Μπορείτε να θυμηθείτε ένα πρόσωπο ακόμη κι αν το είδατε μόνο για λίγα δευτερόλεπτα; Ίσως να ανήκετε σε μία σπάνια ομάδα ανθρώπων – τους super recognisers. Δεν ξεχνούν ποτέ ένα πρόσωπο και μπορούν να ξεχωρίζουν ακόμη και τα πιο δύσκολα χαρακτηριστικά.
Μήπως είστε κι εσείς ένας «super recogniser»; Το τεστ που αποκαλύπτει την αλήθεια
Ορισμένοι διαθέτουν την ικανότητα να θυμούνται ένα πρόσωπο για πάντα — να αναγνωρίσουν έναν παλιό γνωστό στον δρόμο ή να εντοπίσουν κάποιον ακόμη κι από μια θολή φωτογραφία. Αν νιώθετε ότι σας χαρακτηρίζει αυτό, μπορεί να ανήκετε στην πολύ μικρή ομάδα ανθρώπων ονόματι super recognisers, οι οποίοι διαθέτουν τη σπάνια γενετική ικανότητα που τους δίνει μια πραγματική «υπερδύναμη» στο να αναγνωρίζουν πρόσωπα.
Σήμερα, επιστήμονες από το University of Greenwich έχουν δημιουργήσει ένα σύντομο τεστ που σας επιτρέπει να δείτε αν διαθέτετε κι εσείς αυτή τη σπάνια δεξιότητα. Το μόνο που χρειάζεται είναι να κοιτάξετε προσεκτικά ένα πρόσωπο για πέντε δευτερόλεπτα και μετά να προσπαθήσετε να το αναγνωρίσετε μέσα από μια σειρά επιλογών. Αν σκοράρετε πέντε στα πέντε, μπορεί να έχετε ό,τι χρειάζεται για να θεωρηθείτε κι εσείς ένας ή μία super recogniser.
Οι super recognisers ξεχωρίζουν γιατί μπορούν να αναγνωρίσουν ανθρώπους από ελάχιστες πληροφορίες — από ένα θολό βίντεο από CCTV ή από μια παιδική φωτογραφία, ακόμη κι αν το άτομο έχει μεγαλώσει. Γι’ αυτό και η Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου έχει προσλάβει περίπου 140 άτομα με αυτή την ικανότητα, τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον εντοπισμό υπόπτων κατά τις ταραχές του 2011 στην επιχείρηση “Operation Withern”. Έχουν επίσης εντυπωσιακή ικανότητα στο να ξεχωρίζουν πλαστές εικόνες, όπως ψεύτικες ταυτότητες, πειραγμένες φωτογραφίες ή deepfakes που έχουν δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη.
Μάλιστα, σε πρόσφατη μελέτη, super recognisers κατάφεραν να εντοπίσουν πρόσωπα που είχαν παραχθεί από αλγόριθμους AI σε ποσοστό 64% μετά από μόλις πέντε λεπτά εκπαίδευσης. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν μπορεί κανείς να «γίνει» super recogniser — πρέπει να γεννηθεί με αυτή την ικανότητα. Παρ’ όλα αυτά, το περιβάλλον φαίνεται να παίζει κάποιον ρόλο: άνθρωποι που ζουν σε μεγάλες πόλεις τείνουν να αποδίδουν καλύτερα στην αναγνώριση προσώπων σε σχέση με όσους μεγαλώνουν σε μικρότερες κοινότητες.
Γιατί κάποιοι το βρίσκουν εύκολο να αναγνωρίσουν ένα πρόσωπο ενώ άλλοι δυσκολεύονται;
Κάποιοι μπορούν να αναγνωρίζουν πρόσωπα εύκολα ενώ άλλοι δυσκολεύονται, επειδή η ικανότητα αναγνώρισης προσώπων διαφέρει φυσικά από άτομο σε άτομο. Σύμφωνα με εργασία του 2025 με τίτλο «Within-person face recognition strongly correlates with objective face processing assessments», άτομα που σημειώνουν υψηλές επιδόσεις σε τεστ μνήμης προσώπων και τεστ διάκρισης προσώπων τα πάνε καλύτερα και στην αναγνώριση διαφορετικών φωτογραφιών του ίδιου προσώπου. Η μελέτη επίσης έδειξε ότι τα οικεία πρόσωπα είναι πολύ πιο εύκολο να ταξινομηθούν σωστά, αλλά ακόμη και με άγνωστα πρόσωπα, η ισχυρότερη επίδοση στα τεστ προβλέπει καλύτερη αναγνώριση.
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται εν μέρει στη γενετική, εν μέρει στο πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται οπτικές λεπτομέρειες και εν μέρει στις κοινωνικές εμπειρίες. Οι καλοί αναγνωριστές τείνουν να αντιλαμβάνονται τα πρόσωπα πιο καθαρά και να τα θυμούνται πιο αποτελεσματικά, ενώ άτομα με υψηλότερο κοινωνικό άγχος ή λιγότερη έκθεση σε πρόσωπα μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο. Μελέτες δείχνουν επίσης ότι αυτή η ικανότητα παραμένει εντυπωσιακά σταθερή με την πάροδο του χρόνου.
- Η ικανότητα αναγνώρισης προσώπων διαφέρει σημαντικά και είναι εν μέρει κληρονομική.
- Η ικανότητα παραμένει σταθερή με τον χρόνο, ειδικά σε πολύ καλούς ή πολύ αδύναμους αναγνωριστές.
- Οι ισχυροί αναγνωριστές υπερέχουν σε πολλά στοιχεία (αντίληψη, αντιστοίχιση, μνήμη).
- Η κοινωνική εμπειρία και το άγχος μπορούν να επηρεάσουν την επίδοση.
- Υπάρχει μεγάλη φυσιολογική διαφοροποίηση ακόμη και μεταξύ υγιών ανθρώπων και περιλαμβάνει τους «super recognisers».
Ποια η επιστήμη πίσω από τους super recognisers
Έρευνα υποστηρίζει ότι το να είναι κάποιος super recogniser είναι κυρίως γενετικό, σύμφωνα με τον Βρετανό ψυχολόγο Professor Josh Davis, κορυφαίο ειδικό στο αντικείμενο και επικεφαλής του προγράμματος Super Recognisers στο University of Greenwich, ο οποίος δήλωσε σύμφωνα με την Daily Mail, «γνωρίζουμε ότι η ικανότητα αναγνώρισης προσώπου έχει γενετική επίδραση από “μελέτες διδύμων”, επειδή τα μονοζυγωτικά δίδυμα τείνουν να έχουν πανομοιότυπα αποτελέσματα στις δοκιμασίες».
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη τι ακριβώς κάνει τους super recognisers διαφορετικούς, καθώς δεν έχει εντοπιστεί κάποια μοναδική εγκεφαλική δομή, αλλά ο Professor Davis αναφέρει ότι ο εγκέφαλός τους μπορεί να είναι «συνδεδεμένος με διαφορετικό τρόπο από ό,τι οι εγκέφαλοι άλλων ανθρώπων».
Μελέτες δείχνουν ότι οι super recognisers εμφανίζουν μια απότομη αύξηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας περίπου 100 millisecond αφού δουν ένα πρόσωπο — πολύ πριν οι περισσότεροι άνθρωποι αντιληφθούν συνολικά τα χαρακτηριστικά του προσώπου. «Τα υψηλότερα επίπεδα δραστηριότητας σε όσους έχουν αυτή την “υπεράνθρωπη αντίληψη” μπορεί να σχετίζονται με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην ενσωμάτωση αυτών των χαρακτηριστικών και στις διαμορφώσεις των χαρακτηριστικών στο σύνολο», λέει ο ειδικός.
Θα μπορούσατε να είστε ένας super recogniser;
Εάν είστε super recogniser, μπορεί να παρατηρείτε ήδη ότι η ικανότητά σας είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο. «Ένα κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι οι άνθρωποι με εξαιρετική αναγνωριστική ικανότητα διαπιστώνουν ότι είναι πολύ καλύτεροι από τους φίλους/την οικογένειά τους στο να εντοπίζουν πότε ηθοποιοί της δεύτερης ή ακόμα και της τρίτης κατηγορίας εμφανίζονται σε διάφορες ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές», λέει ο Professor Davis. «Οι super recognisers φαίνεται να εντοπίζουν εύκολα ηθοποιούς που εμφανίζονται σε διαφορετικά έργα ιστορικού περιεχομένου, παρά τις σημαντικές αλλαγές στη μόδα και το αρκετά έντονο μακιγιάζ». Μπορεί επίσης να αναγνωρίζετε ανθρώπους που συναντήσατε μόνο για λίγο — ακόμη και δεκαετίες αργότερα.
Η Louise Bruder, πιστοποιημένη super recogniser στην εταιρεία ταυτοποίησης Yoti, λέει ότι πάντα «θυμόταν πολύ καλά τα πρόσωπα» και συχνά αναγνώριζε ανθρώπους που δεν τη θυμούνταν, προκαλώντας μερικές φορές σύγχυση. Εργαζόμενη μερικώς σε παμπ, εντόπιζε γρήγορα πλαστές ταυτότητες. «Δεν ήμουν πολύ ικανοποιημένη με αυτό και είπα, “Σας πειράζει να ρίξω μια ματιά;”. “Λοιπόν, αυτό είναι ψεύτικο. Αυτό δεν είναι ψεύτικο, αλλά είναι ο αδελφός σας; Του μοιάζετε πολύ!”».
Αφού έκανε τα τεστ του University of Greenwich και αρίστευσε, ολοκλήρωσε πιο προχωρημένες αξιολογήσεις και τελικά έγινε επαγγελματίας super recogniser. Εάν επίσης αριστεύσατε στο πρώτο τεστ, το πλήρες σετ εξετάσεων είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα Super Recognisers. «Δεν σας κοστίζει τίποτα να κάνετε το διασκεδαστικό τεστ, και ποιος ξέρει πού θα σας οδηγήσει; Έπαιξα ένα παιχνίδι για κινητά τηλέφωνα την Παρασκευή το βράδυ. Εννέα χρόνια μετά, είμαι ακόμα εδώ», λέει η Ms Bruder.
Πώς να εντοπίσετε πλαστές φωτογραφίες και πρόσωπα, σύμφωνα με super recogniser
Ένα βασικό καθήκον για επαγγελματίες super recognisers είναι ο έλεγχος ύποπτων φωτογραφιών ταυτότητας και ο εντοπισμός deepfakes. Καθώς τα εργαλεία AI γίνονται πιο προηγμένα, ακόμη και η Ms Bruder λέει ότι γίνεται πιο δύσκολο — αλλά ορισμένα στοιχεία παραμένουν αξιόπιστα.
Ο βασικός της κανόνας είναι: «αν αμφιβάλετε, μετρήστε». Οι εικόνες που δημιουργούνται από AI συχνά εμφανίζουν λάθος αριθμό δαχτύλων, δαχτύλων ποδιών ή δοντιών. «Δεν θέλω να κρίνω την εμφάνιση κάποιου, αλλά αν η κακή ευθυγράμμιση των χαρακτηριστικών του προσώπου του φαίνεται πραγματικά παράλογη σε σύγκριση με το υπόλοιπο της εικόνας, αυτό ίσως θα μας έδινε κάποια προειδοποίηση», προσθέτει.
Οι άκρες των εικόνων εμφανίζουν συχνά ενδείξεις όπως τυχαίο pixelation, παραμορφωμένα αυτιά ή μαλλιά που δεν συνδέονται φυσικά με τη ρίζα — όλα ισχυρά σημάδια πλαστής φωτογραφίας από AI.
Κάντε το τεστ στον ιστότοπο του University of Greenwich, στα Αγγλικά, εδώ.
Πηγές: Daily Mail, ResearchGate, Nature Scientific Reports, Springer Nature Link, PLOS One, Springer Nature Link, ResearchGate