Τεστ 60 δευτερολέπτων: Πάρτε χαρτί και μολύβι και δείτε αν κινδυνεύετε από άνοια

Φανταστείτε να εντοπίζετε τις πρώτες ενδείξεις άνοιας μόνο με ένα στυλό, μια σελίδα χαρτί και 60 δευτερόλεπτα. Αυτό το γρήγορο τεστ αποκαλύπτει πώς οργανώνει ο εγκέφαλός σας πληροφορίες και αναδεικνύει ανεπαίσθητες αλλαγές πριν εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια της γνωστικής έκπτωσης. Το τεστ αυτό υποστηρίζεται από έρευνες που συνδέουν τα αποτελέσματα με δείκτες της νόσου Αλτσχάιμερ και αποτελεί μια γρήγορη και εύκολη διαδικασία που μπορεί να κάνει ο καθένας στο σπίτι του. Ας δούμε πώς γίνεται το τεστ και τι δείχνουν τα αποτελέσματα.

Κάντε το τεστ για να μάθετε τη βιολογική σας ηλικία – Πότε συνδέεται με κίνδυνο άνοιας

Άνοια και νόσος Αλτσχάιμερ: Μπορεί ένα απλό και γρήγορο τεστ με γράψιμο να αποκαλύψει την πρώιμη γνωστική έκπτωση;

Οι πρώιμες αλλαγές στη μνήμη και τη σκέψη μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστούν — αλλά τι θα γινόταν αν τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια εντοπίζονταν μέσα σε μόλις εξήντα δευτερόλεπτα; Ερευνητές έχουν δείξει ότι ένα γρήγορο τεστ με χαρτί και μολύβι μπορεί να αποκαλύψει λεπτές αλλαγές στον τρόπο που οργανώνει ο εγκέφαλός μας τις πληροφορίες, πολύ πριν γίνει προφανές ότι ξεχνάτε συστηματικά. Συνδυάζοντας απλούς ελέγχους στο ιατρείο με γνώσεις από πρόσφατες μελέτες, αυτή η προσέγγιση προσφέρει ένα γρήγορο, προσβάσιμο παράθυρο στην γνωστική υγεία — και μια ευκαιρία για έγκαιρη παρέμβαση.

Πώς διαγιγνώσκεται η άνοια;

Η άνοια είναι μια πάθηση όπου οι αλλαγές στον εγκέφαλο οδηγούν με την πάροδο του χρόνου σε επιδείνωση της μνήμης, της σκέψης και της καθημερινής λειτουργικότητας. Για μια ακριβή διάγνωση, οι ειδικοί ακολουθούν μια διαδικασία βήμα προς βήμα που συνδυάζει την κλινική κρίση με στοχευμένες εξετάσεις και απεικονίσεις.

• Ιστορικό και καθημερινή ζωή: Συζήτηση με εσάς και την οικογένειά σας σχετικά με αλλαγές στη μνήμη, τη σκέψη και τον τρόπο που διαχειρίζεστε τις καθημερινές δραστηριότητες.
• Γρήγορα τεστ μνήμης: Απλά κουίζ όπως το MMSE ή το MoCA για εντοπισμό προβλημάτων μνήμης ή επίλυσης προβλημάτων.
• Αναλυτικές εξετάσεις: Αν χρειαστεί, ένα πλήρες σύνολο τεστ για τη λειτουργία του εγκεφάλου, ώστε να εντοπιστεί ποιες δεξιότητες σκέψης έχουν επηρεαστεί.
• Απεικονίσεις εγκεφάλου: Μια μαγνητική ή αξονική τομογραφία για να εντοπιστούν άλλες αιτίες (όγκοι, εγκεφαλικά) και να ελεγχθούν πρότυπα συρρίκνωσης του εγκεφάλου που είναι κοινά στην άνοια.
• Βιοδείκτες (όταν είναι διαθέσιμοι): Εργαστηριακές εξετάσεις σε εγκεφαλονωτιαίο υγρό ή αίμα για τη μέτρηση πρωτεϊνών που συνδέονται με το Αλτσχάιμερ, και τομογραφίες PET για την εμφάνιση παθολογικής συσσώρευσης πρωτεϊνών — βοηθώντας στον καθορισμό του τύπου άνοιας.

Αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει ότι η άνοια εντοπίζεται όσο το δυνατόν νωρίτερα και ότι προσδιορίζεται με ακρίβεια η συγκεκριμένη αιτία.

Απλοί εγκεφαλικοί έλεγχοι

Η έγκαιρη ανίχνευση της άνοιας μπορεί να βελτιώσει δραματικά τα αποτελέσματα, και οι ερευνητές έχουν εντοπίσει απλές, γρήγορες μεθόδους και πρακτικά μέτρα για την ανίχνευση πρώιμων σημαδιών γνωστικής έκπτωσης — από μια άσκηση κατηγοριοποίησης διάρκειας 60 δευτερολέπτων μέχρι το κλασικό τεστ σχεδίασης ρολογιού.

Με τον συνδυασμό γρήγορων αξιολογήσεων στο ιατρείο, πληροφοριών από καθοριστικές μελέτες, στατιστικών στοιχείων πληθυσμού και τεκμηριωμένων παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής, τόσο οι κλινικοί όσο και οι ασθενείς μπορούν να εντοπίζουν προειδοποιητικά σημάδια νωρίτερα, να κατανοούν την έκταση της πρόκλησης και να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για την προστασία της εγκεφαλικής υγείας.

Πώς να κάνετε το τεστ για την άνοια

Το τεστ περιλαμβάνει την επιλογή μιας γενικής κατηγορίας, με κοινά παραδείγματα όπως είδη φρούτων, είδη ζώων ή τηλεοπτικές εκπομπές. Το άτομο προσπαθεί στη συνέχεια να γράψει όσες περισσότερες λέξεις μπορεί που ανήκουν στην κατηγορία μέσα στον καθορισμένο χρόνο.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό Dr. Matthew Motisi, ορθοπεδικό χειρουργό στο Baptist Health Orthopedic Care στο Μαϊάμι, ένας υγιής εγκέφαλος θα πρέπει να μπορεί να αναφέρει τουλάχιστον 15 λέξεις, με τις 21 ή περισσότερες να θεωρούνται ιδανικός στόχος. Ο Dr. Motisi εξήγησε ότι η δυσκολία στην κατηγοριοποίηση είναι αναγνωρισμένο πρώιμο σύμπτωμα γνωστικής έκπτωσης, αλλά είναι απαραίτητο να συμβουλευθείτε ειδικό εάν παρατηρήσετε σημαντική μείωση της μνήμης.

Οι ειδικοί λένε ότι εάν δεν μπορείτε να ονομάσετε τουλάχιστον 15 αντικείμενα, είναι πιθανό να παρουσιάζετε γνωστική έκπτωση και η πιθανότητα να πάσχετε από νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να είναι 20 φορές μεγαλύτερη από κάποιον που μπορεί να ονομάσει 15 ζώα ή περισσότερα. Μελέτη του 2007 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Psychiatry υποστηρίζει αυτόν τον ισχυρισμό.

Άνοια: Αν τρώτε αυτό το φρούτο καθημερινά μειώνετε τον κίνδυνο κατά 28%, σύμφωνα με νέα έρευνα

Επιστημονικά ευρήματα

Μελέτη του 2022 σε 69 ενήλικες από Αμερικανούς ερευνητές διαπίστωσε ότι οι βαθμολογίες στο τεστ μειώνονται με την ηλικία. Το πιο κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι η χειρότερη απόδοση σχετίστηκε με τα επίπεδα της αμυλοειδούς-β στο σώμα, η οποία θεωρείται ένδειξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Άλλα παρόμοια τεστ μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό πιθανών σημαδιών άνοιας.

Ένα από τα πιο γνωστά είναι το τεστ σχεδίασης αναλογικού ρολογιού. Περιλαμβάνει την εντολή προς το άτομο να σχεδιάσει ένα ρολόι σε λευκό φύλλο χαρτιού. Πρέπει να προσθέσει όλους τους αριθμούς από το ένα έως το δώδεκα και στη συνέχεια να τοποθετήσει τους δείκτες σε μια συγκεκριμένη ώρα, για παράδειγμα, 11:10 (δέκα λεπτά μετά τις έντεκα). Το τεστ απαιτεί από τον ασθενή να θυμηθεί πώς είναι η όψη ενός ρολογιού — μια δεξιότητα γνωστή ως εκτελεστική λειτουργία, η οποία αφορά το πώς σχεδιάζουμε, οργανώνουμε και ολοκληρώνουμε εργασίες.

Εκτελεστική λειτουργία και άνοια

Η εκτελεστική λειτουργία είναι μία από τις γνωστικές δεξιότητες που αρχίζουν πρώτες να εξασθενούν όταν αναπτύσσεται άνοια. Οργανισμοί υγείας χρησιμοποιούν αυτό το τεστ εδώ και δεκαετίες, και ένας λοξός κύκλος ή αριθμοί σε λανθασμένες θέσεις στο ρολόι μπορεί να υποδηλώνουν πρώιμα σημάδια της πάθησης. Αν ο ασθενής καταφέρει να σχεδιάσει σωστά το ρολόι, αυτό «ουσιαστικά αποκλείει» την άνοια, καθώς το τεστ απαιτεί ευρύ φάσμα γνωστικών δεξιοτήτων. Ωστόσο, αν δυσκολεύεται, θα πρέπει να αναζητήσει περαιτέρω αξιολόγηση από γιατρό.

Στατιστικά στοιχεία και πρόληψη της άνοιας

Η άνοια επηρεάζει περίπου ένα εκατομμύριο άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο και 200.000 Έλληνες, με τη νόσο Αλτσχάιμερ να αποτελεί την πιο συχνή μορφή της διαταραχής. Ανάλυση του Alzheimer’s Research UK διαπίστωσε ότι 74.261 Βρετανοί πέθαναν από άνοια το 2022 σε σύγκριση με 69.178 την προηγούμενη χρονιά. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τον ετήσιο αριθμό θανάτων από άνοια στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ.

Προηγούμενες μελέτες έχουν εκτιμήσει ότι περίπου το 40% όλων των περιπτώσεων άνοιας θα μπορούσαν να προληφθούν μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής. Αυτό περιλαμβάνει πιο υγιεινή διατροφή, περισσότερη άσκηση, λιγότερη κατανάλωση αλκοόλ, αποφυγή τραυματισμών στο κεφάλι και χρήση ακουστικών βαρηκοΐας.

Προληπτικά μέτρα για την υγεία του εγκεφάλου

Η επιδείνωση της εγκεφαλικής υγείας αποτελεί ανησυχία για πολλούς, ιδιαίτερα όταν έχουν δει αγαπημένα τους πρόσωπα να παλεύουν με παθήσεις όπως η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ. Τα καλά νέα είναι ότι η λήψη προληπτικών μέτρων από νωρίς μπορεί να οδηγήσει σε ένα πιο υγιές μέλλον.

Ο Dr. Motisi συμβουλεύει να αναζητήσετε θεραπεία για παθήσεις που έχουν αποδειχθεί μέσω ερευνών ότι βλάπτουν τον εγκέφαλο, όπως η υπέρταση, ο διαβήτης και η κατάθλιψη. Συνιστά επίσης τη διακοπή του καπνίσματος, την αποφυγή καθιστικού τρόπου ζωής, την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και την κοινωνικοποίηση με φίλους και μέλη της οικογένειας για τη διατήρηση της πνευματικής εγρήγορσης.

Ωστόσο, προειδοποιεί κατά της εξάρτησης από συμπληρώματα, εξειδικευμένα προγράμματα υπολογιστών ή άλλα προϊόντα που διαφημίζονται στο διαδίκτυο ως ενισχυτικά της μνήμης. Κανένα από αυτά δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό, και κάποια μπορεί να είναι ακόμη και επιβλαβή.

Πρωτοποριακή μελέτη το περασμένο έτος ανέδειξε ένα σύνολο αλλαγών στον τρόπο ζωής που υποστηρίζονται από επιστημονικά δεδομένα. Συμμετέχοντες με ήπια γνωστική έκπτωση ή πρώιμη άνοια υιοθέτησαν μια χορτοφαγική, vegan διατροφή (πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής άλεσης, σόγια και ξηρούς καρπούς) για πέντε μήνες.

Το αντιαισθητικό πρόβλημα στα πόδια που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο άνοιας κατά 25%

Επίσης, περπατούσαν καθημερινά για μισή ώρα, έκαναν ασκήσεις ενδυνάμωσης τρεις φορές την εβδομάδα και διαχειρίζονταν το στρες μέσω διαλογισμού, γιόγκα και ασκήσεων αναπνοής. Επιπλέον, συμμετείχαν σε ομαδικές συναντήσεις για συναισθηματική υποστήριξη. Όσοι ακολούθησαν πιστά αυτές τις πρακτικές παρουσίασαν βελτίωση ή σταθεροποίηση των γνωστικών τους ικανοτήτων, ενώ όσοι δεν τις τήρησαν παρουσίασαν επιδείνωση. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι αυτές οι ενέργειες μπορεί να αποτρέψουν την ασθένεια σε άτομα που έχουν ακόμη υγιή εγκέφαλο.

Πηγές: Daily Mail, Mirror, ResearchGate, Alzheimer Europe, ELSTAT, PubMed, PubMed (2), Societas Neurologica Japonica, Cochrane, PMC