Το βότανο της ευημερίας είναι φρέσκο, αρωματικό και χρησιμοποιείται για την ιδιαίτερη γεύση του από τους λάτρεις της γαστρονομίας. Μπορεί να μειώσει χοληστερίνη και σάκχαρο και να ανακουφίσει από πόνο και άγχος, μεταξύ άλλων. Ποιο είναι;
Ποιο είναι το βότανο της ευημερίας και ποια τα οφέλη του για την υγεία
Το βότανο της ευημερίας ανήκει στην οικογένεια του σέλινου και κατάγεται από τη Νοτιοδυτική Ασία και τη Μεσόγειο, αλλά πλέον καλλιεργείται ευρέως σε Ασία, Αφρική, Ευρώπη, Νότια Ρωσία και Ηνωμένες Πολιτείες. Τα φύλλα, οι σπόροι και το αιθέριο έλαιό του είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στη μαγειρική για τη λεμονάτη και φυλλώδη γεύση του που θυμίζει ελαφρώς γλυκάνισο.
Στην Αγιουρβεδική ιατρική —ένα από τα αρχαιότερα ολιστικά συστήματα υγείας που χρονολογείται από τον 2ο αιώνα π.Χ.— χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες για τη σωματική και ψυχική ευεξία που μπορεί να προσφέρει. Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες με αντιφλεγμονώδη δράση, και η ιατρική του χρήση έχει συσχετιστεί με πιθανά οφέλη όπως η ρύθμιση της χοληστερίνης και του διαβήτη, καθώς και η ανακούφιση από πόνους περιόδου και τοκετού, με τα περισσότερα δεδομένα να βασίζονται σε συμπληρώματα διατροφής και όχι το φρέσκο βότανο.
Χρήσεις του αιθέριου ελαίου άνηθου
Σύμφωνα με εργασία του 2024 με τίτλο «Effects of Dill (Anethum graveolens) Essential Oil and Lipid Extracts as Novel Antioxidants and Antimicrobial Agents on the Quality of Beef Burger», η προσθήκη αιθέριου ελαίου και λιπιδικών εκχυλισμάτων άνηθου σε μπιφτέκια βοδινού μείωσε την οξείδωση λιπών και πρωτεϊνών και επιβράδυνε την αλλοίωση. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι αυτά τα φυσικά πρόσθετα βελτίωσαν τη μικροβιακή ασφάλεια, ειδικά ενάντια σε βακτήρια όπως τα Enterobacteriaceae και τα γαλακτικά βακτήρια.
Άλλες πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν διάφορες υποσχόμενες χρήσεις του, κυρίως στη συντήρηση τροφίμων και σε αντιμικροβιακές εφαρμογές. Η έρευνα δείχνει ισχυρές αντιοξειδωτικές και αντιβακτηριδιακές ιδιότητες, με δυνατότητα να παρατείνει τη διάρκεια ζωής και να βελτιώσει την ποιότητα σε προϊόντα θαλασσινών και κρέατος. Η μέθοδος εκχύλισης, η εποχή συγκομιδής και η σύνθεση του ελαίου είναι κρίσιμες για την αποτελεσματικότητά του.
- Συντήρηση τροφίμων: Παρατείνει τη φρεσκάδα γαρίδων και ψαριών μειώνοντας την ανάπτυξη μικροβίων και την αλλοίωση.
- Αντιμικροβιακή δράση: Αναστέλλει την ανάπτυξη E. coli και Streptococcus mutans, αποτελεσματικό σε μπιφτέκια και μοντέλα στοματικής υγείας.
- Αντιοξειδωτικά αποτελέσματα: Μειώνει την οξείδωση λιπιδίων και διατηρεί τη γευστική ποιότητα σε προϊόντα κρέατος.
- Εκχύλιση και σύσταση: Το χημικό προφίλ διαφέρει ανάλογα με την εποχή συγκομιδής και τη μέθοδο εκχύλισης, επηρεάζοντας τη βιοδραστικότητα.
- Πιθανά οφέλη για την υγεία: Ανασκοπήσεις υποδεικνύουν πιθανό ρόλο στη ρύθμιση του διαβήτη και των καρδιαγγειακών κινδύνων, αλλά απαιτούνται περισσότερες μελέτες σε ανθρώπους.
Διατροφική αξία
Χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες στη μαγειρική, επομένως είναι απίθανο να καταναλώσετε μεγάλη ποσότητα άνηθου σε μία μερίδα φαγητού ή σνακ.
Πέντε κλωνάρια φρέσκου άνηθου περιέχουν:
- Θερμίδες: λιγότερο από 1
- Λιπαρά: 0 γραμμάρια
- Νάτριο: 0,61 mg
- Υδατάνθρακες: 0 γραμμάρια
- Φυτικές ίνες: 0 γραμμάρια
- Πρωτεΐνες: 0 γραμμάρια
Σε μεγαλύτερες ποσότητες, ο άνηθος παρέχει υψηλότερο ποσοστό της ημερήσιας ανάγκης σε βιταμίνη C. Ένα φλιτζάνι φρέσκου άνηθου παρέχει 7,56 mg ή 8% της ημερήσιας αξίας. Η βιταμίνη C υποστηρίζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και την επούλωση, καθώς και την υγεία του δέρματος, των οστών και του συνδετικού ιστού. Διατροφικά, τα βασικά οφέλη του άνηθου βρίσκονται στην περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικά.
Άνηθος: Οφέλη για την υγεία
1. Αντιφλεγμονώδη αντιοξειδωτικά
Όπως πολλά βότανα και μπαχαρικά, τα οφέλη του άνηθου προέρχονται από τις αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ενώσεις του. Ο άνηθος, ο μαϊντανός, ο κόλιανδρος και το θυμάρι είναι πλούσια σε φλαβονοειδή—φυτικές χρωστικές ουσίες που βρίσκονται επίσης σε φρούτα, λαχανικά, τσάι και κρασί. Τα φλαβονοειδή προσφέρουν αντικαρκινική, αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιική δράση, ενώ υποστηρίζουν την υγεία του εγκεφάλου και το ανοσοποιητικό σύστημα.
2. Μείωση χοληστερίνης
Η καρδιοπάθεια είναι η κύρια αιτία θανάτου στις Η.Π.Α., και η υψηλή χοληστερίνη αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και εγκεφαλικού. Η λήψη άνηθου ως συμπλήρωμα έχει δείξει ότι μειώνει την ολική χοληστερίνη και την LDL («κακή») χοληστερίνη, η οποία προκαλεί τη δημιουργία λιπώδους πλάκας στις αρτηρίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού.
3. Διαχείριση διαβήτη
Ο μακροχρόνιος διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας, καρδιοπάθειας, οστεοπόρωσης, βλάβης στα νεφρά, κατάθλιψης και μειωμένης ανοσίας. Μελέτες δείχνουν ότι ο άνηθος μπορεί να μειώσει τη γλυκόζη στο αίμα και να βοηθήσει στην πρόληψη επιπλοκών του διαβήτη, πιθανόν λόγω των αντιοξειδωτικών του και της επίδρασής του σε γονίδια που ρυθμίζουν το σάκχαρο και τον μεταβολισμό του λίπους.
Σε μελέτη με 42 ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, η κατανάλωση 3 γραμμαρίων άνηθου σε σκόνη καθημερινά μείωσε τα επίπεδα ινσουλίνης, συνολικής χοληστερίνης και LDL, ενώ αύξησε την HDL («καλή») χοληστερίνη, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση της LDL από τον οργανισμό.
4. Πόνος περιόδου
Υπολογίζεται ότι περίπου 16–91% των γυναικών έχουν δυσμηνόρροια, με το 2–29% να αναφέρουν σοβαρά συμπτώματα. Μελέτη διαπίστωσε ότι η σκόνη άνηθου ήταν εξίσου αποτελεσματική με το ΜΣΑΦ μεφαιναμικό οξύ στη μείωση του πόνου περιόδου, αν και άλλες έρευνες έχουν ανάμεικτα αποτελέσματα.
5. Πόνος τοκετού και άγχος
Ο άνηθος έχει μελετηθεί για τις επιδράσεις του στον πόνο του τοκετού, την πρόοδο και το άγχος. Η ωκυτοκίνη, μία ορμόνη και εγκεκριμένο φάρμακο από τον FDA, ενισχύει τις συσπάσεις και μειώνει το στρες. Σε μελέτη με 100 γυναίκες, βρασμένοι σπόροι άνηθου μείωσαν το άγχος και συντόμευσαν τη διάρκεια του τοκετού σε σύγκριση με την ωκυτοκίνη, υποδηλώνοντας ότι μπορεί επίσης να μειώσει τα ποσοστά καισαρικής σε ασθενείς με άγχος.
Άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι το τσάι από σπόρους άνηθου μείωσε τον πόνο σε αρχικά στάδια του τοκετού χωρίς παρενέργειες, ενώ το εκχύλισμα σπόρων άνηθου ενίσχυσε τις συσπάσεις της μήτρας και μείωσε τη διάρκεια και ένταση του πόνου.
Πιθανοί κίνδυνοι, αλληλεπιδράσεις και παρενέργειες
Ο άνηθος θεωρείται «γενικά ασφαλής για κατανάλωση» (GRAS) ως τρόφιμο από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. (FDA), αν και οι ειδικοί συνιστούν να αποφεύγονται οι φαρμακευτικές μορφές του κατά την εγκυμοσύνη. Οι περισσότεροι τον ανέχονται καλά, όμως έχουν αναφερθεί δερματικές αλλεργικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα μετά από επαφή με φρέσκο άνηθο.
Το εκχύλισμα άνηθου μπορεί θεωρητικά να έχει αλληλεπιδράσεις με ορισμένα φάρμακα. Με άλλα λόγια, μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητά τους, οδηγώντας σε πιθανές παρενέργειες ή επιπλοκές. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν:
- Αντιδιαβητικά φάρμακα: Το εκχύλισμα άνηθου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας (χαμηλό σάκχαρο στο αίμα).
- Βότανα και συμπληρώματα διατροφής που μειώνουν το σάκχαρο: Όπως το νύχι του διαβόλου, το τριγωνέλλα, το Panax ginseng, το Siberian ginseng και άλλα.
- Λίθιο: Ο άνηθος θεωρείται ότι έχει διουρητικές ιδιότητες, πράγμα που σημαίνει ότι προκαλεί απώλεια υγρών από τον οργανισμό. Επομένως, μπορεί θεωρητικά να επηρεάσει τις κατάλληλες δόσεις του λιθίου, φαρμάκου που σταθεροποιεί τη διάθεση σε ψυχιατρικές παθήσεις όπως η διπολική διαταραχή.
Η λήψη άνηθου σε φαρμακευτικές δόσεις μπορεί να μειώσει τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς και να επιδεινώσει τα συμπτώματα υποθυρεοειδισμού (υπολειτουργία θυρεοειδούς). Θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση. Όλες αυτές οι αλληλεπιδράσεις βασίζονται στη χρήση συμπληρωμάτων άνηθου και όχι στις μικρές ποσότητες φρέσκου άνηθου που χρησιμοποιείτε στο μαγείρεμα.
Πηγές: Health, Nature Scientific Reports, PMC, PMC, MDPI, Research Square, WILEY Online Library, Journals LWW Nutrition Today