Οι ασθενείς με άνοια εμφανίζουν έκπτωση των νοητικών λειτουργιών, της μνήμης, του λόγου και της κρίσης, σε τέτοιο βαθμό που διαταράσσεται η καθημερινότητά τους και η ικανότητα επιτέλεσης συνηθισμένων δραστηριοτήτων. Λίγο πριν πεθάνουν, όμως, η μνήμη τους βελτιώνεται και ανακτούν τις «χαμένες» αναμνήσεις τους.
Οι ειδικοί εντόπισαν ένα συναρπαστικό χαρακτηριστικό της άνοιας, το οποίο μπορεί συχνά να δώσει στους αγαπημένους των ασθενών ψεύτικες ελπίδες ότι η μνήμη του ασθενούς βελτιώνεται. Διαπίστωσαν ότι περίπου το ένα τρίτο των ασθενών με άνοια βιώνει αξιοσημείωτες στιγμές διαύγειας που ξεκινούν τις τελευταίες ημέρες της ζωής τους.
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται τελική διαύγεια. Ο ασθενής με άνοια είναι ξαφνικά σε θέση να θυμάται τα ονόματα των ανθρώπων και τα πρόσωπα των αγαπημένων του, ενώ λέει ακόμη και αστεία.
Και οι γιατροί βρίσκονται συχνά σε δύσκολη θέση γιατί πρέπει να διαχειριστούν τις προσδοκίες της οικογένειας. Οι συγγενείς, βλέποντας της ξαφνική αλλαγή, πιστεύουν ότι ο άνθρωπός τους βελτιώνεται. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό είναι ένα σημάδι που εμφανίζουν οι ασθενείς λίγο πριν πεθάνουν.
Πώς εξηγούν οι επιστήμονες την «τελική διαύγεια» στους ασθενείς με άνοια
Η τελική διαύγεια δεν έχει μελετηθεί διεξοδικά, ωστόσο οι γιατροί πιστεύουν ότι αποτελεί μέρος της τελευταίας προσπάθειας του εγκεφάλου να διατηρηθεί στη ζωή, ενώ άλλες φυσιολογικές διεργασίες επιβραδύνονται ή σταματούν.
Ο Δρ Sam Parnia, ιατρός – εντατικολόγος στο NYU Langone Health, δήλωσε στη Dailymail ότι «Όταν πεθαίνεις, ο εγκέφαλός σου στερείται οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών, οπότε κλείνει. Αυτή η διαδικασία τερματισμού λειτουργίας αφαιρεί τα «φρένα» και ξαφνικά αυτό που φαίνεται να συμβαίνει είναι ότι οι ασθενείς έχουν πρόσβαση σε μέρη του εγκεφάλου στα οποία κανονικά δεν είχαν πρόσβαση».
Κανονικά, τα «φρένα» μας επιτρέπουν να φιλτράρουμε τις άσχετες πληροφορίες για να μας βοηθήσουν να διεκπεραιώσουμε τις συνήθεις καθημερινές μας εργασίες.
Όταν όμως ο εγκέφαλος στερείται οξυγόνου, αυτοί οι ανασταλτικοί μηχανισμοί αποδυναμώνονται και ξαφνικά, τα άτομα με άνοια μπορεί να έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε μέρη του εγκεφάλου τους που προηγουμένως ήταν απαγορευμένα.
Η Julie McFadden, νοσηλεύτρια σε ξενώνα, δήλωσε από την πλευρά της ότι «Μερικές φορές το αποκαλούμε κύμα ή συσπείρωση. Συμβαίνει περίπου στο ένα τρίτο όλων των ασθενών που πεθαίνουν. Είναι ακριβώς όπως ακούγεται. Οι ασθενείς που είναι άσχημα και φαίνονται ότι θα φύγουν από τη ζωή, ξαφνικά βελτιώνονται, αρχίζουν να μιλούν, η προσωπικότητά τους επανέρχεται, ενώ κάποιοι μπορεί ακόμη και να περπατήσουν ή να φάνε. Το φαινόμενο αυτό διαρκεί μόνο για λίγες ώρες μέχρι μερικές ημέρες και μετά ξαφνικά πεθαίνουν».
Μελέτες έχουν δείξει ότι έως και το 90% των ασθενών που βιώνουν αυτό το τελευταίο ξέσπασμα διαύγειας πεθαίνουν μέσα σε μια εβδομάδα.
Νέο πεδίο έρευνας για Αλτσχάιμερ και άνοια οι περίοδοι διαύγειας των ασθενών
Ο Δρ Andrew Peterson, καθηγητής φιλοσοφίας και βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο George Mason, δήλωσε ότι «βλέπουμε στους ασθενείς λίγο πριν πεθάνουν να αναδύεται ο «παλιός εαυτός» τους. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι έχουν επίγνωση όχι απλώς του περιβάλλοντός τους, αλλά επιπλέον κατανοούν ποιες είναι οι σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους».
Υπάρχουν αναφορές διαύγειας σε ασθενείς τελικού σταδίου στην ιατρική βιβλιογραφία που χρονολογούνται πάνω από 250 χρόνια. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ενώ παρατηρείται συχνότερα σε άτομα με άνοια και Αλτσχάιμερ, μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε πλησιάζει στο θάνατο.
Η κατανόηση των υποκείμενων μηχανισμών αυτών των περιόδων διαύγειας θα μπορούσε να εγκαινιάσει ένα νέο πεδίο έρευνας για τη νόσο Αλτσχάιμερ και την άνοια.
Το φαινόμενο υποδηλώνει ότι ο εγκέφαλος διατηρεί κάποια ικανότητα να σχηματίζει νέες νευρικές συνδέσεις ακόμη και στη δίνη της άνοιας, γεγονός που εγείρει την πιθανότητα ότι η ενίσχυση της ικανότητας του εγκεφάλου να το κάνει αυτό με νέα φάρμακα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμες βελτιώσεις.