εξελίσσεται μαζί με το άτομο.
Μυστικό #4: Φαγητό που θρέφει χωρίς περιορισμούς
Η καθημερινή διατροφή στο σπίτι των πεθερικών του αποτέλεσε, κατά τον Alexandre, ένα ζωντανό παράδειγμα συνειδητής διατροφής.
Δεν υπήρχε μέτρηση θερμίδων ούτε «καλές» ή «κακές» τροφές. Τα γεύματα ήταν:
- Πολύχρωμα και προσαρμοσμένα στις εποχές
- Ισορροπημένα, με πολλά μικρά πιάτα αντί για ένα μεγάλο
- Κατανάλωση με αργό ρυθμό και ευγνωμοσύνη
Η φιλοσοφία του hara hachi bu, δηλαδή η κατανάλωση φαγητού μέχρι να χορτάσει κανείς κατά 80% κυριαρχούσε, όχι ως κανόνας, αλλά ως διαισθητική πρακτική.
Τροφές όπως miso, natto και τουρσιά υπήρχαν σχεδόν πάντα στο τραπέζι, προάγοντας την υγεία του εντέρου με φυσικό τρόπο.
Η ώρα του πρωινού μπορεί να προβλέψει τη διάρκεια ζωής – Τι να προσέξετε, σύμφωνα με νέα μελέτη
Μυστικό #5: Δημιουργικά χόμπι που τονώνουν νου και ψυχή
Ένα ακόμη αξιοσημείωτο στοιχείο ήταν η συνεχής δημιουργικότητα των πεθερικών του.
Ο πεθερός του αφιέρωνε χρόνο στη ζωγραφική και στην κατασκευή μικρών ξύλινων ναών, ενώ η πεθερά του έγραφε ποίηση και έπλεκε δώρα για φίλους.
Αυτές οι δραστηριότητες δεν αντιμετωπίζονταν ως «χόμπι», αλλά ως θεμελιώδη στοιχεία της καθημερινότητας. Επιπλέον, είχαν και κοινωνικό χαρακτήρα, με συμμετοχή σε μαθήματα, εκθέσεις και συναντήσεις.
Η δια βίου μάθηση και η δημιουργικότητα ενισχύουν τη γνωστική υγεία και συμβάλλουν στην πρόληψη της έκπτωσης των πνευματικών λειτουργιών.
Μυστικό #6: Το γήρας αντιμετωπίζεται με σεβασμό, όχι με φόβο
Ο Djohny Alexandre παρατήρησε ότι στην Ιαπωνία, η διαδικασία της γήρανσης δεν αποτελεί κάτι που πρέπει να κρύβεται ή να αντιμετωπίζεται με άγχος. Αντιθέτως, είναι κάτι που τιμάται και γιορτάζεται.
Υπάρχει ακόμη και εθνική εορτή με τίτλο «Ημέρα Σεβασμού για την Τρίτη Ηλικία», κατά την οποία οι ηλικιωμένοι τιμώνται δημόσια.
Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εμφανίζονται συχνά στα μέσα ενημέρωσης, συμμετέχουν σε συνεντεύξεις και παρουσιάζονται ως παραδείγματα σοφίας και έμπνευσης.
Αυτός ο σεβασμός έχει πραγματικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής. Όταν ένα άτομο νιώθει ότι εκτιμάται, παραμένει ενεργό, κοινωνικά συνδεδεμένο και έχει λόγο να συνεχίζει να συμμετέχει στην κοινότητα.
Στην Ιαπωνία, η ζωή δεν θεωρείται ότι «τελειώνει» με την ηλικία· απλώς εξελίσσεται.
Γυναίκα 108 ετών αποκαλύπτει ότι η μακροζωία της οφείλεται σε ένα αλκοολούχο ποτό – Ποιο είναι;
Πώς να εφαρμόσετε το παράδειγμα της Ιαπωνίας;
Όπως αναφέρει ο Djohny Alexandre, δεν χρειάζεται κανείς να ζει σε μια επαρχιακή ιαπωνική πόλη ή να γνωρίζει τη γλώσσα για να επωφεληθεί από τα μυστικά της μακροζωίας που παρατήρησε. Υπάρχουν τρόποι να ενσωματωθούν αυτά τα στοιχεία στην καθημερινή ζωή, όπου κι αν βρίσκεται κανείς:
Αναζήτηση προσωπικού νοήματος (ikigai): Τι είναι αυτό που δίνει νόημα στην καθημερινότητα; Τι θα έκανε κάποιος ακόμη κι αν δεν πληρωνόταν γι’ αυτό; Η ανακάλυψη του ikigai μπορεί να ξεκινήσει με μικρά βήματα, ακολουθώντας αυτό που προκαλεί έλξη και ενδιαφέρον.
Διατήρηση κοινωνικών δεσμών: Από τακτικές τηλεφωνικές επαφές με φίλους έως συμμετοχή σε ομάδες με φυσική παρουσία, η αίσθηση του ανήκειν είναι κρίσιμη για την ψυχική και σωματική υγεία.
Κίνηση ενσωματωμένη στη ρουτίνα: Μικρές αλλαγές όπως η χρήση σκάλας αντί για ασανσέρ, λίγη κηπουρική ή ένα περπάτημα μετά το φαγητό μπορούν να συμβάλουν σε πιο ενεργό τρόπο ζωής χωρίς άγχος ή καταναγκασμό.
Απόλαυση στο φαγητό χωρίς περιορισμούς: Η ποικιλία, η αργή κατανάλωση και η ευγνωμοσύνη στο τραπέζι ενισχύουν όχι μόνο τη διατροφή αλλά και τη σχέση με το φαγητό.
Δια βίου μάθηση και δημιουργικότητα: Η ενασχόληση με ένα νέο χόμπι, η εκμάθηση μιας γλώσσας ή το απλό γράψιμο σε ημερολόγιο διατηρούν τον εγκέφαλο δραστήριο και ενισχύουν την αίσθηση πληρότητας.
Μακροζωία: Πρωτοποριακό τεστ αίματος μπορεί να προβλέψει πόσο θα ζήσουμε
Νέα αντίληψη για τη γήρανση: Αντί να αντιμετωπίζεται η ηλικία ως εμπόδιο, μπορεί να ιδωθεί ως σύμβολο εμπειρίας. Η αποδοχή της ηλικίας με υπερηφάνεια και η συνέχιση μιας ενεργής ζωής αποτελεί στάση ζωής που έχει ευεργετικά αποτελέσματα.