Η κολπική ξηρότητα είναι ένα από τα πιο συχνά και παρεξηγημένα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, αν και πολλές γυναίκες το αγνοούν, μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη σεξουαλική ζωή, την ψυχολογία αλλά και τη συνολική υγεία του κόλπου.
Κολπική ξηρότητα στις γυναίκες – Ο εχθρός για τον οποία διστάζουν να μιλήσουν
Η κολπική ξηρότητα είναι μια συχνή κατάσταση που εμφανίζεται κυρίως κατά την εμμηνόπαυση, καθώς τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται η φυσική υγρασία του κόλπου και να προκαλείται δυσφορία, πόνος κατά την σεξουαλική επαφή και αυξημένη ανάγκη χρήσης λιπαντικών προϊόντων. Σύμφωνα με μεγάλη μακροχρόνια πληθυσμιακή μελέτη (SWAN) στις ΗΠΑ, που δημοσιεύει το Menopause, το ποσοστό εμφάνισης ξηρότητας αυξάνεται σημαντικά με την ηλικία και την εμμηνοπαυσιακή μετάβαση, αγγίζοντας το 34% των γυναικών άνω των 57 ετών, ενώ παρατηρείται συχνότερα σε σεξουαλικά ενεργές γυναίκες.
Τον τελευταίο καιρό, γίνεται πολύ περισσότερη συζήτηση για την εμμηνόπαυση.
Η Michelle Obama, η Salma Hayek και η Gwyneth Paltrow έχουν μιλήσει ανοιχτά για τις εμπειρίες τους, ενθαρρύνοντας τις γυναίκες να μην αισθάνονται ντροπή για μια βιολογική διαδικασία που, κατά προσέγγιση, βιώνουν 1 εκατομμύριo άνθρωποι στην Ελλάδα σήμερα χωρίς να υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη ένα κομμάτι αυτής της εμπειρίας που σπάνια αναφέρεται: Η κολπική ξηρότητα.
Εμμηνόπαυση και αύξηση βάρους: Ποιες θεραπείες μπορεί να βοηθήσουν
«Πονούσα όταν πήγαινα να σκουπιστώ στην τουαλέτα»
Όπως συμβαίνει με τόσα άλλα σε αυτόν τον τομέα, χρειάστηκε μια διασημότητα, στην προκειμένη περίπτωση, η Davina McCall, για να ρίξει φως στο θέμα. Για όσους από εμάς νομίζαμε ότι αυτό το σύμπτωμα είναι μια μικρή ενόχληση, που επηρεάζει μόνο τη σεξουαλική επαφή και αντιμετωπίζεται εύκολα με λιπαντικά που διατίθενται στα φαρμακεία, ήταν ένα βάναυσο ξύπνημα.
«Είχα έντονη ξηρότητα, τόσο έντονη που όταν προσπαθούσα να σκουπιστώ μετά την τουαλέτα, πονούσα τόσο που έπρεπε απλώς να ταμπονάρω», εξηγεί η McCall στο ντοκιμαντέρ της το 2021, Sex, Myths and the Menopause. «Δεν ήξερα τι ήταν, δεν είχα ιδέα ότι αυτό ήταν μέρος της περιεμμηνόπαυσης».
Παλαιότερα γνωστή ως ατροφία του αιδοιοκολπικού συστήματος, τώρα έχει μετονομαστεί σε ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης (GSM). Η κολπική ξηρότητα ενδέχεται να επηρεάσει από 60% έως 80% των γυναικών, σύμφωνα με διάφορες μελέτες. Προκαλείται από τη μείωση των επιπέδων οιστρογόνων, η οποία συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, προκαλώντας το κολπικό τοίχωμα να γίνεται πιο λεπτό και λιγότερο ελαστικό. Παρά το γεγονός ότι είναι τόσο συχνή, μία μελέτη έδειξε ότι το ένα τρίτο των γυναικών που υποφέρουν δεν το αναφέρουν ποτέ στον γιατρό τους.
Πρώτη έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση: Ο απόλυτος οδηγός για κάθε γυναίκα
Δεν συνδυάζουν την κολπική ξηρότητα με τα συμπτώματα όλες οι γυναίκες
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αμηχανία, εξηγεί ο Haitham Hamoda, μαιευτήρας-γυναικολόγος και επικεφαλής της υπηρεσίας εμμηνόπαυσης στο King’s College Hospital. «Οι περισσότεροι γιατροί είναι καλά ενημερωμένοι και παρέχουν εξαιρετικές υπηρεσίες, αλλά φυσικά υπάρχουν διαφορές στο τι είναι προσβάσιμο και τι προσφέρεται. Ένα μέρος του θέματος είναι τι είναι διαθέσιμο για σένα και τι αισθάνεσαι άνετα να συζητήσεις».
Συνεχίζει: «Θα εκπλαγείτε πόσες γυναίκες έρχονται να μιλήσουν για εξάψεις, ιδρώτα και “ομίχλη εγκεφάλου”. Κι όταν τις ρωτήσεις, “Έχετε κολπική ξηρότητα;”, απαντούν “Α, ναι, είναι πολύ ενοχλητικό”. Αλλά δεν το σκέφτονται να το αναφέρουν από μόνες τους, εκτός κι αν τις ρωτήσεις συγκεκριμένα».
Ο Hamoda έχει δει γυναίκες που πονούν τόσο πολύ ώστε δεν μπορούν να φορέσουν εσώρουχα. «Υπάρχουν άνθρωποι που λένε ότι τα ρούχα είναι άβολα επειδή αγγίζουν την περιοχή… Σε ακραίες περιπτώσεις, είναι άβολο ακόμα και να κάθονται ή να περπατούν» αναφέρει στον Guardian.
Όταν ρωτούν «Έχετε κολπική ξηρότητα;», απαντούν: «Ναι, είναι πολύ άβολο». Αλλά δεν το αναφέρουν ποτέ από μόνες τους.
Η Dr Renée Hoenderkamp, γενική ιατρός και ειδικός στην εμμηνόπαυση, έχει δει επίσης τέτοιες περιπτώσεις. «Έχω δει γυναίκες που δεν μπορούν να συνεχίσουν την καθημερινότητά τους λόγω της κολπικής ξηρότητας. Είναι πραγματικά εξουθενωτικό. Δεν μπορούν πια να πάνε στο γυμναστήριο, να φορέσουν τζιν, να κάνουν ποδήλατο, ούτε να ανέβουν τις σκάλες στον σταθμό. Είναι απλώς υπερβολικά επώδυνο».
Εμμηνόπαυση πριν τα 40: Πώς μπορεί να σχετίζεται με διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2
«Καθόμουν στην μπανιέρα κλαίγοντας»
Η Clare, 55 ετών, λέει ότι το GSM «κατέκλυσε όλη μου τη ζωή». «Καθόμουν σε μια ρηχή, κρύα μπανιέρα, κλαίγοντας. Ήταν βασανιστικό, το κάψιμο δεν σταματούσε ούτε για ένα δευτερόλεπτο, μέρα ή νύχτα. Ακόμα και το περπάτημα ήταν επώδυνο». Άρχισε όταν ήταν 47 ετών, αλλά ποτέ δεν θεώρησε ότι τα συμπτώματά της σχετίζονταν με την εμμηνόπαυση, επειδή είχε ακόμα κανονικά περίοδο και δεν είχε εξάψεις.
Όμως, όπως επισημαίνει η Hoenderkamp, κάθε εμμηνόπαυση είναι διαφορετική: «Για κάποιες γυναίκες, η κολπική ξηρότητα μπορεί να είναι το πρώτο τους σύμπτωμα, πολύ νωρίς, ακόμα και πριν αλλάξει ο κύκλος τους. Άλλες δεν την εμφανίζουν παρά μόνο αφού έχουν περάσει όλα τα υπόλοιπα. Είναι πραγματικά εξατομικευμένο».
Πιστεύει επίσης ότι η αντιμετώπιση της ξηρότητας μόνο ως σύμπτωμα της εμμηνόπαυσης είναι παραπλανητική. «Γυναίκες που θηλάζουν για περισσότερους από έξι μήνες καταστέλλουν το οιστρογόνο τους σε επίπεδα που μπορεί να προκαλέσουν κολπική ξηρότητα. Το αντισυλληπτικό χάπι μπορεί να την προκαλέσει. Τα αντικαταθλιπτικά. Δεν περιορίζεται μόνο στις γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση».
6 πράγματα που θα έπρεπε να κάνουν οι γυναίκες άνω των 50 πριν πέσουν για ύπνο, σύμφωνα με ειδικούς
Οι συνέπειες ξεπερνούν τον πόνο
Οι συνέπειες της κολπικής ξηρότητας μπορεί να ξεπερνούν κατά πολύ τον πόνο, αναφέρει η Hoenderkamp. «Μετά την εμμηνόπαυση, όταν όλοι οι ιστοί γύρω από τον κόλπο και την ουρήθρα ξηραίνονται και ατροφούν, οι γυναίκες γίνονται πολύ πιο ευάλωτες σε ουρολοιμώξεις επειδή τα βακτήρια μπορούν να προσκολληθούν πιο εύκολα στους ιστούς».
Ο Hamoda έχει δει επίσης γυναίκες που αποφεύγουν ή χάνουν το τεστ Παπανικολάου λόγω GSM. «Μερικές φορές δεν μπορείς καν να ανοίξεις το ενδοσκόπιο επειδή η περιοχή είναι τόσο ξηρή και ευαίσθητη – παρότι, φυσικά, χρησιμοποιείται άφθονο λιπαντικό». Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει πει στις ασθενείς του: «Πάρε κολπικά οιστρογόνα για τους επόμενους δύο μήνες και μετά έλα ξανά να προσπαθήσουμε να κάνουμε το τεστ». Δυστυχώς, αυτό δεν είναι σπάνιο σενάριο.
«Δεν είχα ιδέα ότι ήταν μέρος της περιεμμηνόπαυσης», ανέφερε η Davina McCall το 2021.
Δεν είναι κάθε γιατρός κατάλληλα ενημερωμένος για το πώς να βοηθήσει γυναίκες με GSM.
Υπέφερε από ουρολοιμώξεις
Η Emily, 44 ετών, αναζήτησε ιατρική βοήθεια μόλις ξεκίνησε η κολπική της ξηρότητα πριν από τέσσερα χρόνια. «Ένιωθα σαν να είχα ένα πυρωμένο σίδερο μέσα μου», εξηγεί. Υπέφερε επίσης από ουρολοιμώξεις. Ο γενικός της γιατρός δυσκολεύτηκε τόσο πολύ να καταλήξει σε διάγνωση που σε κάποια φάση της είπε τηλεφωνικά ότι ίσως απλώς έπρεπε να προετοιμαστεί για μια ζωή με χρόνιο πόνο.
Καθώς ήταν μόλις 40 όταν ξεκίνησαν τα συμπτώματα, ο γιατρός της δεν σκέφτηκε την εμμηνόπαυση. Πέρασε από διάφορες υπηρεσίες του NHS, της χορηγήθηκαν κύκλοι αντιβιοτικών, έκανε κυστεοσκόπηση, παραπέμφθηκε σε ουρολογικό, γυναικολογικό και φυσικοθεραπευτικό τμήμα. Επίσης, πλήρωσε για να επισκεφθεί ιδιώτη ειδικό στον πόνο του αιδοίου. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της ταλαιπωρίας, κανένα παυσίπονο δεν ανακούφιζε τον πόνο, παρέμενε σε αγωνία.
«Ήταν καταστροφικό», επισημαίνει. «Ο πόνος κάνει πολύ δύσκολο το να συγκεντρωθώ. Έχω αναγκαστεί να αφήσω τέσσερις δουλειές μέσα σε τέσσερα χρόνια. Έπρεπε να πουλήσω το σπίτι μου και να φύγω μακριά από τους φίλους μου, επειδή χρειάζομαι περισσότερες οικονομίες, σε περίπτωση που δεν μπορέσω να συνεχίσω να εργάζομαι. Είχε τεράστιο αντίκτυπο στην ψυχική μου υγεία».
Σε αντίθεση με άλλα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης που με τον καιρό εξασθενούν και σταματούν, το ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης (GSM) επιδεινώνεται προοδευτικά και είναι δύσκολο να αντιστραφεί.
Απελπισμένη, η Emily άρχισε να ερευνά μόνη της τα συμπτώματα. Ανακάλυψε ότι 1 στις 20 γυναίκες περνά εμμηνόπαυση πριν από τα 45, και υποθέτοντας ότι αυτό της συνέβαινε, έγραψε μια αναλυτική επιστολή στον γιατρό της ζητώντας κολπικά οιστρογόνα. Εκείνος συμφώνησε να της δώσει χαμηλή δόση. «Και μέσα σε δύο μέρες το κάψιμο σταμάτησε».
Ωστόσο, εξακολουθεί να παλεύει με τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης, όπως η ανάγκη για ούρηση σχεδόν τέσσερις φορές την ώρα. Αν και είναι αδύνατον να γνωρίζει κανείς τι ακριβώς την προκάλεσε, η Emily πιστεύει ότι, επειδή η λοίμωξη έμεινε αθεράπευτη για τόσο καιρό, επιδεινώθηκε. Τώρα ακολουθεί ξεχωριστή θεραπεία για εμμένουσα ουρολοίμωξη.
Γιατί οι γυναίκες έχουν περισσότερα νεύρα όσο μεγαλώνουν – Τι αναφέρει νέα μελέτη
Καθυστερήσεις στις διαγνώσεις
Η λανθασμένη διάγνωση είναι κοινός παρανομαστής για αυτή την κατάσταση. Η Dr Paula Briggs, σύμβουλος σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας στο Liverpool Women’s NHS Foundation Trust, αναφέρει: «Εξαρτάται από το σε ποιον γιατρό θα απευθυνθεί η ασθενής, ώστε να διαγνωστεί σωστά. Πολλές γυναίκες θα ακούσουν ότι έχουν απλώς μυκητίαση».
Πρόκειται για μια τέλεια καταιγίδα, γυναίκες που διστάζουν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια εξαρχής και έπειτα καθυστερήσεις στη διάγνωση.
«Ενώ άλλα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης υποχωρούν, γενικά γίνονται ηπιότερα και μετά σταματούν, το GSM επιδεινώνεται με τον χρόνο και είναι πολύ δύσκολο να αντιστραφεί», αναφέρει η Briggs. Πλέον πιστεύει ότι όλες οι γυναίκες θα έπρεπε να λαμβάνουν κολπικά οιστρογόνα περίπου στην ηλικία των 45 ετών ως προεπιλογή.
Θεραπευτικές προσεγγίσεις
Ωστόσο, επειδή τα υπόθετα οιστρογόνων θεωρούνται μέρος της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης (HRT), κάποιες γυναίκες παραμένουν επιφυλακτικές, λόγω της μικρής αύξησης του κινδύνου για καρκίνο του μαστού που σχετίζεται με ορισμένες μορφές HRT που περιέχουν προγεσταγόνα. Η Hoenderkamp αναφέρει ότι τα κολπικά οιστρογόνα δεν ενέχουν τον ίδιο κίνδυνο. «Είναι σχεδόν απολύτως ασφαλή και πολύ εύκολα στη χρήση. Πολλές φορές μου λένε γυναίκες “δεν μπορώ να πάρω κολπικά οιστρογόνα γιατί είχα καρκίνο του μαστού”. Και τους απαντώ: Ναι, μπορείτε».
Ο Hamoda είναι πιο επιφυλακτικός: «Γενικά, με ασθενείς που έχουν ιστορικό καρκίνου του μαστού, ξεκινάμε με άλλες μη ορμονικές λύσεις. Αλλά εξαρτάται από την κάθε περίπτωση».
Ωστόσο, αυτό δεν είναι πρόβλημα που θα λυθεί από τη μία μέρα στην άλλη. «Όσον αφορά τα οιστρογόνα, δεν είναι κάτι που θα πάρει μια γυναίκα για έναν χρόνο και μετά όλα θα είναι εντάξει. Μάλλον πρόκειται για δια βίου δέσμευση προς τον κόλπο της», η Hoenderkamp.
Τα κολπικά οιστρογόνα διατίθενται στα φαρμακεία, αν και είναι φθηνότερα με συνταγή από τον γιατρό και υπάρχουν επίσης ενυδατικά προϊόντα και λιπαντικά, τα οποία οι γυναίκες μπορούν να αγοράσουν από το φαρμακείο ως πρώτο βήμα αντιμετώπισης.
Το βασικό μήνυμα όμως είναι σαφές: αν υποφέρετε από ξηρότητα, μην το αφήσετε να σας καταστρέψει τη ζωή, δεν είναι φυσιολογικό στάδιο της γήρανσης που απλώς πρέπει να αντέξετε. Είναι κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί και, στις περισσότερες περιπτώσεις, να ανακουφιστεί.
Πώς να διαχειριστείτε την εμμηνόπαυση με διατροφή, άσκηση και ψυχική ενδυνάμωση
«Η ενημέρωση είναι το παν», εξηγεί ο Hamoda. Κι έτσι, παρότι η συζήτηση γύρω από την εμμηνόπαυση είναι πια πιο ανοιχτή από ποτέ, υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να ειπωθούν.