Μπορεί ο διαβήτης να επηρεάσει και το μυαλό, όχι μόνο το σώμα; Νέα μελέτη φαίνεται να συμπεραίνει ότι οι ενήλικες με διαβήτη τύπου 2 ενδέχεται να διατρέχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σχιζοφρένειας αργότερα στη ζωή. Για ποιους πληθυσμούς είναι πιο αυξημένος ο κίνδυνος; Γιατί υπάρχει αυτή η συσχέτιση;
Διαβήτης: Η ακριβής ώρα να περπατήσετε μετά το γεύμα για να μην αυξηθεί το σάκχαρο
Νέα έρευνα συνδέει τον διαβήτη τύπου 2 με αυξημένο κίνδυνο σχιζοφρένειας αργότερα στη ζωή
Σε πρωτοποριακή μελέτη που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες στη Χάιφα και τη Νέα Υόρκη, δεδομένα από μεγάλους υγειονομικούς οργανισμούς αποκάλυψαν ότι οι ενήλικες με διαβήτη τύπου 2 έχουν 50% υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν σχιζοφρένεια αργότερα στη ζωή – και ο κίνδυνος ίσως είναι ακόμη μεγαλύτερος για τις γυναίκες. «Ο διαβήτης τύπου 2 είναι ήδη γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο για πολλές ιατρικές παθήσεις, όπως οι καρδιοπάθειες και η άνοια», δήλωσε σύμφωνα με το Times of Israel ο Prof. Stephen Levine από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Χάιφα.
«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι αυξάνει επίσης τον κίνδυνο σχιζοφρένειας στη μέση και προχωρημένη ηλικία». Σύμφωνα με τον Levine, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον έγκαιρο εντοπισμό ατόμων υψηλού κινδύνου και να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη νέων ιατρικών πρωτοκόλλων που θα ενσωματώνουν ψυχιατρική παρακολούθηση και υποστήριξη στη φροντίδα του διαβήτη.
Ποιος κινδυνεύει περισσότερο από σχιζοφρένεια; Αυξάνεται ο κίνδυνος λόγω ορισμένων συστηματικών νοσημάτων;
Σύμφωνα με άρθρο του 2025 με τίτλο «Systematic evaluation of the associations between schizophrenia and autoimmune diseases», τα άτομα με ορισμένες αυτοάνοσες παθήσεις διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σχιζοφρένειας. Η μελέτη έδειξε ότι τα προβλήματα στο ανοσοποιητικό σύστημα και η φλεγμονή ενδέχεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής.
Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο κίνδυνος σχιζοφρένειας εξαρτάται από ένα μείγμα γενετικών, περιβαλλοντικών παραγόντων καθώς και παραγόντων που σχετίζονται με την υγεία. Άτομα με οικογενειακό ιστορικό, πρώιμο στρες ή συγκεκριμένες σωματικές παθήσεις φαίνεται πως είναι πιο ευάλωτα. Ορισμένες συστηματικές καταστάσεις – όπως λοιμώξεις, φλεγμονή ή μεταβολικά προβλήματα – ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο, επηρεάζοντας τη λειτουργία του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού.
- Γενετικός και οικογενειακός κίνδυνος: Η ύπαρξη συγγενή με σχιζοφρένεια αυξάνει τον κίνδυνο.
- Πρώιμο στρες και περιβάλλον: Η παιδική κακοποίηση, η αστική διαβίωση και η χρήση κάνναβης συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο.
- Λοιμώξεις και φλεγμονή: Ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις (συμπεριλαμβανομένου του COVID-19) μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα ψύχωσης.
- Μεταβολικά και ανοσολογικά ζητήματα: Ο διαβήτης, η χρόνια φλεγμονή και η ανοσολογική γήρανση («inflamm-aging») συνδέονται με μεγαλύτερη ευαλωτότητα.
- Χαμηλή βιταμίνη D και υψηλή CRP: Αυτοί οι δείκτες κακής μεταβολικής και ανοσοποιητικής υγείας συνδέθηκαν επίσης με μεγαλύτερο κίνδυνο σχιζοφρένειας.
Μεγάλη μελέτη δείχνει ότι οι γυναίκες με διαβήτη τύπου 2 έχουν 64% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σχιζοφρένειας
Η μελέτη παρακολούθησε πάνω από 99.000 Ισραηλινούς ηλικίας 51 έως 71 ετών, όλοι μέλη του ασφαλιστικού ταμείου Meuhedet Health Services και χωρίς προηγούμενο ιστορικό διαβήτη τύπου 2 ή σχιζοφρένειας, από τον Ιανουάριο του 2005 έως τον Φεβρουάριο του 2020. Διαπιστώθηκε ότι όσοι είχαν διαβήτη τύπου 2 ήταν κατά 50% πιο πιθανό να αναπτύξουν σχιζοφρένεια σε σύγκριση με όσους δεν είχαν την πάθηση. Στις γυναίκες, το ποσοστό αυτό αυξανόταν στο 64%, ενώ στους άνδρες έφτανε το 39%, δήλωσε ο Levine.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Prof. Arad Kodesh από το Τμήμα Κοινοτικής Ψυχικής Υγείας της Χάιφα και τις υπηρεσίες υγείας Meuhedet, καθώς και τον Prof. Abraham Reichenberg από το Τμήμα Ψυχιατρικής του Mount Sinai Hospital στη Νέα Υόρκη. Δημοσιεύτηκε τον περασμένο μήνα στο επιστημονικό περιοδικό Schizophrenia Bulletin του εκδοτικού οίκου Oxford University Press. «Η έρευνα ενδέχεται να βοηθήσει στην πρόληψη σημαντικής ταλαιπωρίας για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους», δήλωσε ο Levine.
Γιατί μπορεί να προκαλέσει ο διαβήτης σχιζοφρένεια
Ο Levine ανέφερε ότι υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους ο διαβήτης τύπου 2 και η σχιζοφρένεια όψιμης έναρξης μερικές φορές εμφανίζονται ταυτόχρονα. Πρώτον, η συσχέτιση μπορεί να οφείλεται σε κοινούς γενετικούς παράγοντες και για τις δύο παθήσεις. Ένα γονίδιο που σχετίζεται με τον διαβήτη, το TCF7L2, το οποίο βοηθά στον έλεγχο της έκκρισης ινσουλίνης και της ρύθμισης του σακχάρου στο αίμα, έχει επίσης συσχετιστεί με υψηλότερο κίνδυνο σχιζοφρένειας.
Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που βιώνουν το πρώτο τους ψυχωτικό επεισόδιο συχνά εμφανίζουν ασυνήθιστες τιμές σακχάρου στο αίμα. Οι άνθρωποι με διαβήτη δυσκολεύονται να διατηρήσουν υγιεινές συνήθειες. Η κακή διατροφή, η έλλειψη άσκησης και ο κακός ύπνος μπορούν να επιδεινώσουν τη συνολική υγεία, αυξάνοντας ενδεχομένως την πιθανότητα εμφάνισης σχιζοφρένειας. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι ο τρόπος με τον οποίο το σώμα αντιδρά στο στρες μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τόσο για διαβήτη τύπου 2 όσο και για σχιζοφρένεια.
Ο Prof. Mark Weiser, ο οποίος είναι πρόεδρος του ψυχιατρικού τμήματος στο Sheba Medical Center από το 2006 και διεξάγει έρευνα για τη σχιζοφρένεια, επιδημιολογικές μελέτες και κλινικές δοκιμές, δήλωσε σύμφωνα με την ίδια πηγή ότι τα φάρμακα που χορηγούνται σε ασθενείς με σχιζοφρένεια συχνά συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο διαβήτη. «Οπότε, όταν ένας ασθενής με σχιζοφρένεια εμφανίζει διαβήτη, λέμε ότι είναι εξαιτίας της φαρμακευτικής αγωγής», ανέφερε. «Αλλά αυτά τα ευρήματα δείχνουν κάτι εντελώς αντίστροφο, κάτι που είναι πολύ ενδιαφέρον».
Τα αδέλφια ανθρώπων με σχιζοφρένεια είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2, και τα οικογενειακά ιστορικά διαβήτη και σχιζοφρένειας τείνουν να εμφανίζονται μαζί, κάτι που δείχνει κοινούς οικογενειακούς παράγοντες κινδύνου. Στις γυναίκες, τα χαμηλότερα επίπεδα οιστρογόνων μετά τη μέση ηλικία μπορεί επίσης να παίζουν ρόλο στην πρόκληση σχιζοφρένειας σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ο Levine ανέφερε ότι οι ιατρικές ομάδες που παρακολουθούν άτομα με διαβήτη θα μπορούσαν να χορηγούν ένα σύντομο ψυχολογικό τεστ διαλογής.
Διερεύνηση μιας ασυνήθιστης συννοσηρότητας
Ο Prof. Stephen Levine από το Πανεπιστήμιο της Χάιφα, ο οποίος μελετά τη σχιζοφρένεια εδώ και δύο δεκαετίες – συμπεριλαμβανομένης της εμφάνισής της σε επιζώντες του Ολοκαυτώματος – σημείωσε ότι, παρόλο που είναι γνωστό πως τα άτομα με σχιζοφρένεια διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, εν μέρει λόγω των μεταβολικών επιδράσεων ορισμένων αντιψυχωσικών φαρμάκων, κανείς δεν είχε εξετάσει προηγουμένως αν μπορεί να ισχύει και το αντίστροφο.
«Δεν υπάρχει λόγος να μην είναι η συσχέτιση αμφίδρομη», είπε ο Levine, ο οποίος γεννήθηκε στη Σκωτία και μετακόμισε στο Ισραήλ το 1988. «Ήθελα να αντιστρέψω τη λογική της έρευνας». Ο διαβήτης τύπου 2, ένα από τα πιο συχνά χρόνια νοσήματα παγκοσμίως, συνδέεται στενά με την παχυσαρκία και την αδράνεια και μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση, νεφρική ανεπάρκεια και ακρωτηριασμούς. Τα παγκόσμια περιστατικά διαβήτη έχουν φτάσει σχεδόν τα 600 εκατομμύρια το 2024 και αναμένεται να ξεπεράσουν τα 850 εκατομμύρια έως το 2050, με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Στο Ισραήλ, τα ποσοστά αυξήθηκαν από 6,6% το 2012 σε 7,4% το 2023. «Το πιο ανησυχητικό είναι ότι ο διαβήτης αυξάνεται καθαρά σε παγκόσμια κλίμακα», είπε ο Levine. «Υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της νόσου και είναι αποτρέψιμοι – πολλοί από αυτούς αφορούν τον τρόπο ζωής, όπως η διατροφή και η σωματική δραστηριότητα».
Η σχιζοφρένεια, η οποία επηρεάζει περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, ξεκινά συνήθως στην πρώιμη ενήλικη ζωή και προκαλεί παραισθήσεις, αυταπάτες, σύγχυση και γνωστικές δυσκολίες που μπορεί να διαρκέσουν μια ζωή. Οι περιπτώσεις όψιμης έναρξης είναι σπάνιες – μεταξύ αυτών χωρίς διαβήτη, η μελέτη κατέγραψε 1,2 περιστατικά ανά 100.000 άτομα ετησίως, σε σύγκριση με 2,6 μεταξύ αυτών με διαβήτη τύπου 2.
Νιώθετε συνεχώς ότι κρυώνετε; Ειδικός εξηγεί σε ποιες περιπτώσεις δεν οφείλεται στον καιρό
«Αφού γνωρίζουμε ότι τα άτομα με διαβήτη υποφέρουν περισσότερο από κατάθλιψη, δεν υπάρχει κακό στο να προσθέσουν οι γιατροί μερικές ερωτήσεις για να διερευνήσουν ψυχωτικές εμπειρίες των ασθενών», είπε ο Levine. «Η έγκαιρη αναγνώριση της ψύχωσης σε ενήλικες με διαβήτη θα μπορούσε να μειώσει την ταλαιπωρία των ασθενών και να ελαφρύνει το βάρος των φροντιστών».
Πηγές: Times of Israel, Frontiers, Cambridge University Press, PLOS One, Nature Molecular Psychiatry, MDPI, ScienceDirect