Ο COVID-19 δεν επηρέασε μόνο τους πνεύμονες, σύμφωνα με νέα μελέτη – η εμπειρία της πανδημίας επέσπευσε τη γήρανση του εγκεφάλου. Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, ακόμη όσοι δεν νόσησαν παρουσίασαν εγκεφαλικές αλλαγές που σχετίζονται με το στρες, την απομόνωση και τη διαταραγμένη καθημερινότητα.
Ταχύτερη η γήρανση του εγκεφάλου από την πανδημία και τον κορωνοϊό νέα μελέτη
Ο COVID-19 έχει αφήσει διαρκές αποτύπωμα στην υγεία μας, καθώς επηρέασε και τον εγκέφαλο. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 22 Ιουλίου στο Nature Communications αποκαλύπτει ότι η εμπειρία του να ζει κανείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας επιτάχυνε τη γήρανση του εγκεφάλου, ανεξάρτητα από το αν νόσησε ή όχι.
Οι ερευνητές με επικεφαλής τον Ali-Reza Mohammadi-Nejad από το University of Nottingham εξέτασαν εγκεφαλικές τομογραφίες από περίπου 1.000 άτομα, τραβηγμένες πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συνέκριναν αυτές τις εικόνες με απεικονίσεις από κανονικές περιόδους για να αξιολογήσουν τη φυσιολογική γήρανση του εγκεφάλου.
Η μελέτη εστίασε στη λειτουργία του εγκεφάλου, στον όγκο της φαιάς και της λευκής ουσίας – που είναι κρίσιμες για τη μνήμη, το συναίσθημα, την κίνηση και τη μετάδοση νευρικών σημάτων – και στις γνωστικές ικανότητες σε σχέση με τη χρονολογική ηλικία.
Παράγοντες που επιταχύνουν τη γήρανση του εγκεφάλου
Σύμφωνα με παλαιότερη εργασία του 2021 με τίτλο «Factors associated with brain ageing – a systematic review», άτομα με σχιζοφρένεια ή νόσο Αλτσχάιμερ τείνουν να εμφανίζουν σημάδια γήρανσης του εγκεφάλου πιο γρήγορα από το φυσιολογικό. Για άλλους παράγοντες όπως τα γονίδια, ο τρόπος ζωής ή η γενική υγεία, τα αποτελέσματα δεν ήταν σαφή ή συνεπή, επειδή διαφορετικές μελέτες χρησιμοποίησαν διαφορετικές μεθόδους και δεν συμφωνούσαν πάντα.
Άλλες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι κάποιες καθημερινές συνήθειες και προβλήματα υγείας μπορούν να κάνουν τον εγκέφαλο να γερνά πιο γρήγορα απ’ το φυσιολογικό. Μεγάλη μελέτη του 2024 έδειξε ότι τρεις κύριοι παράγοντες επιταχύνουν τη γήρανση του εγκεφάλου περισσότερο από άλλους: ο διαβήτης, η ατμοσφαιρική ρύπανση από την κυκλοφορία και η κατανάλωση αλκοόλ.
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν επίσης ότι η χρόνια φλεγμονή στο σώμα και τα προβλήματα στον τρόπο που τα κύτταρα «αυτοκαθαρίζονται» και επισκευάζονται μπορεί να βλάψουν τον εγκέφαλο με την πάροδο του χρόνου. Υπάρχουν επίσης διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες στον τρόπο που γερνά ο εγκέφαλος, κάτι που μπορεί να σχετίζεται με τις ορμόνες και το ανοσοποιητικό σύστημα. Πολλοί από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου μπορούν να ελεγχθούν με πιο υγιεινές επιλογές.
ECDC: Νέα μετάλλαξη του SARS-CoV-2-Αυξάνονται τα κρούσματα Covid-19
Πράγματα που κάνουν τον εγκέφαλο να γερνά πιο γρήγορα:
- Διαβήτης ή υψηλό σάκχαρο
- Εισπνοή αέρα με ρύπους, ειδικά από την κυκλοφορία
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- Μακροχρόνιο στρες ή μοναξιά
- Συνεχής φλεγμονή και βλάβη στα εγκεφαλικά κύτταρα
- Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας ή πολλές ώρες καθιστικής ζωής
- Βιολογικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών
Η πανδημία επιτάχυνε τη γήρανση του εγκεφάλου κι ας μη νόσησε κάποιος
Οι εγκέφαλοι της περιόδου της πανδημίας γέρασαν κατά περίπου 5,5 μήνες ταχύτερα σε σύγκριση με τους εγκεφάλους όσων μελετήθηκαν πριν από την πανδημία. Η επιταχυνόμενη γήρανση καταγράφηκε σε άτομα που είχαν νοσήσει από COVID-19 αλλά και σε όσους δεν είχαν νοσήσει, κάτι που δείχνει έντονα ότι και άλλοι παράγοντες σχετικοί με την πανδημία, πέραν των βιολογικών και των ιικών, –όπως το έντονο στρες– έπαιξαν επίσης ρόλο. Στην πραγματικότητα, οι αλλαγές στη φαιά και τη λευκή ουσία του εγκεφάλου ήταν παρόμοιες σε άτομα που είχαν και που δεν είχαν μολυνθεί.
«Αυτό το εύρημα ήταν ενδιαφέρον και μάλλον απροσδόκητο», λέει ο Mohammadi-Nejad, σύμφωνα με το Time. Άλλες μελέτες έχουν ήδη δείξει ότι ο ιός του COVID-19 μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον εγκέφαλο, αλλά «εμείς διαπιστώσαμε ότι οι συμμετέχοντες που απλώς έζησαν την περίοδο της πανδημίας, ανεξάρτητα από τη λοίμωξη, εμφάνισαν επίσης σημάδια ελαφρώς επιταχυνόμενης γήρανσης του εγκεφάλου».
«Αυτό δείχνει ότι η συνολική εμπειρία της πανδημίας – που περιλαμβάνει διαταραχές στην καθημερινότητα, στρες, περιορισμένες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, μειωμένη δραστηριότητα κ.λπ. – μπορεί να είχε μετρήσιμο αντίκτυπο στην υγεία του εγκεφάλου».
Ο αντίκτυπος της πανδημίας φάνηκε να είναι πιο έντονος σε ορισμένες ομάδες – συγκεκριμένα στους άνδρες, τους ηλικιωμένους και άτομα με πιο ευάλωτη υγεία, χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και εισόδημα ή ασταθή στέγαση. Άτομα με λιγότερο σταθερή εργασία εμφάνισαν κατά μέσο όρο πέντε μήνες επιπλέον γήρανσης του εγκεφάλου σε σύγκριση με όσους είχαν υψηλότερη επαγγελματική θέση, ενώ η χειρότερη υγεία πρόσθεσε περίπου τέσσερις μήνες επιπλέον εγκεφαλικής ηλικίας σε σύγκριση με καλύτερη υγεία.
Ωστόσο, μόνο τα άτομα που είχαν μολυνθεί με COVID-19 εμφάνισαν πτώση στις γνωστικές δεξιότητες. Όμως το γεγονός ότι και όσοι δεν είχαν μολυνθεί κατά την πανδημία παρουσίασαν επιταχυνόμενη γήρανση, δείχνει την ανάγκη αναγνώρισης των ευρύτερων συνεπειών της πανδημίας στην υγεία, πέρα από τους προφανείς φυσικούς δείκτες στους οποίους συχνά εστιάζουν οι ειδικοί.
«Η υγεία του εγκεφάλου μπορεί να επηρεαστεί από τις καθημερινές δραστηριότητες και μεγάλες κοινωνικές αναστατώσεις – όπως αυτές που ζήσαμε κατά την πανδημία – μπορούν να αφήσουν το αποτύπωμά τους ακόμη και σε υγιή άτομα», λέει ο Mohammadi-Nejad. «Αυτό ενισχύει την κατανόησή μας για τη δημόσια υγεία, υπογραμμίζοντας τη σημασία να λαμβάνονται υπόψη η ευημερία κάποιου σε ψυχικό, γνωστικό και κοινωνικό επίπεδο μαζί με τους παραδοσιακούς δείκτες σωματικής υγείας στον μελλοντικό σχεδιασμό διαχείρισης κρίσεων».
ECDC: Ο εμβολιασμός κατά της covid-19 μειώνει τον κίνδυνο long covid
Αν και η μελέτη δεν εξερεύνησε συγκεκριμένους τρόπους για την αντιμετώπιση της γήρανσης του εγκεφάλου, ο ίδιος αναφέρει ότι στρατηγικές που είναι γνωστές για τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου – όπως η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, ο επαρκής ύπνος και οι κοινωνικές και γνωστικές αλληλεπιδράσεις – είναι σημαντικές, ειδικά σε συνθήκες στρες όπως μια πανδημία. «Το αν αυτές μπορούν να αντιστρέψουν τις συγκεκριμένες αλλαγές που παρατηρήσαμε, θα πρέπει να μελετηθεί», λέει.
Πηγές: Time, SN, Nature, ARXIV, PMC, Frontiers, Alzheimer’s Association, PMC, Nature