Όλοι ανησυχούμε πού και πού, αλλά υπάρχει ένα σημείο όπου το καθημερινό στρες μπορεί να ξεπεράσει τα όρια και να εξελιχθεί σε κάτι πιο σοβαρό. Ψυχοθεραπεύτρια προειδοποιεί ότι όταν συμβεί αυτό, το μυαλό και το σώμα μπορεί να αρχίσουν να στέλνουν ξεκάθαρα προειδοποιητικά σημάδια ότι η αγωνία έχει ξεκινήσει να μας καταβάλλει.
Μπορούν οι Δευτέρες να μας βλάψουν; Τι αποκαλύπτει νέα έρευνα για στρες και καρδιά
Τι μπορεί να συμβεί όταν μας καταβάλλει το στρες – Πότε μπορεί να μετατραπεί σε ψυχική διαταραχή
Είναι φυσιολογικό να αισθάνεται κανείς στρες ή νευρικότητα πριν από ένα σημαντικό γεγονός – είτε πρόκειται για μια παρουσίαση στη δουλειά είτε για μια καθοριστική απόφαση ζωής. Για τους περισσότερους, αυτά τα συναισθήματα υποχωρούν μόλις ξεπεραστεί η πρόκληση. Ωστόσο, όταν το άγχος δεν μειώνεται αλλά αντίθετα ενισχύεται, μπορεί να ξεπεράσει την απλή ανησυχία και να αρχίσει να επηρεάζει την καθημερινή ζωή, κάνοντας ακόμη και απλές δραστηριότητες να φαίνονται εξαντλητικές και ακατόρθωτες.
Μπορεί το ανεξέλεγκτο στρες να αυξήσει τον κίνδυνο σωματικών ή ψυχικών παθήσεων;
Το ανεξέλεγκτο στρες δεν προκαλεί απλώς αισθήματα του τύπου «δεν αντέχω άλλο» — έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να αυξήσει πραγματικά τον κίνδυνο για σωματικές και ψυχικές ιατρικές παθήσεις. Όταν το στρες γίνεται χρόνιο, διαταράσσει τη φυσική ισορροπία του σώματος και μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στον οργανισμό.
Σύμφωνα με μελέτη του 2024 με τίτλο «Comprehensive Review of Chronic Stress Pathways and the Efficacy of Behavioral Stress Reduction Programs (BSRPs) in Managing Diseases», το χρόνιο στρες μπορεί να επιδεινώσει ασθένειες όπως ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος και ο HIV, επηρεάζοντας τον εγκέφαλο, τις ορμόνες, το ανοσοποιητικό σύστημα και ακόμη και τα γονίδια. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι προγράμματα τα οποία διδάσκουν τεχνικές μείωσης του στρες μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να νιώσουν καλύτερα ψυχικά και σωματικά — αν και τα αποτελέσματα διαφέρουν, καθώς δεν χρησιμοποιήθηκαν ίδιες μέθοδοι σε όλες τις μελέτες.
Κύριοι τρόποι με τους οποίους το στρες μπορεί να βλάψει την υγεία:
- Εγκέφαλος και διάθεση: Αυξάνει τον κίνδυνο άγχους, κατάθλιψης και εξουθένωσης.
- Καρδιά και μεταβολισμός: Αυξάνει την αρτηριακή πίεση, το σάκχαρο στο αίμα και τον κίνδυνο καρδιοπαθειών.
- Ανοσοποιητικό σύστημα: Εξασθενεί τις άμυνες, κάνοντας πιο πιθανές τις λοιμώξεις και πιο αργή την επούλωση.
- Φλεγμονή και ορμόνες: Κρατά τα επίπεδα κορτιζόλης υψηλά, ενισχύοντας τη χρόνια φλεγμονή.
- Συνήθειες ζωής: Οδηγεί σε κακό ύπνο, ανθυγιεινή διατροφή και μειωμένη σωματική δραστηριότητα.
8 προειδοποιητικά σημάδια ότι το στρες μετατρέπεται σε άγχος και πάει να ξεφύγει, εκτός ελέγχου
Η Βρετανή ψυχοθεραπεύτρια Clare Patterson, μέλος του British Association for Counselling and Psychotherapy (BACP), περιγράφει το Clare Pattersonως την κατάσταση όπου «το σύστημα συναγερμού του σώματος παραμένει κολλημένο στη θέση ‘ενεργό’ — χωρίς να υπάρχει εμφανής, παρούσα απειλή», σύμφωνα με ανάρτηση του Daily Mail.
Έχετε burnout; 10 σημάδια που δείχνουν ότι η δουλειά σάς εξαντλεί
Αλλά πώς μπορεί να καταλάβει κάποιος ότι το φυσιολογικό επίπεδο ανησυχίας έχει ξεφύγει από τον έλεγχό του; Η Patterson μοιράστηκε οκτώ προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να το δείχνουν.
#1. Καταστροφοποίηση
Μιλώντας στο The Sun, ανέφερε πως ένα από τα μεγαλύτερα καμπανάκια κινδύνου είναι η καταστροφοποίηση — όταν εστιάζετε σε ό,τι μπορεί να πάει στραβά ή ανησυχείτε εμμονικά για μελλοντικά γεγονότα που δεν μπορείτε να ελέγξετε.
«Ίσως προσπαθείτε να συγκεντρωθείτε στη δουλειά, αλλά το μυαλό σας πηδάει από το “Ξέχασα να κλείσω ραντεβού στον οδοντίατρο” στο “Μήπως έχω καρκίνο;” και στο “Πρέπει να πίνω περισσότερο νερό”, όλα μέσα σε 30 δευτερόλεπτα».
«Μπορεί να ξυπνάτε στις 2 τα ξημερώματα και να σκέφτεστε, “Κι αν χάσω τη δουλειά μου; Κι αν δεν μπορώ να πληρώσω το δάνειο για το σπίτι; Κι αν μείνω χωρίς σπίτι;”, ακόμη κι όταν δεν έχει αλλάξει τίποτα στη δουλειά σας», πρόσθεσε.
«Μπορεί επίσης να καταστροφοποιείτε, υποθέτοντας πάντα το χειρότερο σενάριο. Για παράδειγμα, αν ο σύντροφός σας δεν απαντήσει σε ένα μήνυμα για μερικές ώρες, ο εγκέφαλός σας πηδά στο “Είχε ατύχημα” ή “Με χωρίζει”».
«Μπορεί ακόμη να βρίσκεστε σε μια σύσκεψη και να παρατηρείτε κάθε αλλαγή στον τόνο φωνής, στο πρόσωπο ή στη γλώσσα σώματος κάποιου, και να είστε πεπεισμένοι ότι σημαίνει κάτι αρνητικό για εσάς».
#2. Μόνιμο αίσθημα υπερφόρτωσης και απόσυρση
Η συναισθηματική υπερφόρτωση που μπορεί να προκληθεί από την καταστροφοποίηση μπορεί να οδηγήσει κάποιον στο να απομακρυνθεί από αγαπημένα πρόσωπα και καθημερινές συνήθειες.
#3. Επίμονος φόβος
«Για τα άτομα με αγχώδη διαταραχή, οι υπερβολικές ορμόνες στρες μπορεί να είναι καταλυτικές… Δεν είναι “όλα στο μυαλό τους”. Είναι μια πολύ πραγματική, φυσιολογική αντίδραση».
Ένα διαρκές αίσθημα φόβου χαμηλής έντασης χωρίς συγκεκριμένο αντικείμενο — όπως να ξυπνάτε με ένα βάρος στο στομάχι χωρίς προφανή λόγο, με μια αόριστη αίσθηση ότι κάτι θα πάει στραβά σήμερα — είναι επίσης συνηθισμένο.
#4. Αυτοκριτική και αρνητικός εσωτερικός διάλογος
«Κάποιοι βιώνουν το άγχος εσωτερικευμένα και σκέφτονται διαρκώς, “Τι δεν πάει καλά με εμένα;” ή “Τι δεν κάνω καλά;”» είπε και συνέχισε «Μπορεί να ακυρώνετε σχέδια επειδή νιώθετε υπερβολικά πιεσμένοι – και στη συνέχεια να περνάτε ώρες κατηγορώντας τον εαυτό σας ότι είστε “αναξιόπιστοι” ή “πολύ ευαίσθητοι”».
#5. Αποφασιστικότητα και τελειομανία
Η Patterson πρόσθεσε επίσης ότι αισθήματα αναποφασιστικότητας και τελειομανίας μπορεί επίσης να είναι σημάδια ότι η ανησυχία σας γίνεται ανθυγιεινή. «Αυτό συχνά οδηγεί κάποιον στο να αμφισβητεί ακόμη και μικρές αποφάσεις, όπως τι να φορέσει ή τι να γράψει σε ένα μήνυμα. Το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε τελειομανία και αναβλητικότητα, με αποτέλεσμα την αναβολή εργασιών επειδή “δεν είναι ποτέ αρκετά καλές”», είπε.
#6. Σωματικά συμπτώματα
Άλλα σημάδια εμφανίζονται σωματικά — όπως ένταση και νευρικότητα.
#7. Έλλειψη μηχανισμών αντιμετώπισης
Η κα Patterson ανέφερε ότι όσοι δεν διαθέτουν «μηχανισμούς αντιμετώπισης» διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να ξεφύγει το άγχος τους εκτός ελέγχου. Ορίζει τον μηχανισμό αντιμετώπισης ως ενέργειες που μπορεί να κάνει κάποιος για να «νιώσει ασφαλής», όπως θετικός εσωτερικός διάλογος, αναζήτηση ενός οικείου προσώπου σε μια κοινωνική εκδήλωση ή συγκέντρωση στην αναπνοή του.
#8. Κρίσεις πανικού και ψυχολογική κατάρρευση
Ωστόσο, άτομα με έντονο άγχος μπορεί να καταλήξουν σε κρίσεις πανικού. «Το λογικό μέρος του εγκεφάλου τους μπορεί να έχει κατακλυστεί από το άγχος – και να βρίσκονται σε κατάσταση μάχης/φυγής/παγώματος, χωρίς εμπιστοσύνη στον εαυτό τους ότι μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση», είπε.
Οι επιστήμονες βρήκαν το τραγούδι που μειώνει το στρες κατά 65% και μας κάνει ευτυχισμένους
«Αυτό μπορεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερο άγχος, οδηγώντας τους σε καθοδική ψυχολογική πορεία και ακόμη και σε σωματικά συμπτώματα, όπως κρίσεις πανικού, πονοκεφάλους και ζαλάδα».
Πηγές: Daily Mail, BMC Public Health, Springer Open, Frontiers, Frontiers, Springer Nature Link, MDPI